Μαρία Δούση Απόψε η νύχτα κρατά περισσότερο από κάθε άλλη φορά μέσα στον χρόνο. Το χειμερινό ηλιοστάσιο δεν είναι απλώς μια ημερομηνία στο αστρονομικό ημερολόγιο, αλλά μια στιγμή οριακή: εκεί όπου το σκοτάδι φτάνει στο αποκορύφωμά του και, σχεδόν ανεπαίσθητα, αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση για την επιστροφή του φωτός.
Για χιλιάδες χρόνια, οι άνθρωποι παρακολουθούσαν αυτή τη νύχτα με δέος. Ο Ήλιος μοιάζει να χαμηλώνει όλο και περισσότερο, ώσπου «σταματά» στο νοτιότερο σημείο του ουρανού. Από την επόμενη κιόλας μέρα, η πορεία του αλλάζει. Οι ημέρες θα αρχίσουν να μεγαλώνουν, πρώτα ανεπαίσθητα, έπειτα όλο και πιο καθαρά, μέχρι την άνοιξη.
Δεν είναι τυχαίο ότι το ίδιο το όνομα του φαινομένου σημαίνει «ο Ήλιος που στέκεται». Η κλίση της Γης είναι εκείνη που γεννά τις εποχές, όμως ο συμβολισμός ήταν πάντα ανθρώπινος: το σκοτάδι δεν νικά για πάντα.
Όταν οι Βίκινγκς περίμεναν τον Ήλιο
Στον παγωμένο Βορρά, το χειμερινό ηλιοστάσιο σήμαινε Yule. Για τους Βίκινγκς, αυτή δεν ήταν απλώς μια γιορτή, αλλά μια πράξη επιβίωσης και πίστης. Πίστευαν ότι τη μεγαλύτερη νύχτα ο Ήλιος «ξαναγεννιέται» και μαζί του ξεκινά ένας νέος κύκλος ζωής.
Οι φωτιές άναβαν, τα σπίτια γέμιζαν κόσμο και τα τραπέζια στρώνονταν όχι μόνο για να γιορτάσουν, αλλά για να καλέσουν τη δύναμη του φωτός πίσω στον κόσμο. Το Yule συνδέθηκε με τον θεό Μπάλντερ, σύμβολο καθαρότητας και φωτός, του οποίου η αναγέννηση αντικατόπτριζε την επιστροφή της ημέρας. Ήταν μια υπόσχεση ότι ο χειμώνας, όσο σκληρός κι αν είναι, δεν κρατά για πάντα.
Φωτιές, δώρα και ο «ανίκητος Ήλιος»
Η ιδέα της νίκης του φωτός πάνω στο σκοτάδι διατρέχει ολόκληρη την Ευρώπη. Στη Ρώμη, τα Σατουρνάλια και αργότερα η γιορτή του Ανίκητου Ήλιου έφερναν ανατροπές, δώρα και γλέντια. Για λίγες μέρες, οι κοινωνικοί ρόλοι αντιστρέφονταν και η χαρά λειτουργούσε ως αντίδοτο στο χειμερινό σκοτάδι.
Αργότερα, η 25η Δεκεμβρίου θα συνδεθεί με τη γέννηση του Χριστού, μεταφέροντας τον ίδιο πυρήνα νοήματος: το φως επιστρέφει, αυτή τη φορά με πνευματικό περιεχόμενο.
Το ελληνικό Χριστόξυλο και οι καλικάντζαροι
Στην ελληνική λαϊκή παράδοση, το χειμερινό ηλιοστάσιο παίρνει τη μορφή του Χριστόξυλου. Ένα μεγάλο κούτσουρο που καίει στο τζάκι όλο το Δωδεκαήμερο, κρατώντας μακριά τους καλικάντζαρους και προστατεύοντας το σπίτι. Η φωτιά δεν ζεσταίνει μόνο – φυλάει, εξαγνίζει, φέρνει τύχη.
Η στάχτη της φωτιάς σκορπιζόταν στα χωράφια για καλή σοδειά, ενώ οι ευχές, το κρασί και το θυμίαμα έδεναν το παρόν με πανάρχαιες αντιλήψεις για τη δύναμη της εστίας και της φύσης.
Από τα μεγαλιθικά μνημεία του Στόουνχεντζ μέχρι τα βόρεια δάση και τα ελληνικά χωριά, το χειμερινό ηλιοστάσιο παραμένει ένα παγκόσμιο σύμβολο. Δεν είναι απλώς η πιο σκοτεινή στιγμή του χρόνου, αλλά το σημείο καμπής.
Γιατί ακριβώς όταν η νύχτα μοιάζει ατελείωτη, ξεκινά –σιωπηλά και σταθερά– η επιστροφή του φωτός. Και αυτό, εδώ και χιλιάδες χρόνια, ήταν πάντα λόγος για γιορτή.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 18/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
