Alfavita Newsroom Για πολλά χρόνια θεωρούσαμε ότι ο εγκέφαλος ενηλικιώνεται στα 18 ή, στην καλύτερη περίπτωση, γύρω στα 25. Ωστόσο, μια νέα επιστημονική εργασία δείχνει ότι η πραγματική "νευρολογική ενηλικίωση" έρχεται πολύ αργότερα: περίπου στην ηλικία των 32 ετών. Η μελέτη αυτή χαρτογραφεί πέντε μεγάλες περιόδους ανάπτυξης και γήρανσης, από τη στιγμή της γέννησης μέχρι τα πολύ προχωρημένα χρόνια.
Οι επιστήμονες εντόπισαν πέντε ξεχωριστές φάσεις στην οργάνωση και τη δομή του εγκεφάλου, που εκτείνονται από τα πρώτα παιδικά χρόνια μέχρι τα τέλη της όγδοης δεκαετίας της ζωής. Κάθε φάση αντιπροσωπεύει και ένα διαφορετικό στάδιο λειτουργίας του εγκεφάλου μας.
Ο εγκέφαλος, φυσικά, αλλάζει συνεχώς όσο μεγαλώνουμε, όμως η νέα αυτή έρευνα καταγράφει συγκεκριμένα πότε συμβαίνουν τα μεγάλα "γυρίσματα σελίδας". Όπως αναφέρει το euronews, η εγκεφαλική δομή περνά από πέντε διακριτές περιόδους, οι οποίες σηματοδοτούνται από τέσσερα βασικά "σημεία καμπής" στις ηλικίες 9, 32, 66 και 83 ετών, σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications.
Πρόκειται για την πρώτη έρευνα που καταγράφει τόσο καθαρά τις κύριες φάσεις της νευρωνικής συνδεσιμότητας σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Τα ευρήματά της φωτίζουν περιόδους όπου ο εγκέφαλος μπορεί να είναι πιο ευάλωτος, για παράδειγμα, σε μαθησιακές δυσκολίες στα παιδικά χρόνια ή σε νευροεκφυλιστικές παθήσεις όπως η άνοια αργότερα.
"Αν κοιτάξουμε πίσω, πολλοί από εμάς νιώθουμε ότι η ζωή μας χωρίζεται σε διαφορετικές φάσεις", σημειώνει ο Duncan Astle, ανώτερος συγγραφέας της μελέτης και καθηγητής νευροπληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.
"Αποδεικνύεται ότι και οι εγκέφαλοί μας περνούν από αντίστοιχες “εποχές”", προσθέτει.
Για τη μελέτη, η ερευνητική ομάδα συνέκρινε εγκεφαλικές απεικονίσεις περίπου 3.800 ατόμων, από νεογνά μέχρι ανθρώπους 90 ετών. Χρησιμοποιώντας τεχνικές που καταγράφουν την κίνηση μορίων νερού μέσα στον εγκέφαλο, μπόρεσαν να χαρτογραφήσουν τα νευρωνικά δίκτυα και να εντοπίσουν τις κρίσιμες στιγμές στις οποίες αλλάζει ο τρόπος που οι περιοχές του εγκεφάλου «συνομιλούν» μεταξύ τους.
1η φάση: Από τη γέννηση έως περίπου τα 9 χρόνια
Στην πρώτη αυτή περίοδο, ο εγκέφαλος είναι σε φάση έκρηξης ανάπτυξης. Δημιουργούνται δισεκατομμύρια νέες συνδέσεις ανάμεσα στα νευρικά κύτταρα, ενώ όσες δεν χρησιμοποιούνται σταδιακά απομακρύνονται. Ταυτόχρονα, τόσο η φαιά όσο και η λευκή ουσία αυξάνονται γρήγορα.
Η φαιά ουσία είναι υπεύθυνη για την επεξεργασία και ερμηνεία των πληροφοριών, ενώ η λευκή ουσία λειτουργεί σαν δίκτυο καλωδίων που μεταφέρει αυτές τις πληροφορίες σε άλλα σημεία του νευρικού συστήματος. Αυτή η έντονη δραστηριότητα οδηγεί στο μέγιστο πάχος και στις χαρακτηριστικές πτυχώσεις του εγκεφαλικού φλοιού, της εξωτερικής επιφάνειας του εγκεφάλου, οι οποίες θεωρούνται θεμελιώδεις για την υγιή ανάπτυξη και λειτουργία του.
2η φάση: Η παρατεταμένη "εφηβεία" μέχρι τα 32
Στη συνέχεια, ο εγκέφαλος περνά στη φάση που συνδέεται με την εφηβεία και τη νεαρή ενηλικίωση. Αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από περαιτέρω ενίσχυση της λευκής ουσίας και από το «λείανση» των συνδέσεων μεταξύ διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου, ώστε η επικοινωνία τους να γίνεται όλο και πιο αποτελεσματική.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα της μελέτης είναι ότι αυτή η εφηβική-νεανική φάση δεν σταματά στα 20 ή λίγο μετά, αλλά εκτείνεται μέχρι περίπου τα 32 χρόνια. Από εκεί και μετά, ο εγκέφαλος μπαίνει για πρώτη φορά στη φάση της πραγματικής ωριμότητας, που οι ερευνητές περιγράφουν ως το πιο έντονο "τοπολογικό σημείο καμπής" στη ζωή μας.
3η φάση: Εγκεφαλική ενηλικίωση και σταθερότητα
Γύρω στις αρχές της δεκαετίας των 30, η δομή του εγκεφάλου σταθεροποιείται. Οι συνδέσεις έχουν πλέον τακτοποιηθεί, τα μεγάλα αναπτυξιακά άλματα έχουν ολοκληρωθεί και ο εγκέφαλος λειτουργεί με μια πιο ώριμη, σταθερή αρχιτεκτονική.
Αυτή η περίοδος σταθερότητας διαρκεί περίπου τρεις δεκαετίες. Ο εγκέφαλος συνεχίζει φυσικά να μαθαίνει και να προσαρμόζεται, αλλά δεν περνά πια από τόσο έντονες δομικές αλλαγές όπως στα προηγούμενα χρόνια.
4η φάση: Πρώιμη γήρανση γύρω στα 66
Περίπου στην ηλικία των 66 ετών, παρατηρείται μια νέα, σημαντική μετάβαση: ο εγκέφαλος μπαίνει σε φάση "πρώιμης γήρανσης". Σε αυτό το στάδιο, η λευκή ουσία αρχίζει να μειώνεται, γεγονός που επηρεάζει τη δύναμη και την ποιότητα των συνδέσεων ανάμεσα στις εγκεφαλικές περιοχές.
"Πρόκειται για μια ηλικία στην οποία οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο για παθήσεις που επηρεάζουν τον εγκέφαλο, όπως για παράδειγμα η υπέρταση", αναφέρει η Alexa Mousley, κύρια συγγραφέας της μελέτης και ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.
5η φάση: Προχωρημένη γήρανση μετά τα 83
Η τελευταία φάση ξεκινά περίπου στα 83 χρόνια. Σε αυτό το στάδιο, η συνδεσιμότητα συνεχίζει να μειώνεται και ο εγκέφαλος βασίζεται όλο και περισσότερο σε συγκεκριμένες, ίσως πιο "ανθεκτικές" περιοχές για να υποστηρίξει τις βασικές λειτουργίες. Οι ερευνητές σημειώνουν, ωστόσο, ότι τα διαθέσιμα δεδομένα για αυτή τη φάση είναι ακόμη περιορισμένα, επομένως χρειάζεται περαιτέρω μελέτη.
Τι σημαίνουν αυτά τα ευρήματα
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η χαρτογράφηση αυτών των πέντε φάσεων μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην κατανόηση των νευρωνικών μηχανισμών που βρίσκονται πίσω από διαταραχές της προσοχής, της γλώσσας, της μνήμης και της συμπεριφοράς.
"Τα δεδομένα αυτά θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να εξηγήσουμε γιατί κάποιοι εγκέφαλοι ακολουθούν διαφορετική πορεία σε κρίσιμες στιγμές της ζωής", αναφέρει η Mousley. "Είτε μιλάμε για μαθησιακές δυσκολίες στην παιδική ηλικία, είτε για άνοια και άλλες εκφυλιστικές παθήσεις στα προχωρημένα χρόνια".
Η εικόνα που προκύπτει είναι σαφής: ο εγκέφαλός μας δεν σταματά να εξελίσσεται ούτε «ωριμάζει» τόσο νωρίς όσο πιστεύαμε. Αντίθετα, διανύει ένα μακρύ ταξίδι με πέντε μεγάλες στάσεις, από την καταιγιστική ανάπτυξη των πρώτων χρόνων μέχρι τη λεπτή ισορροπία της τρίτης ηλικίας. Και κάπου εκεί, γύρω στα 32, ο νους φαίνεται πως φτάνει στην πιο σταθερή, ενήλικη μορφή του.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Black Friday σε μοριοδοτούμενα σεμινάρια και Πιστοποιήσεις Ξένων Γλωσσών για έξτρα 20 μόρια
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 24/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
