Alfavita Newsroom Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι σε θέση να ανακαλέσουν με ευκολία εικόνες στο μυαλό τους. Για κάποιους, η αναπαράσταση ενός προσώπου ή τοπίου είναι τόσο ζωντανή όσο μια σκηνή από ταινία. Για άλλους όμως, ακόμη κι αν προσπαθήσουν, το "μάτι του μυαλού" παραμένει κλειστό. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως αφαντασία, και αφορά άτομα που δεν μπορούν να δημιουργήσουν οπτικές εικόνες νοητικά, παρά την ύπαρξη μνήμης ή γνώσης για τα αντικείμενα που προσπαθούν να ανακαλέσουν.
Τι είναι η αφαντασία και πόσο συχνή είναι;
Η αφαντασία υπολογίζεται ότι αφορά περίπου το 4% του πληθυσμού παγκοσμίως. Αν και παρατηρήθηκε για πρώτη φορά πριν σχεδόν έναν αιώνα, άρχισε να μελετάται σε βάθος μόλις τα τελευταία χρόνια. Δεν θεωρείται ψυχιατρική ή νευρολογική διαταραχή, όμως φαίνεται να σχετίζεται σε κάποιες περιπτώσεις με περιορισμένη αυτοβιογραφική μνήμη, δυσκολία στην αναγνώριση προσώπων, ή ακόμη και με χαρακτηριστικά που συνδέονται με το φάσμα του αυτισμού. Παρόλα αυτά, οι συνδέσεις αυτές δεν είναι απολύτως τεκμηριωμένες.
Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο των ανθρώπων με αφαντασία;
Ερευνητές στο Παρίσι, από το Ινστιτούτο Εγκεφάλου και το κέντρο νευροαπεικόνισης NeuroSpin, χρησιμοποίησαν προηγμένη τεχνολογία λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI 7-Tesla) για να κατανοήσουν τι ακριβώς συμβαίνει στον εγκέφαλο των ατόμων με αφαντασία. Η συγκεκριμένη απεικόνιση επέτρεψε την παρακολούθηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας με μεγάλη λεπτομέρεια, καθώς οι συμμετέχοντες καλούνταν να απαντήσουν ερωτήσεις από μνήμης για γνώριμα αντικείμενα, τοποθεσίες ή πρόσωπα.
Η μελέτη αποκάλυψε ότι η νοητική απεικόνιση ενεργοποιεί περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την προσοχή, τη μνήμη, τη γλωσσική επεξεργασία και την αναγνώριση οπτικών χαρακτηριστικών. Ειδικά, παρατηρήθηκε δραστηριότητα σε δίκτυα του μετωπιαίου και βρεγματικού λοβού, καθώς και στην ατρακτοειδή έλικα και τον κροταφικό φλοιό.
Ωστόσο, στους ανθρώπους με αφαντασία, οι ίδιες περιοχές ενεργοποιούνται με σημαντικά μικρότερη συνδεσιμότητα μεταξύ τους. Δηλαδή, οι επιμέρους περιοχές του εγκεφάλου φαίνεται πως επικοινωνούν με λιγότερη αποδοτικότητα, γεγονός που μπορεί να εξηγεί την αδυναμία δημιουργίας νοητικών εικόνων.
Τι σημαίνει αυτό για τη μνήμη και τη φαντασία;
Παρόλο που τα άτομα με αφαντασία δεν βλέπουν εσωτερικές εικόνες, δεν σημαίνει ότι δεν έχουν οπτική γνώση. Μπορούν, για παράδειγμα, να γνωρίζουν ότι το σπανάκι έχει πιο σκούρο χρώμα από το μαρούλι, ακόμη κι αν δεν μπορούν να το "δουν" στο μυαλό τους. Αυτό υποδηλώνει ότι η οπτική μνήμη μπορεί να λειτουργεί ανεξάρτητα από την ικανότητα φαντασιακής απεικόνισης.
Η έρευνα επίσης αναδεικνύει πως η νοητική απεικόνιση δεν είναι αναγκαία για τη δημιουργικότητα, τη λογική σκέψη ή την ανάπτυξη σύνθετων ιδεών. Άνθρωποι με αφαντασία μπορούν να είναι εξίσου δημιουργικοί ή αναλυτικοί απλώς χρησιμοποιούν διαφορετικές νοητικές στρατηγικές.
Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον;
Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι μελλοντικές μελέτες θα αποσαφηνίσουν αν υπάρχουν διαφορετικοί τύποι αφαντασίας, με ξεχωριστές αιτίες και νευρωνικά μοτίβα. Η κατανόηση αυτής της ιδιαιτερότητας μπορεί να προσφέρει πολύτιμες γνώσεις για το πώς ο εγκέφαλος ενορχηστρώνει την αντίληψη, τη μνήμη και τη φαντασία και πώς αυτές οι διεργασίες διαφοροποιούνται από άτομο σε άτομο.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 27/8
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
