Μαρία Δούση Μια μεγάλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Communications φέρνει στο φως ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος αλλάζει ριζικά σε πέντε κρίσιμες περιόδους, ανατρέποντας την πεποίθηση πως η ανάπτυξη και η ωρίμανσή του συμβαίνουν σταθερά και γραμμικά.
Η ερευνητική ομάδα της Άλεξα Μούσλεϊ από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ ανέλυσε περισσότερες από 4.000 μαγνητικές τομογραφίες ανθρώπων από τη γέννηση έως τα 90 χρόνια. Η σύγκριση των δεδομένων ανέδειξε τέσσερα μεγάλα «κύματα αλλαγής» γύρω από τις ηλικίες 9, 32, 66 και 83, τα οποία χωρίζουν τη ζωή μας σε πέντε διακριτές φάσεις εγκεφαλικής εξέλιξης.
«Ο εγκέφαλος κάνει διαφορετικά πράγματα σε κάθε ηλικία — δεν υπάρχει μία ‘σωστή’ δομή», εξηγεί η Μούσλεϊ. Παρόμοια άποψη εκφράζει και ο νευροεπιστήμονας Σεθ Γκραντ, σημειώνοντας ότι η εγκεφαλική «μεταμόρφωση» δεν σταματά ποτέ.
1. Παιδική ηλικία (0–9 ετών): Έκρηξη συνδέσεων
Στα πρώτα χρόνια της ζωής, ο εγκέφαλος βρίσκεται σε μια φάση καταιγιστικών μεταβολών: δημιουργεί άφθονες νέες συνάψεις αλλά και «κλαδεύει» όσες δεν χρειάζεται.
Παρά την εντυπωσιακή δραστηριότητα, η συνολική του αποδοτικότητα μειώνεται παροδικά. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτή η «επιβράδυνση» συνδέεται με την έντονη διαδικασία μάθησης — ανάπτυξη γλώσσας, κινητικών δεξιοτήτων και κατανόησης του κόσμου.
2. Εφηβεία έως νεαρή ενήλικη ζωή (9–32 ετών): Η μεγάλη αναδιοργάνωση
Γύρω στα 9 ξεκινά μια δευτέρου τύπου «ανακατασκευή» του εγκεφάλου. Η φάση αυτή εκτείνεται μέχρι τις αρχές των 30 και χαρακτηρίζεται από μετάβαση σε πιο αποτελεσματικές νευρωνικές διαδρομές.
Είναι η περίοδος όπου εντοπίζονται οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών, αλλά και μια κρίσιμη εποχή ανάπτυξης δεξιοτήτων, σκέψης και προσωπικότητας.
Οι ειδικοί τονίζουν ότι ο εγκέφαλος δεν θεωρείται βιολογικά «ώριμος» στα 18 – αλλά αρκετά χρόνια αργότερα.
3. Ενηλικίωση (32–66 ετών): Σταθερότητα και ωριμότητα
Το μεγαλύτερο και σταθερότερο στάδιο της ζωής του εγκεφάλου. Παρότι οι αλλαγές δεν σταματούν, πλέον είναι πολύ πιο ήπιες και προβλέψιμες.
Η νοητική λειτουργία, η προσωπικότητα και η συμπεριφορά παραμένουν γενικά σταθερές, ενώ ο εγκέφαλος λειτουργεί με υψηλή αποτελεσματικότητα.
4. Πρώιμη γήρανση (66 ετών): Αρχίζουν οι μεταπτώσεις
Γύρω στα 66, ο εγκέφαλος γίνεται πιο ευάλωτος στις ηλικιακές ασθένειες, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει μόνο αρνητικές αλλαγές.
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι οι ηλικιωμένοι εμφανίζουν καλύτερη συναισθηματική διαχείριση, σοφία και ενισχυμένη αντίληψη κοινωνικών καταστάσεων-δεξιότητες που εξελίσσονται με την ηλικία.
5. Όψιμη γήρανση (83+ ετών): Νέα κέντρα «σημασίας»
Από τα 83 και μετά παρατηρείται μια φάση όπου ορισμένες εγκεφαλικές περιοχές γίνονται πιο κεντρικές από άλλες. Πρόκειται για έναν τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος αναπροσαρμόζεται ώστε να διατηρήσει λειτουργικότητα παρά την ηλικιακή φθορά.
Η έρευνα υπογραμμίζει ότι η εγκεφαλική ανάπτυξη δεν είναι προνόμιο των νέων: συνεχίζεται, απλώς αλλάζει μορφή.
Ο εγκέφαλος δεν «ολοκληρώνεται» ποτέ. Εξελίσσεται διαρκώς — άλλες φορές ταχύτερα, άλλες αθόρυβα, αλλά πάντα με τρόπο που αντανακλά τις ανάγκες της κάθε ηλικίας.
Όπως τονίζουν οι ερευνητές, η γήρανση δεν είναι μόνο απώλεια, αλλά και κέρδος: φέρνει μαζί της νέες ικανότητες, προσαρμοστικότητα και μια διαφορετική, συχνά πιο σοφή οπτική για τη ζωή.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 29/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
