Γιώργος Καββαδίας Όσοι γνώρισαν τον Μεσσάρη μιλάνε για έναν παίκτη με εξαιρετικά προσόντα και εξαιρετικό ήθος. Είχε, ωστόσο, ένα... «ελάττωμα»: ήταν κομμουνιστής. Σε δύσκολες εποχές ο Μεσσάρης προσπάθησε να συνδυάσει την αγάπη του για το ποδόσφαιρο, με τον αγώνα για μια άλλη, δικαιότερη κοινωνία, και τις σπουδές.
Ο Άγγελος Μεσσάρης γεννήθηκε το 1910 στο Κέιπ Τάουν της Νοτίου Αφρικής και έλκει την καταγωγή του από την Κεφαλονιά και συγκεκριμένα από τα Μεσσαράτα στην περιοχή της Λειβαθούς. Οι γονείς του Σωκράτης και Ευγενία μετανάστευσαν το 1899 στο αποικιοκρατούμενο Κέιπ τάουν, όπου υπήρχε ελληνική παροικία. Στο Γκριν Πόιντ Κόμον, όπου είχε στρατοπεδεύσει ένα στρατιωτικό βρετανικό απόσπασμα. Άγγλοι στρατιώτες που έπαιζαν ποδόσφαιρο, μύησαν στα μυστικά του ποδοσφαίρου τον νεαρό Μεσσάρη, ο οποίος γοητεύτηκε από τη «στρογγυλή θεά».
Η οικογένεια του Μεσσάρη μετακόμισε στην Ελλάδα το 1923 και εγκαταστάθηκε στη συνοικία Γουδί της Αθήνας. Στην ομώνυμη ομάδα εντάχτηκε ο μικρός Άγγελος σε ηλικία 15 ετών από το 1925 και σύντομα εντυπωσίασε τους πάντες με την απαράμιλλη τεχνική του. Εκεί τον ανακάλυψε ο Γιώργος Καλαφάτης με τον προπονητή Φόρνερ και ζητάνε να τον πάρουν στον Παναθηναϊκό μαζί με τον αδελφό του Απόστολο. Τα οικονομικά προβλήματα της συνοικιακής ομάδας οδηγούν σε συμφωνία για την παραχώρηση των αδελφών Μεσσάρη στον Παναθηναϊκό
Ο «Ξανθός Άγγελος», όπως ήταν το προσωνύμιο του, πέρασε από τα ελληνικά γήπεδα με μόλις μια τετραετή θητεία στον Παναθηναϊκό και πρόλαβε να αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα του. Ο Μεσσάρης έπαιξε με τα πράσινα για μία τετραετία, από το 1928 έως το 1931. Ο «ξανθός Άγγελος» αγωνιζόταν στη θέση του «μέσα δεξιά» και στην καριέρα του πέτυχε 52 γκολ, αριθμός εκπληκτικός για χαφ και για ποδοσφαιριστή που αγωνίστηκε τόσο λίγα χρόνια.Ήταν ο κορυφαίος του Παναθηναϊκού που δημιούργησε ο Ούγγρος προπονητής, Γιόζεφ Κίνσελ και οδήγησε το Τριφύλλι σε τρεις πρωταθλήματα της πανίσχυρης τότε ΕΠΣ Αθηνών και στον Πανελλήνιο Τίτλο του 1930, αήττητος, αναδεικνυόμενος και πρώτος σκόρερ της τελικής φάσης.
Για πρώτη φορά οι οπαδοί μια ομάδας σκαρώνουν στίχους αφιερωμένους σε έναν ποδοσφαιριστή:
Ο Παναθηναϊκός και πάλι
Το πρωτάθλημα θα πάρει
Γιατί έχει τον Μεσσάρη
Που σουτάρει
Το 1930, υπήρξε ο ακρογωνιαίος λίθος της περίφημη «χρυσής ομάδας» του Παναθηναϊκού που δημιούργησε ο Γιόζεφ Κίνσλερ. Τη χρονιά εκείνη ο Παναθηναϊκός στέφεται αήττητος πρωταθλητής σημειώνοντας 3 νίκες και μια ισοπαλία στην τελική φάση του πρωταθλήματος. Πρώτος σκόρερ ήταν ο Αγγελος Μεσσάρης με 7 γκολ σε 4 παιχνίδια της τελικής φάσης. Με μια από τις καλύτερες εμφανίσεις της σύντομης καριέρας του Μεσσάρη ο Παναθηναϊκός επικράτησε με 8-2 επί του Ολυμπιακού που είχε πανίσχυρη ομάδα σημειώνοντας τη μεγαλύτερη σε έκταση νίκη σε ντέρμπι ανάμεσα στις δύο ομάδες, στην ιστορία τους. Εξ ου και ένα τραγούδι - σύνθημα που επιβίωσε ως τις μέρες, ενδεικτικό της φήμης που πρόλαβε να αποκτήσει ο νεαρός – τότε ποδοσφαιριστής. «Εβάλαμε οχτώ στον Ολυμπιακό και άλλα τέσσερα στον Άρη. Γειά σου Άγγελε Μεσσάρη» φώναζαν για πολλά χρόνια οι οπαδοί του Παναθηναϊκού.
Το 1931 ο Μεσσάρης αναδείχθηκε Πρωταθλητής Αθηνών με τον Παναθηναϊκό σημειώνοντας 13 γκολ σε έξι συμμετοχές. Στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα του 1931 αγωνίστηκε σε 4 αγώνες και σημείωσε 4 γκολ.
Αγωνίστηκε 4 φορές με την εθνική Ελλάδας ποδοσφαίρου, σημείωσε και 2 γκολ και η πρώτη του συμμετοχή δόθηκε στις 7 Απριλίου 1929. Αγωνίστηκε επίσης και με τη νεοσύστατη ομάδα χόκεϊ επί χόρτου του Παναθηναϊκού.
Στην ΟΚΝΕ και το ΕΑΜ
Το πολιτικό κλίμα στην Ελλάδα την περίοδο 1927–1932 ήταν ιδιαίτερα ασταθές, με έντονη πολιτική πόλωση, οικονομικές δυσκολίες και συνεχείς κυβερνητικές αλλαγές. Η περίοδος αυτή ακολουθεί τη μικρασιατική καταστροφή (1922) και εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της Β΄ Ελληνικής Δημοκρατίας (1924–1935). Στην προπολεμική Ελλάδα, οι καθώς πρέπει άνθρωποι και η επίσημη εκπαίδευση έβλεπαν το ποδόσφαιρο σαν την κακή συνήθεια που κάνει τους νέους να γυρνούν στις αλάνες, τον δε αθλητισμό συνολικά ως πάρεργο, κάτι σαν (σχεδόν) αναγκαίο κακό, μια παρένθεση στο πρόγραμμα της κλασικής παιδείας που όφειλαν να λαμβάνουν όλοι οι νέοι. Δεν είναι τυχαίο πως η όποια ανάπτυξη του ποδοσφαίρου συμβαδίζει με την οριστική εγκατάλειψη της Μεγάλης Ιδέας μετά το ’22. Το 1931 ο Μεσσάρης ανακοίνωσε την απόσυρση του από το ποδόσφαιρο σε ηλικία μόλις 22 ετών. ‘Ηταν μέλος της ΟΚΝΕ (Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας), όπως και πολλοί άλλοι παίκτες, και από τους πρώτους που πήραν μέρος στην Αντίσταση. Ο Απόστολος Νικολαΐδης, που είχε ήδη προωθηθεί στην προεδρία του Παναθηναϊκού, του είπε καθαρά ότι δεν υπήρχε περίπτωση να τον βοηθήσει αν δεν άλλαζε τις «εξτρεμιστικές» πολιτικές του απόψεις και αν δεν σταματούσε να ασχολείται με πολιτικές και κοινωνικές εκδηλώσεις - δραστήριο μέλος της ΟΚΝΕ, της νεολαίας του ΚΚΕ. «Αν αποφασίσεις να παίξεις μπάλα και τίποτε άλλο, εγώ θα είμαι εκείνος που θα σε βάλω στο Πολυτεχνείο», του είπε χαρακτηριστικά, για να πάρει αρνητική απάντηση. Η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη και ο Μεσσάρης πήρε την απόφαση να σταματήσει οριστικά τη μπάλα στα 22 του χρόνια. Η απόφαση αυτή προκάλεσε σοκ στους φιλάθλους της ομάδας. Εκατοντάδες κόσμος πολιορκούσε το σπίτι του και έπεφτε κυριολεκτικά στα πόδια του, προσπαθώντας να τον κάνει να αλλάξει γνώμη. Εκείνος ήταν αμετάπειστος. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και σφοδρή επιθυμία να σπουδάσει στο Πολυτεχνείο. Η αποτυχία του στις εξετάσεις – φήμες για παρέμβαση του Απόστολου Νικολαΐδη για να μη σταματήσει το ποδόσφαιρο - έπαιξε ρόλο στην απόφασή του για απόσυρση. Σε επιστολή του στο «Ελεύθερον Βήμα» (31 Μαρτίου 1931), ο Μεσσάρης μίλησε για ζητήματα τιμής, αξιοπρέπειας και διαφωνίας με τις πρακτικές της ποδοσφαιρικής διοίκησης – μια κίνηση που φανερώνει την υψηλή του ηθική και πολιτική συνείδηση.
Απόσπασμα Συνέντευξης του Άγγελου Μεσσάρη στο περιοδικό «Χρονικά», τεύχος Απρίλιος 1958, στον Πάνο Φιαμένγκο
«-Μα κύριε Μεσσάρη δεν θα μας πείτε τίποτα για το μεγάλο μυστικό; Αυτό που σα έκανε να αφήσετε τα γήπεδα τόσο πολύ νέος και σε μια εποχή που σας θεωρούσαν για τον πρώτο Έλληνα ποδοσφαιριστή;
«Ας το αφήσουμε πια το θέμα αυτό. Κοντεύει εξάλλου να ξεχαστεί εντελώς. Φαίνεται πως είναι αναπόφευκτο να γευόμαστε πάντα τη χαρά και τον ενθουσιασμό μαζί με την λύπη και την απογοήτευση. Με κατηγόρησαν για πολλά ενώ εγώ δεν έβλαψα κανέναν. Είχα πολύ αγαπήσει το ποδόσφαιρο και του είχα δοθεί, του είχα δοθεί όπως δίνεται κανείς στην πρώτη του αγάπη. Ξαφνικά κάτι άλλαξε μέσα μου. Αποκαλύψεις σημαντικές κι επώδυνες ήρθαν να γκρεμίσουν θεούς και είδωλα.
Με ένα γράμμα μου στον τότε αθλητικογράφο του «Ελεύθερου Βήματος» και των «Αθηναϊκών Νέων» αείμνηστο Γ. Χανιώτη (Ζέο), που το έστειλα τον Φεβρουάριο του 1932, τακτοποιούσα την υπόθεση από τη δική μου πλευρά».
Εδώ θα ανοίξω μια παρένθεση, απαραίτητη από τη δική μου πλευρά αναφέρει ο δημοσιογράφος Πάνος Φιαμένγκος. Ζήτησα και διάβασα το κείμενο αυτό. Υποστηρίζει ο Άγγελος Μεσσάρης λοιπόν ότι το ποδόσφαιρο έχασε πια την καθαρά αθλητική του υπόσταση με την συνήθεια των στοιχημάτων που τότε είχαν πρωτοφανερωθεί.
«Δεν μπορώ να νοιώθω ότι ίππος ιπποδρόμου, επί του οποίου οι φίλαθλοι ποντάρουν τα χρήματά τους», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Άγγελος Μεσσάρης. Αυτό επικαλείται για να εξηγήσει την αποχώρησή του».
Ασχολήθηκε με τον συνδικαλισμό στον χώρο του ποδοσφαίρου και εκλέχτηκε πρόεδρος της ΟΠΑΣΑ (Ομοσπονδία Ποδοσφαιρικών Αθλητικών Σωματείων Αθήνας), συνδικαλιστικό όργανο που συμμετείχαν περίπου 150 σωματεία. Η ΟΠΑΣΑ οργάνωσε πολιτιστικές εκδηλώσεις με δημοκρατικό και αντιφασιστικό περιεχόμενο και συμμετείχε στους αγώνες του Αντιδικατορικού Μετώπου Νέων.
Συμμετείχε στον ελληνοϊταλικό πόλεμο υπηρετώντας στον βρετανικό στρατό λόγω της βρετανικής του υπηκοότητας. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής (1941–1944), ο Μεσσάρης επέλεξε να αγωνιστεί για τη λευτεριά και την κοινωνική δικαιοσύνη. Εντάχθηκε στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), την κορυφαία αντιστασιακή οργάνωση της εποχής. Συνελήφθη από τους Γερμανούς και απέδρασε. «Πέρασα τραγικές στιγμές ως αιχμάλωτος των Γερμανών κατ΄αρχάς φυγόδικος στα χωριά του Παρνασσού και στην Αθήνα αργότερον. Επί τρία συνεχή έτη, διέτρεχα τον κίνδυνον να ανακαλυφθώ και να τυφεκιστώ ως ύποπτος από τους Γερμανούς.» (Ανδρέας Οικονόμου, Το μυστικό του Άγγελου Μεσσάρη). Η οικογένεια Άγγελου Μεσσάρη μεταναστεύει το 1946 στη Νότια Αφρική και επιστρέφει στην Αθήνα το 1951.
Από την αποπομπή του Μεσσάρη στην παρακμή του Παναθηναίκού
Η αποπομπή του Μεσσάρη αντιμετωπίστηκε με δυσαρέσκεια από τους φιλάθλους, εξέφρασαν την υποστήριξή τους στον αθλητή. Την περίοδο εκείνη ο Μεσσάρης ήταν ο ηγέτης του Παναθηναϊκού. Ο Άγγελος Μεσσάρης δεν αγωνίστηκε ποτέ ξανά παρά μόνο σε ένα φιλικό αγώνα του Παναθηναϊκού με την ΑΕΚ το 1935 ο αγώνας έγινε για φιλανθρωπικούς σκοπούς και έληξε ισόπαλος με 2-2.
Με την αποχώρηση του Μεσσάρη η ομάδα του Παναθηναϊκού μπήκε σε μια παρατεταμένη περίοδο παρακμής. Στα χρόνια που ακολούθησαν μέχρι τον πόλεμο δεν κατάφερε να ξανακατακτήσει το πρωτάθλημα. Και όχι μόνον αυτό. Πέρασε από ένα σωρό ανακατατάξεις, εσωτερικές διαμάχες και αλληλοεξοντώσεις παραγόντων. Κάποια στιγμή μάλιστα, ο Απόστολος Νικολαΐδης έφτασε στο σημείο να διαπράξει το υπέρτατο ατόπημα και να διαγράψει από τα μητρώα του συλλόγου τον Γιώργο Καλαφάτη! Το σφάλμα βέβαια διορθώθηκε αργότερα με παρέμβαση του γ.γ. του συλλόγου, Μιχάλη Παπάζογλου, αλλά ήταν ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατούσε στον Παναθηναϊκό.
Ο Άγγελος Μεσσάρης πέθανε στις 6 Ιουνίου του 1978, σε ηλικία 68 ετών και στην κηδεία του παραβρέθηκε πλήθος κόσμου.
Εμπνέει για την αντιστασιακή του δράση
Μπορεί η καριέρα του «Ξανθού Άγγελου» να ήταν σύντομη, αλλά πρόλαβε να περάσει στον χώρο του μύθου. Το όνομα «Άγγελος Μεσσάρης» εξακολουθεί μέχρι σήμερα να προκαλεί ανατριχίλα σε όλους τους οπαδούς του Παναθηναϊκού. Η αντιστασιακή του δράση παρέμεινε για δεκαετίες στη σκιά της αθλητικής του φήμης. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η συμβολή του αρχίζει να αναγνωρίζεται όχι μόνο από ιστορικούς, αλλά και από τον φίλαθλο κόσμο. Η ανάρτηση πανό στη μνήμη του από οπαδούς του Παναθηναϊκού το 2024, με αφορμή την επέτειο του θανάτου του, φανερώνει την άρρηκτη σύνδεση ανάμεσα στην αθλητική του κληρονομιά και την πολιτική του στάση.
«Για εμάς ο Άγγελος Μεσσάρης, πέρα από ένα αθλητικό πρότυπο της αγαπημένης μας ομάδας και μία ιστορικά τεράστια φυσιογνωμία του Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου, αποτελεί και έμπνευση για την ζωή και την δράση του έξω από τα γήπεδα.
Η συμμετοχή του στην Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαίων Ελλάδας και η συμμετοχή του στην Εθνική Αντίσταση που αναφέρεται σε διάφορες ιστορικές πηγές , αναδεικνύουν και τον κοινωνικό χαρακτήρα της δράσης του Άγγελου Μεσσάρη.
Μιας δράσης, που δεν μπορεί να αποκοπεί από το ιστορικό πράσινο νήμα της αντίστασης, από την συμμετοχή αθλητών του Παναθηναϊκού στην ποδοσφαιρική ομάδα της ΕΠΟΝ (Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων) ΑΘΗΝΑΣ – Τάσος Κρητικός, Αντώνης Παπαντωνίου-, την πρώτη ελληνική σημαία που σηκώθηκε στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας στις 8 Οκτώβριου του 1944 κατά την διάρκεια της κατοχής και το ΕΑΜ ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΥ που αποτυπώνει την συμβολή της επιρροής του Παναθηναϊκού στο έπος της αντίστασης απέναντι στον γερμανικό ναζισμό και τον ιταλικό φασισμό.
Για αυτούς τους λόγους, σήμερα, πρωτοβουλία οπαδών και φιλάθλων του Παναθηναϊκού προχωρούμε σε κίνηση τιμής και μνήμης για τον Άγγελο Μεσσάρη, με μία ευχή οι αθλητές του Παναθηναϊκού μας να πλησιάζουν σε αθλητικό επίπεδο τον Άγγελο Μεσσάρη και να στέκονται με τους αδύναμους αυτής της κοινωνίας.
Πρωτοβουλία οπαδών και φιλάθλων του Παναθηναϊκού για την τιμή στον Άγγελο Μεσσάρη».
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Η ύλη για 47.000 υποψήφιους ως 6/6 με τις λύσεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 6/6
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
