Alfavita Newsroom Ο Χαράλαμπος Μπαλτάς είναι δάσκαλος στο 35ο Δημοτικό Σχολείο Εξαρχείων και μέλος της Παιδαγωγικής Ομάδας «Το Σκασιαρχείο» - [email protected]
Η παιδαγωγική Freinet της γειτονικής μας Ιταλίας είναι σχεδόν άγνωστη. Παρά το γεγονός ότι αυτή η χώρα είναι γνώριμη από μεταφράσεις πολλών βιβλίων που αφορούν την λογοτεχνία, τη φιλοσοφία, την πολιτική, το θέατρο και την κίνηση ιδεών, ωστόσο η παιδαγωγική που βασίζεται στις ιδέες του Freinet σχεδόν απουσιάζει. Ενώ έχει μεταφραστεί εκτενώς το έργο για παράδειγμα της Montessori ή του Gramsi που κινείται πάνω σε παιδαγωγικές αρχές δημιουργημένου περιβάλλοντος και κριτικής σκέψης για ζητήματα παιδείας, το έργο της ομάδας του «Κινήματος για τη Συνεργατική Εκπαίδευση» (MCE) με τον Τζουζέπε Ταμαμίνι είναι αμετάφραστο κι εκπροσωπείται μόνο από τον Mario Lodi.
Το έργο του Μάριο Λόντι [Mario Lodi] – δασκάλου της Ιταλίας που εργαζόταν πάνω στις ιδέες του κινήματος Freinet – στην μεταπολίτευση ήταν γνωστό μέσα από το βιβλίο του «Τα θρανία της άνοιξης» Οδυσσέας 1980), γραμμένο το 1971. Φέτος με μεγάλη μας χαρά μεταφράστηκε το πρώτο του βιβλίο ως δασκάλου, το «Τσιπί» ( Καλέντης 2019) που το έγραψε κι αυτό στο σχολείο του Βο, στην Πιάντενα της Ιταλίας το 1960. Η κύρια τεχνική του - όπως στην παιδαγωγική Freinet μιλάμε για τεχνικές και Θεσμική παιδαγωγική - είναι η «τεχνική του παράθυρου», μια ονομασία δική μας που θα την πραγματευτούμε περισσότερο και παρακάτω.
Το «Σκασιαρχείο» είναι αντιμέτωπο με την πρόκληση να κάνει γνωστό το έργο αυτού του δασκάλου που θα μπορούσε να ονομαστεί ο «Freinet της Ιταλίας». Στο πλαίσιο αυτό την άνοιξη του 2020 - γιορτάζοντας και τα 10 χρόνια του «Σκασιαρχείου» - θα ετοιμάσουμε μια μεγάλη εκδήλωση με τις εκδόσεις «Καλέντης» για τον δάσκαλο που χάσαμε πρόσφατα, το 2014. Πιο πριν, το 2013, είχαμε χάσει τον Μαρτσέλο Ντ’ Όρτα, διάσημο δάσκαλο της παιδαγωγικής Freinet που δεν γράφτηκε κάτι επαρκές στα ελληνικά και πέρασε απαρατήρητος. Ένα ακόμη Ιταλό δάσκαλο που μεγαλώσαμε με τα βιβλία του.
«Τα θρανία της άνοιξης» (1980) είναι ένα βιβλίο του Μάριο Λόντι για το σχολείο του Βο, στην Πιάντενα της Ιταλιας, την περίοδο 1964 – 1967. Αυτό που υπερασπίζεται με πάθος και είναι βασική του αρχή είναι να διαλέγουν οι γονείς τον δάσκαλο με βάση την παιδαγωγική του, να είναι ένας επιθυμητός δάσκαλος. Η κοινωνική παιδαγωγική μας δίνει αυτή τη δυνατότητα να γνωριστούμε στην κοινότητα. Ο Μάριο Λόντι αναγνωρίζει στις σελίδες του στην παραδοσιακή παιδαγωγική τον ιδρυματισμό, τον εγκλεισμό, τις εντολές και τις τιμωρίες. Όπως και την ανικανότητά της να λέει όχι στον πόλεμο.
Οι βαθμοί επίσης ταιριάζουν με τον καπιταλισμό και το κέρδος. Από την άλλη όμως δεν θέλει να κάνει μια μιμητική μεταφορά των ιδεών του Freinet στην Ιταλία. Μαζί με τους εκπαιδευτικούς του «Κινήματος για την Συνεργατική Εκπαίδευση» (1955) και τους εκπαιδευτικούς του τυπογραφείου (1951 – 1955) που είχαν προηγηθεί θέλουν να ενώσουν στοιχεία της ιταλικής παράδοσης με τον μοντερνισμό. Τέτοια στοιχεία είναι για παράδειγμα η συζήτηση μέσα στην τάξη και ο χριστιανισμός. Όταν λέμε συζήτηση δεν εννοούμε όπως στα καθ’ ημάς πως αφού μιλήσουμε «τώρα κάνουμε μάθημα».
Αντίθετα το σχήμα που βάζει να λειτουργήσει για την α΄ τάξη (1964 – 1965) είναι: συζήτηση – γλώσσα – εκτύπωση – κοινωνικοποίηση της δουλειάς – εικαστική αποτύπωση – θεατρικό παιχνίδι – τραγούδι – ποίηση – παρατήρηση – φύση – μαθηματικά. Μα πριν απ’ όλα να ξεκάναμε με το ενδιαφέρον των παιδιών, το μουλάρι του Freinet και το πώς θα το κάνουμε να διψάσει. Να μια διαφορά παραδοσιακής και μοντέρνας παιδαγωγικής. Και ο χριστιανισμός – ο ιταλικός δρόμος - γίνεται η απεριόριστη αγάπη που ξεπερνά τα όρια του φράκτη του σχολείου και γίνεται κοινωνία, έτσι ώστε να ενεργοποιούνται οι διώκτες του δασκάλου μες από την μετακίνηση της γραμμής των οριζόντων.
Και γίνεται επίσης με την τεχνική της αλληλογραφίας γραπτή συνομιλία με τον ιερέα Ντον Λορέντσο Μιλάνι που έχει το «Σχολείο της Μπαρμπιάνα», μεταφρασμένο από το 1972 και στη χώρα μας. Ένα σχολείο με μαθήματα πολιτικής, συνδικαλισμού, ανάγνωσης εφημερίδων, ανάλυσης του συντάγματος και των εγγράφων της βουλής και πολυγλωσσίας. Η ανθρωπιστική και κριτική παιδαγωγική είναι το αίτημα. Και αλληλογραφία με τον Τζάνι Ροντάρι(τον κόκκινο δάσκαλο που ακόμα δεν έχουμε δει τις κινηματογραφικές μεταφορές των βιβλίων του στη χώρα μας) που διαβάζει τις εφημερίδες της τάξης «Μαζί» για να καταλήξει να πει «Υπάρχει ελπίδα», δανειζόμενος τη φράση από το βιβλίο του Μάριο Λόντι «Υπάρχει ελπίδα, αν αυτά γίνονται στο Βο» (1962).
Και για την β’ τάξη (1965 – 1966) και την τρίτη τάξη (1966 – 1967) η κοινότητα, τα ζώα και τα πουλιά, τα μαθηματικά, το περιβάλλον, το τύπωμα της εφημερίδας, οι μαγνητοφωνήσεις, η σύγκρουση της πίστης με την λογική, η ανεργία, τα αφεντικά, ο καπιταλισμός, το κόμμα, οι θρησκείες, η κριτική σκέψη, η μετάβαση από την επιθυμία στην ελευθερία, τη λογική και την ευτυχία θα είναι διαρκώς παρόντα στο έργο του στο σχολείο του Βο.
Ας δούμε τι γίνεται παράλληλα στην Ελλάδα. Εκείνη την περίοδο (1950 – 1970) στη χώρα μας οι προοδευτικοί εκπαιδευτικοί ή είχαν εκτελεστεί ή εξοριστεί ή απολυθεί κι όσοι παρέμειναν να διδάσκουν ομαδοσυνεργατικά είχαν δυσμενείς μεταθέσεις. Μια μοναχική φωνή ήταν αυτή του Χάρη Πάτση με το περιοδικό του «Νέο Σχολείο» (1950 – 1970) στο οποίο οι ιδέες του Freient γνωρίζουν άνθιση.
Ο Freient, αλληλογραφώντας με τον Χάρη Πάτση του ζητά να δημιουργηθεί ομάδα εκπαιδευτικών με τις ιδέες αυτές, αλλά αυτό θα γίνει τελικά με το «Σκασιαρχείο» στα χρόνια της ελληνικής κρίσης (2010 - ), όταν ο ίδιος φεύγει από τη ζωή. Είναι η περίοδος που εγκαινιάζεται η πολιτική παιδική λογοτεχνία για παιδιά με την Άλκη Ζέη (Το καπλάνι της βιτρίνας, 1963) και η δεύτερη φάση του αντικομουνισμού. Οι αγώνες για τη δημόσια παιδεία και η άνοδος του κινήματος της νεολαίας γνώρισαν την καμπή τους με την δικτατορία (1967 - 1974). Οι πολιτικές ιδέες από την Ιταλία, ο ευρωκομουνισμός και η ιταλική αυτονομία γνωρίζουν διάδοση. Στη μεταπολίτευση το βιβλίο του Λόντι «Τα θρανία της άνοιξης» (1980) αγαπήθηκε πολύ. Ο ίδιος κάνει μια λογοτεχνία όχι «για» παιδιά αλλά «από και μαζί» με τα παιδιά. Σήμερα ξαναπιάνουμε τον Μάριο Λόντι από εκεί που τον είχαμε αφήσει.
Να δούμε όμως με τα λόγια του την «τεχνική του παράθυρου» από «Τα θρανία της άνοιξης» (1980: 25):
«Στο σχολείο μας δεν έχουμε τίποτα, ούτε ενυδρείο για να εξετάσουμε τα ψάρια, ούτε κήπο για να παρατηρήσουμε τα λουλούδια. Έχουμε όμως ένα παράθυρο απ’ όπου βλέπουμε κοντά μισό ουρανό. Μπορούμε λοιπόν να κοιτάζουμε κάθε μέρα (…). Ο Φάμπιο λέει: είναι σαν κινηματογράφος που βλέπουμε κι ακούμε…(…)».
Έτσι γράφτηκε το «Τσιπί». Ένα παράθυρο όταν είμαστε φτωχοί, όταν δεν έχουμε τι να δούμε, όταν η τάξη μας δεν έχει υλικά, γίνεται η μεταμόρφωση του κόσμου. Αυτή την τεχνική μπορούμε νε την δοκιμάσουμε τώρα και στα δικά μας σχολεία για να γράψουμε μαζί με τα παιδιά βιβλία ή να κάνουμε κινηματογράφο. Και να είναι ένα τρόπος που θα εργαστούμε πάνω στο βιβλίο του δασκάλου, μαζί με την ιστορικότητα της παρουσίας των πουλιών στην ελληνική παιδική λογοτεχνία μας. Είναι μια ευκαιρία να δούμε τις μεταμορφώσεις των παιδιών – πουλιών από την πρώιμη παιδική ποίηση του 1880 μέχρι τις μέρες μας. Να δούμε το πέρασμα από τον παπαγάλο, τον σπουργίτη και το χελιδόνι στον αητό, τ’ αετόπουλα και τις γερακίνες κι από εκεί στην κουκουβάγια και τόσα άλλα πουλιά.
Ενδεικτικό είναι και το βιβλίο με την τεχνική της αλληλογραφίας «Τα παιδιά – πουλιά των Εξαρχείων» (επιμέλεια Μπάμπης Μπαλτάς, 2013) γι’ αυτή την σύγχρονη αναζήτηση του κόσμου των πουλιών στο παράθυρό μας. Το «Τσιπί» τα έχει όλα: μεταφραστική αρτιότητα, γλωσσικό πλούτο, πνευματική ελευθερία, κινδύνους της ανάπτυξης, θάνατο, χάρες της ζωής, αλληλεγγύη, κριτική σκέψη, έρωτες, παιχνίδια, περιπέτεια, ευτυχία, παιδική ηλικία, ενηλικίωση, προβλήματα της ζωής, μαθηματικά, μελέτη περιβάλλοντος, τέχνες και ταξίδια. Είναι ένα βιβλίο που γράφτηκε μαζί με τα παιδιά και τον δάσκαλο, ένα βιβλίο που αντιτάσσεται στη θεολογία του βιβλίου, του έτοιμου βιβλίου προς ανάγνωση στα παιδιά. Είναι ένα βιβλίο – εργαστήριο, όπως τα «Μικρά βιβλία» της ομάδας μας ή το αναγνωστικό μας «Οι φιλίες των παιδιών» (επιμέλεια Μπάμπης Μπαλτάς, 2014).
Σήμερα «Τα θρανία της άνοιξης» είναι η υπαίθρια διδασκαλία, η κοινωνική παιδαγωγική, η «Λοξή Τάξη» (2015) στο Πεδίο του Άρεως, ο κήπος, οι διαδρομές στην πόλη, οι σχέσεις αρχιτεκτονικής και παιδαγωγικής, η «Φιλενάδα μου φουντουκιά μου» (1985) της Αγγελικής Βαρελλά, η τροχήλατη βιβλιοθήκη μας, η βιβλιοθήκη στην πόρτα του 35ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών, ο λόφος Φινόπουλου και οι λόφοι των παιδιών και η αποσχολειοποίηση. Και το «Τσιπί» είναι ο κόσμος των παιδιών – πουλιών στην πόλη, το παράθυρο στον κόσμο ως κινηματογράφος των παιδιών, ο διάλογος της ελευθερίας με την κοινότητα και τα εργαστήρια γραφής με τα παιδιά.
Μια καινούρια χρονιά μας περιμένει. Το κουδούνι δεν θα χτυπήσει στις εννέα το πρωί γιατί η χώρα άλλαξε κυβέρνηση. Αυτό θα πούμε και στα παιδιά. Οι εποχές θα έχουν την πολιτική χάρη τους. Η εκδήλωση την άνοιξη του 2020 για το Μάριο Λόντι με το «Σκασιαρχείο» και τις εκδόσεις «Καλέντης» θα είναι μια μεγάλη στιγμή! Καλό ξεκίνημα και φέτος με τα παιδιά με το μέρος μας!
https://diastixo.gr/aprosopo-2/11813-papastayrou-anna
http://www.raiscuola.rai.it/articoli/mario-lodi-un-metodo-di-insegnamnto/5463/defaul
http://www.casadelleartiedelgioco.it/
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Σχολεία: Αλλάζουν οι ώρες αποχώρησης των μαθητών
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 24 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 24/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
