Κάθε καινοτόμο παράγωγο της τεχνολογίας το οποίο κυκλοφορεί στη αγορά, δημιουργεί ισχυρό σκεπτικισμό και εκ διαμέτρου αντιθετικές απόψεις για την ωφελιμότητα ή τη βλαπτικότητά του. Ο Παραγωγικός Προεκπαιδευμένος Μετασχηματιστής (ChatGPT), η πρόσφατη εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης, αποτελεί την τελευταία ανακάλυψη που προκαλεί δέος με τις δυνατότητές του, αλλά συνιστά και απειλή για την πνευματική εγρήγορση του σύγχρονου ανθρώπου. Πρόκειται για μια πλατφόρμα αναζήτησης πληροφοριών, ένα γλωσσικό μοντέλο που σχεδιάστηκε για να ανακαλύπτει στοιχεία σε ένα χαοτικό - απροσπέλαστο για τον χρήστη – όγκο δεδομένων και πληροφοριών και έπειτα να τα αναπαράγει , να τα συγκροτεί, να τα συντάσσει, να τα αναδιατυπώνει, να ανασυνδυάζει μοτίβα λέξεων ή κειμένων και να δημιουργεί νέες ιδέες ! Ικανό να καταβροχθίζει αναρίθμητες γραπτές πηγές μπορεί να δίνει απαντήσεις συγκεκριμένες, άρτια δομημένες με εισαγωγή, κυρίως θέμα και επιλογικές παρατηρήσεις, σε ελάχιστο χρόνο, επί παντός επιστητού. Με αυτά τα δεδομένα δημιουργούνται σκέψεις για τα οφέλη αλλά και τους κίνδυνους που προκύπτουν ειδικά στην εκπαιδευτική διαδικασία όλων των βαθμίδων.
Αρχικά είναι αναμφισβήτητο ότι οδηγούμαστε στον εκδημοκρατισμό της γνώσης, στην εξίσωση όλων των ανθρώπων στον τομέα πρόσβασης στην πληροφορία. Παρέχονται ίσες ευκαιρίες, χωρίς διακρίσεις, προκαταλήψεις και ανασταλτικούς μηχανισμούς. Το ChatGPT επιτρέπει το διάλογο με ερωτήσεις και απαντήσεις και μιμείται ρεαλιστικά έναν άνθρωπο ως συνομιλητή. Έχει τη δυνατότητα να θυμάται προηγούμενα μηνύματα για το ίδιο αντικείμενο συνομιλίας, γράφει λέξεις, προτάσεις και παραγράφους με καταιγιστικούς ρυθμούς, σαν ανθρώπινο χέρι, τα οποία μοιάζουν να προέρχονται από έναν λογικό, έμπειρο και απόλυτα εξειδικευμένο πάνω στο αντικείμενο γράφοντα. Μπορεί να παράγει αυτόματα απαντήσεις για κάθε γνωστικό αντικείμενο σε ανάλογο ύφος και διαφορετικά κειμενικά είδη όπως σχολικά δοκίμια, ακαδημαϊκές εργασίες, δημοσιογραφικά άρθρα, ερμηνευτικά κείμενα, επιφυλλίδες, να δίνει απαντήσεις σε κριτήρια αξιολόγησης (tests), ακόμη και να γράφει ποιήματα, στίχους ή σενάρια! Με ένα πραγματικά brainstorming τρόπο συμβάλλει στο χτίσιμο της δομής, της πλοκής και των χαρακτήρων των ηρώων σε μια μυθιστορηματική αναπαράσταση. Τέλος είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι συλλέγει δεδομένα όσο οι χρήστες ρωτούν, υπερψηφίζουν ή καταψηφίζουν απαντήσεις, εφαρμόζει εποπτευόμενες και ενισχυτικές τεχνικές μάθησης και τέλος έχει τη δυνατότητα να παραδέχεται τα λάθη του, να αναθεωρεί, να αμφισβητεί και να απορρίπτει ακατάλληλα αιτήματα ή δυνητικά ρατσιστικά η σεξιστικά μηνύματα. Η εκπαιδευτική του λειτουργία είναι αναμφισβήτητη, καθώς μιμείται τη βιολογική νοημοσύνη του ανθρώπου: λήψη πληροφορίας, επεξεργασία, αξιολόγηση, διόρθωση λάθους, εξαγωγή συμπεράσματος, ενέργεια, δράση...
Στον αντίποδα όμως, ο ακαδημαϊκός κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με πολλά προβλήματα που ενδεχομένως να οδηγήσουν σε μια επιστημονική δικτατορία και στη διαμόρφωση ανθρώπων ψηφιακά προλετάριων απόλυτα εξαρτημένων από το ChatGPT, χωρίς τη δύναμη της προσωπικής πρωτοβουλίας και της κριτικής αυτενέργειας. Πολλοί εκπαιδευτικοί μιλούν για «εκδημοκρατισμό της λογοκλοπής», αφού παρέχονται οι δυνατότητες να αναπαραχθούν ολόκληρες εργασίες ερευνητικές και διπλωματικές και διατυπώνουν ανησυχίες ότι η εν λόγω εφαρμογή μπορεί να καταστρέψει τον ιστό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Παράλληλα εμφανίζονται πολλές πιθανότητες για παραγωγή μεροληπτικών ή ακατανόητων κειμένων, διατύπωση λογικών λαθών, κακόβουλο λογισμικό με τεράστιο κίνδυνο για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, ειδικά για μαθητές με μειωμένη κριτική σκέψη. Υπάρχουν αντικειμενικοί περιορισμοί που αφαιρούν από το ChatGPT την αξιοπιστία και την εγκυρότητά του, αφού υπάρχουν ακόμη δεδομένα που δεν έχουν περαστεί στη μνήμη του, υπάρχουν ανακριβείς πληροφορίες και το πρόγραμμα αποτυγχάνει να παρέχει μια συναρπαστική προοπτική συνδέοντας τον συγγραφέα με τον αναγνώστη. Το ChatGPT είναι περισσότερο ένας Μετασχηματιστής και σχεδόν καθόλου ένας κριτικός (ανα)στοχαστής. Τέλος οι δημοσιογράφοι, οι επιμελητές και διορθωτές κειμένων ακόμη και οι συγγραφείς έχουν έναν ισχυρό αντίπαλο να αντιμετωπίσουν και είναι ορατός ο κίνδυνος εξαφάνισης δεκάδων θέσεων εργασίας.
Η λύση δεν βρίσκεται στην δαιμονοποίηση της τεχνολογίας ή στην απόρριψη ενός τόσο δυναμικού εργαλείου γνώσης. Το δύσκολο είναι ότι ενώ οι μαθητές, ως «ψηφιακοί αυτόχθονες» μαθαίνουν να χρησιμοποιούν και να οικειοποιούνται τα αγαθά της τεχνητής νοημοσύνης πολύ γρήγορα, οι δάσκαλοί τους, ως «ψηφιακοί μετανάστες» ακολουθούν με πολύ πιο αργούς και θα έλεγα αναγκαστικούς ρυθμούς. Οι λειτουργοί της εκπαίδευσης είναι ανάγκη να συμβαδίσουν με τις εξελίξεις, να ενισχύσουν την κριτική σκέψη, τη δημιουργικότητα και τη διάθεση για έρευνα και αξιολόγηση των πηγών της πληροφορίας στους μαθητές και φοιτητές τους. Χρειάζεται μια μεταβατική περίοδος, ώστε να αξιοποιηθεί δημιουργικά στη διδασκαλία αυτή η ανακάλυψη, να θεωρηθεί ένας νέος σύμμαχος και όχι ένας επικίνδυνος εχθρός και να προσαρμοστεί ο εκπαιδευτικός στα νέα δεδομένα. Θα πρέπει να ζητά πλέον όχι να γράψουν οι μαθητές αλλά να συν-γράψουν με το ChatGPT μια εργασία, την οποία ο ίδιος θα έχει προηγουμένως αναζητήσει εκεί, θα έχει τροποποιήσει και αξιολογήσει. Παράλληλα είναι αναγκαίο κάποια γραπτά σχήματα να συνεχίσουν να υπάρχουν, άλλα να πεθάνουν και άλλα να διαμορφωθούν. Να γίνει εφικτή μια νέα εκπαιδευτική αφετηρία που να εδράζεται σε μια ώσμωση τεχνητής νοημοσύνης αλληλένδετη με την ανθρώπινη πνευματικότητα, να απαιτήσουμε ένα ρυθμιστικό πλαίσιο συμβατό με όρους συμβατούς με την υπαρκτική μας δυναμική, καθώς «πάσα τε επιστήμη, χωριζομένη δικαιοσύνης καί της άλλης αρετής, πανουργία τις, καί ού σοφία φαίνεται» όπως προειδοποίησε ο Πλάτων, χωρίς να έχει φανταστεί καν τα δεδομένα της εποχής μας.
Κάθε νέα τεχνολογία θα μπορούσε να σημάνει τη δύση μιας εποχής και την ανατολή μιας άλλης. Εκείνο που θα έπρεπε προς το παρόν να μας απασχολήσει είναι το πώς το ChatGPT μπορεί να μεταμορφώσει τον πραγματικό κόσμο που ζούμε, για τον οποίο προσπαθούμε να εκπαιδεύσουμε τους νέους, πριν σκεφτούμε πώς μπορεί να επηρεάσει τη μάθηση, την εκπαιδευτική διαδικασία και τα όρια των ανθρώπινων δεξιοτήτων. Πρέπει να ανασυντάξουμε τους στόχους και το νόημα της εκπαίδευσης στο πλαίσιο της τεχνολογικής επανάστασης. Στον υπολογιστικό κόσμο θα προκύψουν νέες ροές εργασίας και νέες μορφές παραγωγής και αποδοχής πνευματικών αγαθών και δικαιωμάτων. Πόσο έτοιμοι είμαστε για μια τέτοια προοπτική; Πώς θα σας φαινόταν δηλαδή αν αυτή τη στιγμή συνειδητοποιούσατε ότι το παρόν άρθρο είναι γραμμένο από το ChatGPT ;
Σοφία Μαργαρίτη, φιλόλογος – συγγραφέας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Αυτή την ελληνική λέξη μόνο ένας στους δέκα την λέει και την γράφει σωστά
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 13/5
Ξεπεράστηκε κάθε όριο: Χιλιάδες παίρνουν online Proficiency σε 1 ημέρα ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
