Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ) ιδρύθηκε με τον Ν. 2083/1992, αλλά ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1997. Διοικητική του έδρα είναι η Πάτρα, ενώ παραρτήματα λειτουργούν στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και την Κομοτηνή. Από το 1997 έως το 2024, την ευθύνη της διοίκησης του ΕΑΠ είχαν οι διορισμένες από το Υπουργείο Παιδείας Διοικούσες Επιτροπές. Ορόσημο στην ιστορία του Πανεπιστημίου αποτελεί η 1η Σεπτεμβρίου 2024, ημερομηνία κατά την οποία το Ίδρυμα απέκτησε για πρώτη φορά δημοκρατικά εκλεγμένες Πρυτανικές Αρχές.
Στα πρώτα του βήματα, το ΕΑΠ βασίστηκε στο πρότυπο του Open University του Ηνωμένου Βασιλείου. Σχεδιάστηκε για να προσφέρει πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε άτομα που, για οικονομικούς, κοινωνικούς, εργασιακούς, ηλικιακούς ή γεωγραφικούς λόγους, δεν είχαν τη δυνατότητα να φοιτήσουν σε συμβατικά πανεπιστήμια. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα Πανεπιστήμιο «Δεύτερης Ευκαιρίας». Ωστόσο, η «ανοικτότητα» στην πρόσβαση δεν ήταν το μοναδικό καινοτόμο χαρακτηριστικό του· το ΕΑΠ ήταν το πρώτο που υιοθέτησε και εφάρμοσε στην Ελλάδα τις βασικές αρχές της Εκπαίδευσης Ενηλίκων και της Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Μπορούμε, λοιπόν, βάσιμα να ισχυριστούμε ότι αποτέλεσε ένα φοιτητοκεντρικό, καινοτόμο και πρωτοποριακό για την εποχή του πανεπιστήμιο, το οποίο έδωσε νέα διάσταση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Η σημερινή εικόνα
Έχουν περάσει σχεδόν τρεις δεκαετίες από την ίδρυσή του και το ΕΑΠ έχει προσφέρει τη δυνατότητα σπουδών σε χιλιάδες πολίτες. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, αριθμεί περισσότερους από 87.700 αποφοίτους και περίπου 28.500 ενεργούς φοιτητές. Διαθέτει τέσσερις Σχολές και προσφέρει εννέα προπτυχιακά και 68 μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, καθώς και προγράμματα επιμόρφωσης μέσω του ΚΕΔΙΒΙΜ. Αυτή την περίοδο είναι ενεργή η Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος για τρία Προπτυχιακά Προγράμματα, ένα Ειδικό Πρόγραμμα Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας και 36 Μεταπτυχιακά Προγράμματα, με έναρξη το Εαρινό Εξάμηνο του 2026.
Παρότι το ΕΑΠ είχε εξαρχής έντονο διδακτικό προσανατολισμό (teaching university), σήμερα αναπτύσσει και σημαντική ερευνητική δραστηριότητα, με ερευνητικά εργαστήρια, 174 ενεργούς υποψήφιους διδάκτορες, συμμετοχή σε περισσότερα από 100 ερευνητικά έργα με ελληνική και διεθνή χρηματοδότηση, καθώς και πλούσια επιστημονική παραγωγή.
Τα παραπάνω επιτεύγματα έχουν κατατάξει το ΕΑΠ σε υψηλές θέσεις στις διεθνείς λίστες αξιολόγησης πανεπιστημίων. Αν και η κατάταξη αυτή δεν αποτελεί αυτοσκοπό, το ΕΑΠ συγκαταλέγεται σταθερά μεταξύ των δέκα κορυφαίων Ανοικτών Πανεπιστημίων παγκοσμίως, ενώ διατηρεί και πολύ καλή θέση μεταξύ των ελληνικών πανεπιστημίων.
Εξωστρέφεια και διεθνείς συνεργασίες
Ως το μοναδικό Πανεπιστήμιο με πανελλαδική εμβέλεια, το ΕΑΠ έχει ισχυρή παρουσία στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή της χώρας. Χάρη στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, έχει φοιτητές και αποφοίτους από κάθε γωνιά της Ελλάδας, γεγονός που ενισχύει την ώσμωσή του με την κοινωνία και τις τοπικές μικροκοινωνίες. Αυτή η σχέση έχει δημιουργήσει δυναμική για τη σύναψη ισχυρών συνεργασιών με φορείς, ερευνητικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, κοινωνικούς εταίρους και οργανώσεις εθνικής και διεθνούς εμβέλειας. Ήδη το Πανεπιστήμιο αξιοποιεί αυτή τη δυνατότητα μέσα από κοινά προγράμματα, εκδηλώσεις και ερευνητικές συμπράξεις.
Παράλληλα, έχει αναπτύξει διεθνείς συνεργασίες, με σημαντικότερη ίσως τη συμμετοχή του στην Ευρωπαϊκή Συμμαχία OpenEU — μια συμμαχία δέκα ευρωπαϊκών πανεπιστημίων (οκτώ ανοικτών και δύο συμβατικών), με στόχο τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ανοικτού Πανεπιστημίου.
Προκλήσεις για το μέλλον
Είκοσι πέντε χρόνια μετά την έναρξη λειτουργίας του, το ΕΑΠ καλείται να διαμορφώσει μια νέα, καινοτόμο και ριζοσπαστική πρόταση. Οφείλει να αξιοποιήσει τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα και, ενισχύοντας την ποιότητα των σπουδών, να παραμείνει ανθρωποκεντρικό, συμπεριληπτικό και πρωτοπόρο στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Η νέα αυτή πρόταση πρέπει να λαμβάνει υπόψη την παράδοση του Ιδρύματος, αλλά και τις σύγχρονες εξελίξεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Κεντρική πρόκληση αποτελεί η δημιουργική αξιοποίηση των δυνατοτήτων της Τεχνητής Νοημοσύνης, σε συνδυασμό με τη συστηματική αναθεώρηση των μεθόδων αξιολόγησης και αποτίμησης της πορείας των φοιτητών/ριων.
Μια ακόμη πρόκληση η αύξηση των Προγραμμάτων Σπουδών, κυρίως των Προπτυχιακών. Για λόγους που ξεφεύγουν από τους στόχους αυτού του κειμένου, το ΕΑΠ δεν είχε τη δυνατότητα να αναπτύξει περισσότερα Προπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών. Όμως οι συνθήκες έχουν αλλάξει, οι περιορισμοί δεν μπορεί να είναι οι ίδιοι, ιδίως μετά την έλευση των μη κρατικών Πανεπιστημίων. Δηλώνουμε λοιπόν ότι το ΕΑΠ είναι έτοιμο να αναπτύξει και να προσφέρει νέα, ποιοτικά προπτυχιακά προγράμματα. Είμαστε έτοιμοι για συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και την ΕΘΑΑΕ και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα έχουμε θετικές εξελίξεις.
Άλλες προκλήσεις περιλαμβάνουν τον αυξανόμενο ανταγωνισμό, τις αλλαγές στον ακαδημαϊκό χάρτη της χώρας και την κυβερνοασφάλεια. Το ΕΑΠ αντιμετώπισε με επιτυχία μια σοβαρή κυβερνοεπίθεση και έχει αξιοποιήσει τα διδάγματα αυτής της εμπειρίας για την ενίσχυση της ψηφιακής του θωράκισης αλλά και για την ετοιμότητά του να ανταποκριθεί σε πιθανές νέες επιθέσεις.
Τέλος, η αγορά δύο νέων κτηρίων ενισχύει περαιτέρω την υλικοτεχνική υποδομή του Ιδρύματος. Το ένα, στην Πάτρα, θα στεγάσει μια νέα, σύγχρονη βιβλιοθήκη, ενώ το δεύτερο, στην Αθήνα, θα φιλοξενήσει τις υπηρεσίες του ΕΑΠ στην πρωτεύουσα και έναν σύγχρονο χώρο εκδηλώσεων.
Καταληκτικά
Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο αποτελεί ζωντανό παράδειγμα του πώς η εκπαίδευση μπορεί να προσαρμόζεται στις ανάγκες της κοινωνίας, να αξιοποιεί την τεχνολογία και να προσφέρει ευκαιρίες σε όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας, τόπου ή επαγγελματικών υποχρεώσεων. Με σταθερό προσανατολισμό στην ποιότητα, την καινοτομία και τη διαρκή εξέλιξη, το ΕΑΠ συνεχίζει να διαμορφώνει το μέλλον της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα και να ενισχύει τον ρόλο της γνώσης ως μοχλό κοινωνικής και προσωπικής ανάπτυξης. Οραματιζόμαστε ένα Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο υψηλών ακαδημαϊκών προδιαγραφών, αξιοκρατικό, ανοικτό σε συνεργάτες, διδάσκοντες/ουσες και φοιτητές/ριες, όπως και σε ιδέες, μεθόδους και πρακτικές, που θα δίνει ευκαιρίες στις φοιτήτριες και τους φοιτητές του, καθώς και στο ακαδημαϊκό και διοικητικό του προσωπικό να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες και τις προοπτικές τους: ένα Πανεπιστήμιο που θα αποτελεί σημείο αναφοράς στην ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, με διαρκή προσφορά καινοτόμου γνώσης στην ελληνική ανώτατη εκπαίδευση.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ChatGpt για όλους: Παρέχεται σε 100.000 υποψήφιους πανελλαδικά ως 20/11
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 20/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
