Μαρία Δούση Στις παιδικές χαρές, στα λεωφορεία, ακόμη και στα καφέ, μια εικόνα επαναλαμβάνεται: ένα παιδί καρφωμένο στην οθόνη ενός κινητού και δίπλα ένας γονιός που σκρολάρει, χαμογελά, αλλά ελάχιστα συμμετέχει στο περιβάλλον γύρω του. Η τεχνολογία έχει γίνει πια αναπόσπαστο κομμάτι της οικογενειακής ζωής – και αυτό δεν επηρεάζει μόνο την ψυχαγωγία των παιδιών, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι οικογένειες συνδέονται μεταξύ τους.
Η ανάπτυξη χτίζεται σε μικρές ανθρώπινες στιγμές
Η παιδική εξέλιξη βασίζεται στην αλληλεπίδραση. Από το πρώτο χαμόγελο μέχρι τις καθημερινές μικρές αποστολές – μια βόλτα ως το σχολείο, ένα βιβλίο πριν τον ύπνο – τα παιδιά «διαβάζουν» τον κόσμο μέσα από τα βλέμματα, τις κινήσεις και τις αντιδράσεις των ενηλίκων. Αυτές οι στιγμές δεν είναι απλές συνήθειες· αποτελούν τη βάση της γλωσσικής ανάπτυξης, της συγκέντρωσης και της συναισθηματικής ωρίμανσης.
Το ανεπανάληπτο της ζωντανής επαφής
Εδώ και δεκαετίες, η επιστήμη δείχνει ότι τα παιδιά μαθαίνουν από τη δυναμική των πραγματικών αλληλεπιδράσεων: πώς κάποιος τους κοιτάζει, πώς περιμένουν τη σειρά τους για να μιλήσουν, πώς ένα αντικείμενο αποκτά νόημα αφού πρώτα επιβεβαιωθεί η κοινή προσοχή με τον γονιό. Καμία συσκευή δεν μπορεί να αναπαράγει πλήρως αυτή τη λεπτή «χορογραφία» επικοινωνίας.
Η οθόνη ως νέος συγκάτοικος της οικογένειας
Οι ψηφιακές συσκευές είναι πλέον παντού και η χρήση τους ξεκινά όλο και νωρίτερα. Διεθνείς μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά 2–5 ετών περνούν πάνω από μία ώρα ημερησίως μπροστά σε μια οθόνη, συχνά περισσότερη. Η επίδραση δεν περιορίζεται στο παιχνίδι· επηρεάζει τον ύπνο, την προσοχή, την απομνημόνευση, ακόμη και την αντοχή των παιδιών στη ματαίωση.
Ακόμη και μια τηλεόραση που παίζει στο βάθος μπορεί να μειώσει τον χρόνο αφοσιωμένου παιχνιδιού, διακόπτοντας ρυθμούς και συγκέντρωση.
Αλλά η τεχνολογία μπορεί να είναι και εργαλείο
Τα ψηφιακά μέσα δεν είναι εξ ορισμού «κακά». Εκπαιδευτικές εφαρμογές ή καλά σχεδιασμένα κινούμενα σχέδια μπορούν να ενισχύσουν τον λόγο, να βοηθήσουν στην κατανόηση συναισθημάτων και να ενθαρρύνουν την επίλυση προβλημάτων. Πολλοί σύγχρονοι στοχαστές θεωρούν ότι η συνύπαρξη ανθρώπου–τεχνολογίας είναι πλέον αναπόφευκτη και ίσως μια φυσική εξέλιξη της ανθρώπινης προσαρμογής.
Το μεγάλο ερωτηματικό: Η σχέση γονιού–παιδιού
Ενώ γνωρίζουμε πολλά για τις επιπτώσεις των οθονών στις γνωστικές δεξιότητες, γνωρίζουμε πολύ λιγότερα για το πώς αλλάζουν τον δεσμό γονέα–παιδιού. Ερευνητές, όπως η ομάδα SITE στο Πανεπιστήμιο Lund, εξετάζουν πια πώς η καθημερινή ψηφιακή χρήση διαμορφώνει τις σχέσεις και τις άτυπες οικογενειακές αλληλεπιδράσεις – αυτές που τελικά καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται το παιδί τον κόσμο.
Η προσοχή ως νόμισμα της αγάπης
Η Maria Montessori μιλούσε πριν έναν αιώνα για τη «δωρεά της προσοχής». Όταν οι γονείς είναι παρόντες, όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχικά, βοηθούν τα παιδιά να οικοδομήσουν αυτοπεποίθηση, περιέργεια και ασφάλεια. Όταν όμως μια οθόνη παρεμβάλλεται ανάμεσα στα δυο τους, ακόμη και για λίγα λεπτά, η κοινή εξερεύνηση ξεθωριάζει.
Δεν υπάρχουν “κανόνες”, υπάρχουν προτεραιότητες
Το ζήτημα δεν είναι να εξαφανιστούν οι οθόνες από τα σπίτια, αλλά να γίνει διάκριση:
• Πότε η τεχνολογία μπορεί να λειτουργήσει ως βοήθεια – για λίγη ξεκούραση των ενηλίκων.
• Και πότε πρέπει να μπει στην άκρη – όπως στις στιγμές κουβέντας, βόλτας, ανάγνωσης ή απλής συνύπαρξης.
Αυτές οι στιγμές είναι που χτίζουν τον ιστό της παιδικής μνήμης και της γονεϊκής σχέσης.
Το στοίχημα των επόμενων χρόνων
Καθώς η τεχνολογία εισβάλλει σε ολοένα μικρότερες ηλικίες, το πραγματικό ερώτημα δεν είναι τι μαθαίνουν τα παιδιά από τις οθόνες, αλλά τι χάνουν όταν οι οθόνες αντικαθιστούν τον άνθρωπο. Η πρόκληση της εποχής δεν είναι να δαιμονοποιήσουμε την τεχνολογία, αλλά να τη διαχειριστούμε με τρόπο που διαφυλάσσει την ανθρώπινη επαφή – εκεί όπου γεννιούνται οι δεξιότητες, η εμπιστοσύνη και οι σχέσεις.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Έκτακτο επίδομα έως 1.700 ευρώ σε εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 10/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
