Νίκος Μακρής Έχουν περάσει 52 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τη μαζική αντιδικτατορική κινητοποίηση που συγκλόνισε τη χώρα και επιτάχυνε την κατάρρευση της χούντας. Οι μέρες εκείνες σφραγίστηκαν από την ωμή καταστολή, την επίθεση του στρατού και της αστυνομίας, την είσοδο του άρματος στον χώρο του Ιδρύματος, αλλά και από δολοφονίες, τραυματισμούς, συλλήψεις και βασανισμούς φοιτητών και πολιτών. Η συμμετοχή και η θυσία όσων βρέθηκαν τότε στους δρόμους κλόνισαν συθέμελα το καθεστώς και άφησαν μια βαριά παρακαταθήκη δημοκρατικού αγώνα στις επόμενες γενιές.
Κι όμως, κάθε χρόνο, επανέρχεται μια συγκεκριμένη ρητορική αμφισβήτησης: «δεν υπήρξαν νεκροί στο Πολυτεχνείο». Δημόσια πρόσωπα, όπως η Αφροδίτη Λατινοπούλου, έχουν σχεδόν… καθιερώσει τη σχετική αμφισβήτηση, επιμένοντας ότι δεν καταγράφηκε καμία δολοφονία. Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι καταγεγραμμένη εδώ και δεκαετίες – και μάλιστα με ονοματεπώνυμα.
Ήδη από τις 19 Νοεμβρίου 1973, ο προϊστάμενος της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών, Δημήτρης Καψάσκης, είχε δώσει στη δημοσιότητα τα πρώτα 11 ονόματα νεκρών που είχαν νεκροτομηθεί έως το απόγευμα της Κυριακής 18 Νοεμβρίου. Ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων αποδείχθηκε μεγαλύτερος, καθώς αρκετοί θάνατοι καταγράφηκαν και αναγνωρίστηκαν σε επόμενο χρόνο.
Η πιο έγκυρη και τεκμηριωμένη καταγραφή των νεκρών της εξέγερσης προέρχεται από την ιστορική έρευνα του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, υπό τη διεύθυνση του Λεωνίδα Καλλιβρετάκη. Σε αυτήν παρατίθεται αναλυτικός κατάλογος με 24 επιβεβαιωμένους («πιστοποιημένους») νεκρούς που σχετίζονται άμεσα με τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και της καταστολής στις 16, 17 και 18 Νοεμβρίου 1973.
Ακολουθεί ο κατάλογος των 24 νεκρών του Πολυτεχνείου, όπως προκύπτει από την έρευνα:
Σπυρίδων Κοντομάρης του Αναστασίου, 57 ετών, δικηγόρος, πρώην βουλευτής Κερκύρας της Ένωσης Κέντρου, κάτοικος Αθήνας. Στις 16.11.1973, γύρω στις 20:30–21:00, στη διασταύρωση Γεωργίου Σταύρου και Σταδίου, προσβλήθηκε από δακρυγόνα που έριχνε η αστυνομία κατά διαδηλωτών, με αποτέλεσμα να υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου. Μεταφέρθηκε στον Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, όπου διαπιστώθηκε ο θάνατός του.
Διομήδης Κομνηνός του Ιωάννη, 17 ετών, μαθητής, κάτοικος Αθήνας. Στις 16.11.1973, μεταξύ 21:30 και 21:45, στη διασταύρωση Αβέρωφ και Μάρνη, τραυματίστηκε θανάσιμα στην καρδιά από πυρά ανδρών της φρουράς του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης. Μεταφέρθηκε στον Ερυθρό Σταυρό και στη συνέχεια, νεκρός, στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο (Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών).
Σωκράτης Μιχαήλ, 57 ετών, εμπειρογνώμονας ασφαλιστικής εταιρείας, κάτοικος Περιστερίου. Το βράδυ της 16.11.1973, μεταξύ 21:00 και 22:30, στην περιοχή Μπουμπουλίνας και Σόλωνος, προσβλήθηκε από δακρυγόνα, με αποτέλεσμα απόφραξη της αριστερής στεφανιαίας αρτηρίας. Μεταφέρθηκε ημιθανής στον Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ. (Γ’ Σεπτεμβρίου), όπου και πέθανε.
Toril Margrethe Engeland του Per Reidar, 22 ετών, Νορβηγίδα φοιτήτρια από το Molde. Στις 16.11.1973, γύρω στις 23:30, τραυματίστηκε θανάσιμα στο στήθος από πυρά της φρουράς του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης. Διαδηλωτές τη μετέφεραν αρχικά στο ξενοδοχείο «Ακροπόλ» και αργότερα, νεκρή πλέον, στον Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του ΙΚΑ. Αρχικά η αστυνομία την εμφάνισε ανακριβώς ως «Αιγύπτια Τουρίλ Τεκλέτ», λάθος που επιβιώνει ακόμη σε ορισμένες λίστες.
Βασίλειος Φάμελλος του Παναγιώτη, 26 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος, από τον Πύργο Ηλείας, κάτοικος Κυψέλης. Στις 16.11.1973, γύρω στις 23:30, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά της φρουράς του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης. Μεταφέρθηκε στον Ερυθρό Σταυρό και στη συνέχεια, νεκρός, στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών.
Γεώργιος Σαμούρης του Ανδρέα, 22 ετών, φοιτητής Παντείου, από την Πάτρα, κάτοικος Κουκακίου. Τα μεσάνυχτα της 16.11.1973, στην περιοχή Καλλιδρομίου και Ζωσιμάδων, κοντά στο Πολυτεχνείο, τραυματίστηκε θανάσιμα στον τράχηλο από πυρά της αστυνομίας. Μεταφέρθηκε στο πρόχειρο ιατρείο του Πολυτεχνείου, όπου κατέληξε, και κατόπιν στον Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του ΙΚΑ. Αρχικά αναφέρθηκε εσφαλμένα ως «Χαμουρλής».
Δημήτριος Κυριακόπουλος του Αντωνίου, 35 ετών, οικοδόμος, από τα Καλάβρυτα, κάτοικος Περιστερίου. Το βράδυ της 16.11.1973, στην περιοχή του Πολυτεχνείου, προσβλήθηκε από δακρυγόνα και ξυλοκοπήθηκε βάναυσα από αστυνομικούς με ράβδους. Υπέστη οξεία ρήξη αορτής και πέθανε στις 19.11.1973, ενώ μεταφερόταν στον Ερυθρό Σταυρό.
Σπύρος Μαρίνος του Διονυσίου (Γεωργαράς), 31 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος από την Εξωχώρα Ζακύνθου. Το βράδυ της 16.11.1973, στην περιοχή του Πολυτεχνείου, δέχθηκε χτυπήματα από αστυνομικούς με συμπαγείς ράβδους, με αποτέλεσμα σοβαρές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Μεταφέρθηκε στο Θεραπευτήριο Πεντέλης και πέθανε στις 19.11.1973 από οξύ αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Νικόλαος Μαρκούλης του Πέτρου, 24 ετών, εργάτης, από το Παρθένι Θεσσαλονίκης, κάτοικος Σεπολίων. Το πρωί της 17.11.1973, στην πλατεία Βάθη, τραυματίστηκε στην κοιλιά από ριπή στρατιωτικής περιπόλου. Μεταφέρθηκε στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών, όπου πέθανε στις 19.11.1973.
Αικατερίνη Αργυροπούλου, σύζυγος Αγγελή, 76 ετών, κάτοικος Αγίων Αναργύρων. Στις 10:00 της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν στην αυλή του σπιτιού της, τραυματίστηκε στην πλάτη από σφαίρα. Διακομίστηκε στην κλινική «Παμμακάριστος», όπου νοσηλεύτηκε επί έναν μήνα. Πέθανε στο σπίτι της, τον Μάιο του 1974, συνεπεία του τραύματος.
Στυλιανός Καραγεώργης του Αγαμέμνονος, 19 ετών, οικοδόμος, κάτοικος Νέου Ηρακλείου. Στις 10:15 το πρωί της 17.11.1973, στην Πατησίων, μεταξύ των κινηματογράφων «ΑΕΛΛΩ» και «ΕΛΛΗΝΙΣ», τραυματίστηκε από ριπή πολυβόλου από περίπολο πεζοναυτών σε τεθωρακισμένο. Μεταφέρθηκε στο ΚΑΤ, όπου πέθανε στις 30.11.1973.
Μάρκος Καραμανής του Δημητρίου, 23 ετών, ηλεκτρολόγος, από τον Πειραιά, κάτοικος Αιγάλεω. Γύρω στις 10:30 το πρωί της 17.11.1973, στην ταράτσα πολυκατοικίας στην πλατεία Αιγύπτου, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά της στρατιωτικής φρουράς που ενέδρευε στην ταράτσα του ΟΤΕ. Αυτουργός θεωρείται ο ανθυπολοχαγός Ιωάννης Λυμπέρης. Μεταφέρθηκε στην κλινική «Παντάνασσα», όπου διαπιστώθηκε ο θάνατός του.
Αλέξανδρος Σπαρτίδης του Ευστρατίου, 16 ετών, μαθητής, από τον Πειραιά, κάτοικος Αθήνας. Το πρωί της 17.11.1973, στη διασταύρωση Πατησίων και Κότσικα, τραυματίστηκε θανάσιμα στην κοιλιά από πυρά της ίδιας στρατιωτικής φρουράς στην ταράτσα του ΟΤΕ (με αυτουργό, επίσης, τον ανθυπολοχαγό Λυμπέρη). Μεταφέρθηκε στο ΚΑΤ, όπου ο πατέρας του τον βρήκε νεκρό.
Δημήτριος Παπαϊωάννου, 60 ετών, διευθυντής ταμείου αλευροβιομηχάνων, κάτοικος Αθήνας. Περίπου στις 11:30 της 17.11.1973, στην πλατεία Ομονοίας, προσβλήθηκε από δακρυγόνα της αστυνομίας, με αποτέλεσμα να υποστεί έμφραγμα. Μεταφέρθηκε στον Ερυθρό Σταυρό, όπου διαπιστώθηκε ο θάνατός του.
Γεώργιος Γεριτσίδης του Αλεξάνδρου, 47 ετών, εφοριακός υπάλληλος, κάτοικος Νέου Ηρακλείου. Στις 12:00 της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν μέσα στο αυτοκίνητό του στα Νέα Λιόσια, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά που διέσχισαν την οροφή του οχήματος. Πέθανε στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών.
Βασιλική Μπεκιάρη του Φωτίου, 17 ετών, εργαζόμενη μαθήτρια, από τα Αμπελάκια Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας, κάτοικος Νέου Κόσμου. Στις 12:00 το μεσημέρι της 17.11.1973, στην ταράτσα του σπιτιού της, τραυματίστηκε θανάσιμα στον αυχένα από πυρά. Διακομίστηκε στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών και έπειτα στον «Ευαγγελισμό», όπου πέθανε την ίδια ημέρα.
Δημήτρης Θεοδώρας του Θεοφάνους, 5 ετών, κάτοικος Ζωγράφου. Στις 13:00 της 17.11.1973, ενώ διέσχιζε με τη μητέρα του τη διασταύρωση Ορεινής Ταξιαρχίας και λεωφόρου Παπάγου, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά στρατιωτικής περιπόλου που είχε ταμπουρωθεί στον λόφο του Αγίου Θεράποντα. Εξέπνευσε ακαριαία· στο Νοσοκομείο Παίδων απλώς διαπιστώθηκε ο θάνατός του.
Αλέξανδρος Βασίλειος (Μπασρί) Καράκας, 43 ετών, Αφγανός ταχυδακτυλουργός τουρκικής υπηκοότητας, κάτοικος Αθήνας. Στις 13:00 της 17.11.1973, στη διασταύρωση Χέϋδεν και Αχαρνών, ενώ βάδιζε με τον 13χρονο γιο του, τραυματίστηκε θανάσιμα στην κοιλιά από ριπή μυδραλίου τεθωρακισμένου. Μεταφέρθηκε απευθείας στο νεκροτομείο.
Αλέξανδρος Παπαθανασίου του Σπυρίδωνος, 59 ετών, συνταξιούχος εφοριακός, από το Κεράσοβο Αιτωλοακαρνανίας, κάτοικος Αθήνας. Στις 13:30 της 18.11.1973, στη διασταύρωση Δροσοπούλου και Κύθνου, κοντά στο ΙΣΤ’ Αστυνομικό Τμήμα, βρέθηκε εν μέσω πυρών αστυνομικών, υπέστη συγκοπή και πέθανε στον Σταθμό Πρώτων Βοηθειών.
Ανδρέας Κούμπος του Στέργιου, 63 ετών, βιοτέχνης, από την Καρδίτσα, κάτοικος Κολωνού. Το πρωί της 18.11.1973, στη διασταύρωση Γ’ Σεπτεμβρίου και Καποδιστρίου, τραυματίστηκε στη λεκάνη από πυρά μυδραλίου τεθωρακισμένου. Μεταφέρθηκε σε διαδοχικά νοσοκομεία (Ε.Ε.Σ., Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών, ΚΑΤ), όπου και πέθανε στις 30.1.1974.
Μιχαήλ Μυρογιάννης του Δημητρίου, 20 ετών, ηλεκτρολόγος, από τη Μυτιλήνη, κάτοικος Αθήνας. Στις 12:00 το μεσημέρι της 18.11.1973, στη διασταύρωση Πατησίων και Στουρνάρη, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά περιστρόφου αξιωματικού του στρατού. Αυτουργός θεωρείται ο συνταγματάρχης Νικόλαος Ντερτιλής. Μεταφέρθηκε στον Ερυθρό Σταυρό σε κωματώδη κατάσταση και πέθανε στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών αυθημερόν.
Κυριάκος Παντελεάκης του Δημητρίου, 44 ετών, δικηγόρος, από την Κροκέα Λακωνίας, κάτοικος Αθήνας. Στις 12:00–12:30 της 18.11.1973, στη διασταύρωση Πατησίων και Γλάδστωνος, τραυματίστηκε θανάσιμα από πυρά διερχόμενου άρματος μάχης. Πέθανε στις 27.12.1973 στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών.
Ευστάθιος Κολινιάτης, 47 ετών, από τον Πειραιά, κάτοικος Καματερού. Στις 18.11.1973 κτυπήθηκε άγρια από αστυνομικούς με ράβδους, υπέστη κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις και πέθανε στις 21.11.1973.
Ιωάννης Μικρώνης του Αγγέλου, 22 ετών, φοιτητής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών, από την Άνω Αλισσό Αχαΐας. Συμμετείχε στην κατάληψη του Πανεπιστημίου Πατρών. Κτυπήθηκε και κακοποιήθηκε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες – υπάρχουν ενδείξεις τόσο για Πάτρα όσο και για Αθήνα. Υπέστη ρήξη ήπατος και πέθανε στις 17.12.1973 στο Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών. Η περίπτωσή του παραμένει ακόμη υπό ιστορική διερεύνηση.
Ο παραπάνω κατάλογος, προϊόν συστηματικής ιστορικής έρευνας, δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά σε προδημοσίευση στο περιοδικό «Ταχυδρόμος» της εφημερίδας «Τα Νέα», στις 15 Νοεμβρίου 2003, συνοδευόμενος και από χάρτη των σημείων όπου έπεσαν οι νεκροί.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ChatGpt για όλους: Παρέχεται σε 100.000 υποψήφιους πανελλαδικά ως 20/11
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 20/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
