Νίκος Μακρής Σημαντική και σταθερή μείωση καταγράφεται τα τελευταία χρόνια στον αριθμό των μαθητών που συμμετέχουν στις Πανελλήνιες Εξετάσεις. Το φαινόμενο δεν είναι συγκυριακό ούτε μπορεί να αποδοθεί σε έναν μόνο παράγοντα. Όπως εξηγεί ο μαθηματικός και εκπαιδευτικός αναλυτής Στράτος Στρατηγάκης, πρόκειται για το αποτέλεσμα μιας σύνθετης αλληλεπίδρασης εκπαιδευτικών πολιτικών, κοινωνικών μεταβολών και βαθύτερων αδυναμιών του Λυκείου.
Κεντρικό ρόλο σε αυτή τη μεταβολή διαδραματίζει η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ), η οποία από το 2021 άλλαξε ριζικά τη σχέση των μαθητών με τον θεσμό των εξετάσεων.
Η ΕΒΕ ως «κόφτης προσδοκιών»
Η εφαρμογή της ΕΒΕ είχε άμεσο και ορατό αποτέλεσμα: χιλιάδες μαθητές συνειδητοποίησαν ότι δεν θα έχουν καν το δικαίωμα υποβολής μηχανογραφικού δελτίου.
«Όταν οι πιο αδύναμοι μαθητές καταλαβαίνουν ότι οι πιθανότητες επιτυχίας είναι ελάχιστες, εγκαταλείπουν την προσπάθεια πριν καν φτάσουν στην αίθουσα των εξετάσεων», επισημαίνει ο κ. Στρατηγάκης.
Η ψυχολογική επίδραση του μέτρου αποδεικνύεται καθοριστική. Η Πανελλήνια παύει να είναι ένας δύσκολος αλλά εφικτός στόχος και μετατρέπεται, για πολλούς, σε προαποφασισμένη αποτυχία.
Τα στοιχεία που δείχνουν την πτώση
Τα δεδομένα είναι αποκαλυπτικά:
Το 2021, πρώτη χρονιά εφαρμογής της ΕΒΕ, εξετάστηκε το 88,19% των παιδιών που γεννήθηκαν το 2003
Το 2025, το ποσοστό αυτό έπεσε στο 79,19%
Η μείωση αντιστοιχεί σε 3.455 λιγότερους υποψηφίους, μέσα σε μόλις τέσσερα χρόνια
Την ίδια περίοδο, οι γεννήσεις αυξήθηκαν από 104.420 σε 111.926 παιδιά
Αναλογικά, η μείωση είναι εντονότερη στα ΕΠΑΛ, γεγονός που ενισχύει τον προβληματισμό για τις ανισότητες στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Πανελλήνιες: η παραίτηση πριν από την εξέταση
Ο κ. Στρατηγάκης περιγράφει ένα φαινόμενο που δύσκολα αποτυπώνεται στα στατιστικά: τη σιωπηλή παραίτηση.
Όταν «ένας στους τρεις» υποψηφίους μένει εκτός ΑΕΙ χωρίς καν να υποβάλει μηχανογραφικό, το μήνυμα είναι σαφές. Για πολλούς μαθητές, ιδιαίτερα εκείνους με μαθησιακά κενά ή χαμηλή υποστήριξη, η απόφαση να μη δώσουν Πανελλήνιες μοιάζει λογική – ακόμη κι αν είναι κοινωνικά επώδυνη.
ΕΠΑΛ: σταθεροποίηση χωρίς ουσιαστική δικαίωση
Στα Επαγγελματικά Λύκεια, τα στοιχεία δείχνουν μια τεχνητή σταθεροποίηση:
2011: 13.966 υποψήφιοι
2025: 14.696 υποψήφιοι
Επιτυχία το 2025: 5.672 εισακτέοι (38,59%)
Η αύξηση των ποσοστών εισαγωγής (5% σε Ιατρικές και Πολυτεχνικές, 10% στις υπόλοιπες σχολές) συγκράτησε τον αριθμό υποψηφίων, χωρίς όμως να αναιρεί το βασικό πρόβλημα: η ΕΒΕ λειτουργεί και εδώ ως φίλτρο αποκλεισμού.
Η «αθέατη» επίδραση της πανδημίας
Η πανδημία λειτούργησε ως επιταχυντής εκπαιδευτικής απομάκρυνσης. Μαθητές που αποσυνδέθηκαν από τη μελέτη την περίοδο της τηλεκπαίδευσης δεν επέστρεψαν ποτέ πλήρως. Οι Πανελλήνιες, σε αυτό το περιβάλλον, μετατράπηκαν από πρόκληση σε απειλή.
Δημογραφικό και Λύκειο χωρίς πυξίδα
Από το 2026 και μετά, το δημογραφικό πρόβλημα αναμένεται να αποτυπωθεί εντονότερα στον αριθμό των υποψηφίων. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο κ. Στρατηγάκης, το πρόβλημα δεν είναι μόνο ποσοτικό αλλά και δομικό.
Πολλοί μαθητές:
παραμένουν στο Γενικό Λύκειο χωρίς σαφή στόχο,
αποκτούν ένα απολυτήριο χωρίς επαγγελματική αξία,
ενώ θα μπορούσαν να έχουν πιο ρεαλιστική προοπτική μέσω των ΕΠΑΛ.
Το κρίσιμο ερώτημα: εμπιστοσύνη ή αποχώρηση;
Ο κ. Στρατηγάκης δεν θέτει ζήτημα κατάργησης των Πανελληνίων. Θέτει, όμως, ένα πιο βαθύ ερώτημα: «Όταν η Πολιτεία στέλνει το μήνυμα ότι για πολλούς η προσπάθεια είναι εκ των προτέρων χαμένη, η αποχώρηση γίνεται μονόδρομος».
Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο εκπαιδευτικό σύστημα, ο ουσιαστικός επαγγελματικός προσανατολισμός και οι πραγματικές εναλλακτικές διαδρομές φαίνεται να είναι το πραγματικό ζητούμενο – πολύ πριν φτάσουν οι μαθητές στην αίθουσα των εξετάσεων.
Όλα τα νέα και οι ειδήσεις που αφορούν τις Πανελλήνιες
Πανελλαδικές 2025: Νέα πανωλεθρία για τα επτά Τμήματα Φυσικής
