Alfavita Newsroom Η αίσθηση που έχω αποκομίσει τόσα χρόνια από τα προγράμματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών είναι ότι συνήθως οι παιδαγωγοί φεύγουν με πολλές καινούργιες πληροφορίες, αλλά συγχρόνως και με πολύ περισσότερα ερωτηματικά και μεγάλη αγωνία ως προς το τι πρέπει να κάνουν την άλλη μέρα στο σχολείο. Συνήθως, αυτό παίρνει τη μορφή τού πώς θα μπορούσαν να προσθέσουν στο καθημερινό τους πρόγραμμα κάτι λίγα από αυτά που άκουσαν ή βίωσαν στο σεμινάριο. Θεωρώντας ότι τα πράγματα γίνονται λίγο ανακόλουθα, θα ήθελα να καταθέσω κάποιες σκέψεις σχετικά με τον ρόλο του παιδαγωγού στη σημερινή συγκυρία.
Η παιδαγωγική είναι πολιτική πράξη
Με άλλα λόγια: Ό,τι κάνουμε ως παιδαγωγοί και ό,τι δεν κάνουμε, είτε το θέλουμε είτε όχι, επιδρά και στα συναισθήματα και στη σκέψη των μαθητών μας, οι οποίοι θα αποτελέσουν τους αυριανούς πολίτες. Άρα, είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι, από τη στιγμή που επιλέγουμε αυτό το επάγγελμα, επηρεάζουμε το κοινωνικοπολιτικό σκηνικό και καλούμαστε να απαντήσουμε σε ερωτήματα όπως τα παρακάτω:
* Ποια είναι η άποψή μας για τα ζητήματα που αφορούν τη ζωή των μαθητών μας και των γονιών τους;
* Τι ρόλο θέλουμε να παίξουμε στο κοινωνικό γίγνεσθαι του τώρα;
* Θέλουμε να διατηρήσουμε την κατάσταση ως έχει; Υπάρχουν πράγματα που θέλουμε να αλλάξουμε;
* Σε τι είδους πολίτες θέλουμε να εμπιστευτούμε το μέλλον;
Από τις απαντήσεις που θα δώσουμε σε αυτού του είδους τα ερωτήματα, θα καθορίσουμε τους παιδαγωγικούς μας στόχους και τις παιδαγωγικές μας αρχές. Και στη συνέχεια θα ψάξουμε για μεθοδολογικά εργαλεία που θα μας βοηθήσουν να πετύχουμε τους στόχους μας, με σεβασμό στις αρχές μας. Οι τεχνικές δεν προηγούνται του ιδεολογικού πλαισίου. Έπονται. Γιατί, αν προηγηθούν, παραμένουν σχήματα κενά περιεχομένου, αποδεικνύονται αναποτελεσματικά και οδηγούν σε λάθος συμπεράσματα την παιδαγωγική έρευνα. Δεν υπάρχουν σωστές και λανθασμένες πρακτικές. Υπάρχουν πρακτικές που εξυπηρετούν διαφορετικούς στόχους και βασίζονται σε διαφορετικές αρχές. Για παράδειγμα, άλλες προσεγγίσεις θα χρησιμοποιήσει ο εκπαιδευτικός που θέλει να συντηρήσει τις κοινωνικές ανισότητες και άλλες αυτός που θέλει να πολεμήσει τον κοινωνικό αποκλεισμό και να ανατρέψει στερεότυπα και προκαταλήψεις. Επομένως, κάθε παιδαγωγική πρακτική μπορεί να αξιολογηθεί μόνο σε σχέση με τους στόχους που καλείται να εξυπηρετήσει. Έτσι, αν κάθε παιδαγωγός δεν αναστοχαστεί πρώτα ως προς τους σκοπούς που πράγματι τον εκφράζουν ιδεολογικά, δεν έχει κανένα νόημα να ανατρέχει σε άπειρες και, πολλές φορές, αντικρουόμενες πληροφορίες σε σχέση με τις πρακτικές.
Η παιδαγωγική, λοιπόν, είναι πολιτική πράξη και ως τέτοια απαιτεί κριτική ανάλυση που θα συνδέει στόχους, αρχές και στρατηγικές. Απαιτεί συνεχή διαμορφωτική αξιολόγηση και προσαρμογή των πρακτικών στα διαρκώς μεταβαλλόμενα δεδομένα. Όμως η παιδαγωγική πράξη συντελείται μέσα σε ένα πλαίσιο θεσμοθετημένο και επομένως καλείται να υπακούσει σε νομικά κείμενα που καθορίζουν τους γενικούς στόχους της εκπαίδευσης. Ευτυχώς για μας, τους παιδαγωγούς που εμφορούμαστε από τις ανθρωπιστικές αξίες της εκπαίδευσης, τα νομικά κείμενα που αυτή την περίοδο νομιμοποιούν τη δράση μας προβάλλουν στόχους που συνάδουν με αυτές τις αξίες (όπως η Διεθνής Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού, ο Νόμος 2101/92 του ελληνικού κράτους, οι σχετικές οδηγίες της Ε.Ε.). Άρα, το πρώτο βήμα για τον εκπαιδευτικό είναι να διερευνήσει τις προσωπικές του αρχές / πεποιθήσεις και το πώς αυτές μπορούν σιγά - σιγά να προσεγγίσουν τους σκοπούς που περιγράφονται στα νομικά κείμενα, αν δεν συμπίπτουν ήδη. Επόμενο βήμα θα αποτελέσει η προσπάθεια για αναζήτηση κατάλληλων τεχνικών. Και βέβαια, αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι οι πρακτικές που αντιμάχονται τις ανθρωπιστικές αξίες δεν είναι απλά αναποτελεσματικές. Είναι παράνομες.
Η παιδαγωγική όμως είναι, τρόπον τινά, και «ερωτική» πράξη. Υπό την έννοια ότι απαιτεί πάθος, έμπνευση, αφοσίωση, απόλαυση και εις βάθος επικοινωνία των εμπλεκομένων. Αν η πολιτική διάσταση προϋποθέτει σοβαρό επαγγελματισμό και καθαρή σκέψη, η «ερωτική» προσθέτει κι άλλες ιδιότητες στον παιδαγωγό, αυτές του ερασιτέχνη, δηλαδή του εραστή της τέχνης του, αυτού που χαρακτηρίζεται από διαρκή αναζήτηση και δημιουργική διάθεση. Αυτού που έχει ανάγκη για ελευθερία στον σχεδιασμό και ευελιξία στην υλοποίηση των εκπαιδευτικών δράσεων. Και, όπως κάθε ερωτική πράξη, έτσι και η παιδαγωγική δεν μπορεί να βρει την ιδανική ολοκλήρωση μέσα σε αυστηρό προκαθορισμένο χρονικό πλαίσιο που σηματοδοτείται από τον ήχο κουδουνιών, με το μυαλό και τα μάτια στραμμένα στο ρολόι που θα σημάνει την ώρα του σχολάσματος. Κι εδώ ακριβώς υπεισέρχεται το ζήτημα της εναρμόνισης των εργασιακών δικαιωμάτων με τις δημιουργικές ανάγκες του παιδαγωγού και την αφοσίωση στο έργο του. Χρειάζεται μια υπέρβαση και μια ολιστική θεώρηση του «εαυτού», ώστε τα πρώτα να μην αντιμάχονται τις δεύτερες.
Στο πλαίσιο μιας τέτοιας αντίληψης, η ικανοποίηση των δημιουργικών αναγκών του παιδαγωγού αποτελεί εργασιακό δικαίωμα το οποίο ιεραρχείται ψηλότερα από άλλα, δεδομένου ότι προσφέρει επαγγελματική δικαίωση και προσωπική ικανοποίηση. Με αυτή τη λογική, κάθε προσπάθεια αλλαγής και καινοτομίας θα είναι αποτελεσματική αν στοχεύει πρωταρχικά στην ενεργοποίηση της δημιουργικότητας των εκπαιδευτικών και της καλλιέργειας μιας «ερωτικής» σχέσης με το επάγγελμά τους. Και τότε θα μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι οι παιδαγωγοί μπορούν να εφεύρουν μόνοι τους τεχνικές, να τις αξιολογήσουν και να γίνουν παραγωγοί τόσο πράξης όσο και θεωρίας.
Σε μια περίοδο κοινωνικής πρόκλησης αλλά και εκπαιδευτικών ευκαιριών, όπως αυτή που διανύουμε, το στοίχημα για μια εκ βάθρων ανατροπή και ένα τολμηρό άλμα προς το δημοκρατικό σχολείο είναι μπροστά μας. Στον καθένα εναπόκειται αν θα πει το μεγάλο ναι ή το μεγάλο όχι...
* Η Αναστασία Βαφέα είναι εκπαιδευτικός, διευθύντρια του Κέντρου Παιδαγωγικής και Καλλιτεχνικής Επιμόρφωσης «Σχεδία»
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
