Χρήστος Κάτσικας Υπάρχουν στιγμές που ένα βλέμμα, μια λέξη ή μια απόφαση μπορεί να γκρεμίσει ό,τι η παιδεία προσπαθεί να χτίσει: τον σεβασμό, την εμπιστοσύνη, τη δημοκρατική σχέση μέσα στην τάξη.
Κι όμως, στα σχολεία μας —εκεί όπου διδάσκεται η ελευθερία της σκέψης και η αξία του διαλόγου— ο αυταρχισμός βρίσκει ακόμη ρωγμές για να φωλιάσει.
Μπορεί να μην φοράει πάντα στολή ή σφραγίδα, αλλά αναγνωρίζεται από την ίδια του την ψυχή: την εξουσία που επιβάλλεται χωρίς δικαιοσύνη.
Υπάρχουν σχολεία που λειτουργούν σαν κοινότητες και άλλα που λειτουργούν σαν μικρές εξουσίες.
Η διαφορά βρίσκεται συνήθως στον τρόπο που ασκείται η διεύθυνση — όχι στη γραφειοκρατία, αλλά στη νοοτροπία.
Γιατί ένα σχολείο δεν το κάνει «ισχυρό» ο αριθμός των εγγράφων, αλλά το κλίμα εμπιστοσύνης ανάμεσα στους ανθρώπους του.
Κι όταν αυτό το κλίμα δηλητηριάζεται από αυταρχισμό, η παιδαγωγική ελευθερία μετατρέπεται σε φόβο.
Όταν η εξουσία ξεχνά τον σκοπό της
Ο διευθυντής ενός σχολείου δεν είναι «προϊστάμενος». Είναι φορέας παιδαγωγικού ήθους.
Η θέση του δεν θεμελιώνεται στην εξουσία, αλλά στην ευθύνη.
Όταν, όμως, η διοίκηση ξεχνά πως ο ρόλος της είναι να στηρίζει και όχι να επιβάλλεται, τότε αρχίζουν να γεννιούνται πρακτικές αυθαιρεσίας: συκοφαντήσεις, παραγκωνισμοί, ψυχολογικές πιέσεις, ειρωνείες, στοχοποιήσεις εκπαιδευτικών που διαφωνούν ή τολμούν να εκφράσουν άποψη.
Κάθε φορά που ένας διευθυντής μετατρέπει το σχολείο σε προσωπικό του βασίλειο, πληγώνει τη συλλογικότητα, αποδυναμώνει τον Σύλλογο Διδασκόντων και υπονομεύει το ίδιο το παιδαγωγικό έργο.
Γιατί χωρίς ελευθερία του διδάσκοντος, δεν υπάρχει ούτε ελευθερία του μαθητή.
Η αυθαιρεσία πίσω από τα γραφεία
Ο αυταρχισμός στις σχολικές διοικήσεις δεν εκφράζεται πάντα φωναχτά.
Μπορεί να είναι μια παράλειψη ενημέρωσης, μια σιωπηλή υποβάθμιση, μια “σύσταση” που λειτουργεί ως απειλή.
Μπορεί να είναι το βλέμμα που κάνει τον εκπαιδευτικό να νιώσει ότι πρέπει να απολογηθεί για τη σκέψη του.
Αυτές οι μικρές καθημερινές πράξεις διοικητικής αλαζονείας συνθέτουν μια κουλτούρα φόβου και ανασφάλειας, που ακυρώνει τη δημιουργικότητα των δασκάλων και μετατρέπει το σχολείο σε ψυχρό μηχανισμό.
Όμως το σχολείο δεν είναι επιχείρηση. Δεν «διοικείται» — συντονίζεται, εμπνέεται, συνδιαμορφώνεται.
Η δημοκρατία του Συλλόγου
Ο Σύλλογος Διδασκόντων είναι η ψυχή του σχολείου. Εκεί κατοικεί η δημοκρατία της καθημερινότητας, η ισοτιμία της παιδαγωγικής γνώμης.
Όταν ένας διευθυντής περιφρονεί ή αγνοεί τον Σύλλογο, καταλύει τον πιο ουσιαστικό πυλώνα της σχολικής αυτονομίας.
Και όταν εκπαιδευτικοί φοβούνται να εκφραστούν, τότε το σχολείο παύει να είναι χώρος παιδείας και γίνεται χώρος επιτήρησης.
Η διοίκηση στην εκπαίδευση δεν μπορεί να λειτουργεί με λογικές «προσωπικής εξουσίας».
Ο διευθυντής οφείλει να είναι συντονιστής και υπερασπιστής των δικαιωμάτων των εκπαιδευτικών, όχι κριτής ή επιθεωρητής τους.
Η εμπιστοσύνη δεν επιβάλλεται — κερδίζεται.
Η φωνή των εκπαιδευτικών
Πίσω από κάθε σχολική αυθαιρεσία υπάρχει ένας άνθρωπος που πληγώθηκε σιωπηλά.
Ένας δάσκαλος που αμφισβητήθηκε χωρίς λόγο, ένας φιλόλογος που παραγκωνίστηκε, μια νέα συνάδελφος που ένιωσε “ανεπιθύμητη” γιατί τόλμησε να προτείνει κάτι διαφορετικό.
Και μαζί τους, χάθηκαν στιγμές συνεργασίας, ιδέες, δημιουργικές πρωτοβουλίες — όλα όσα δίνουν ζωή στη σχολική κοινότητα.
Το σχολείο που αξίζει στους μαθητές και στους εκπαιδευτικούς είναι ένα σχολείο χωρίς φόβο.
Όπου ο διευθυντής είναι ο πρώτος που σέβεται τη διαφορετική γνώμη, ο πρώτος που στηρίζει, ο πρώτος που εμπνέει.
Όπου η ευθύνη δεν σημαίνει εξουσία, αλλά παιδαγωγικό ήθος.
Γιατί αυταρχικές πρακτικές και αυθαιρεσίες δεν έχουν θέση στα σχολεία.
Όχι μόνο γιατί είναι άδικες, αλλά γιατί προδίδουν την ουσία της εκπαίδευσης: τη διαμόρφωση ελεύθερων ανθρώπων που θα σέβονται τους άλλους — και θα αντιστέκονται στην αδικία, από όπου κι αν προέρχεται.
ΕΛΜΕ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ: Αυταρχικές πρακτικές και αυθαιρεσίες δεν έχουν θέση στα σχολεία
Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΛΜΕ Ιωαννίνων καταγγέλλει φαινόμενα αυταρχικών συμπεριφορών και αυθαιρεσιών από μερίδα διευθυντών και διευθυντριών σχολικών μονάδων του νομού, κάνοντας λόγο για αντιδημοκρατικές πρακτικές που δυσχεραίνουν το παιδαγωγικό έργο των εκπαιδευτικών.
Πολλαπλές καταγγελίες από την έναρξη της σχολικής χρονιάς
Σύμφωνα με την ανακοίνωση, από την έναρξη της φετινής σχολικής χρονιάς η ΕΛΜΕ έχει γίνει αποδέκτης πλήθους παραπόνων για αυταρχικές πρακτικές, προσβλητικές συμπεριφορές και καταπάτηση εργασιακών δικαιωμάτων εκπαιδευτικών.
Η Ένωση σημειώνει ότι, σε μια περίοδο αυξημένης ακρίβειας και εργασιακής ανασφάλειας, ορισμένοι διευθυντές μεταφέρουν την πίεση που δέχονται «προς τα κάτω», στους συναδέλφους τους, υιοθετώντας –όπως αναφέρεται– την κυβερνητική πολιτική και τις προφορικές εντολές της Διοίκησης.
«Κλίμα φόβου και διχασμού στα σχολεία»
Η ΕΛΜΕ κάνει λόγο για εκφοβιστικές συμπεριφορές, παράνομες αναπληρώσεις κενών, «κρυφές» εφημερίες και αυθαίρετες μετακυλήσεις διοικητικών καθηκόντων.
«Οι πρακτικές αυτές δεν έχουν καμία σχέση με την ομαλή λειτουργία των σχολείων· αντιθέτως, καλλιεργούν κλίμα φόβου, διχασμού και υποταγής», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η ανακοίνωση επισημαίνει ότι όσοι διευθυντές ενεργούν με αυτόν τον τρόπο «δεν ενδιαφέρονται για τη βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας», αλλά επιδιώκουν προσωπικά οφέλη, συγκροτώντας φακέλους για μελλοντικές κρίσεις στελεχών.
Παράλληλα, η ΕΛΜΕ ασκεί κριτική στο λεγόμενο «προσοντολόγιο», υπογραμμίζοντας ότι «δεν αποτελεί πανάκεια στις κρίσεις στελεχών» και ότι η παιδαγωγική επάρκεια δεν αποδεικνύεται με τυπικά προσόντα, αλλά με δημοκρατική και συνεργατική στάση.
«Υπάρχουν και διευθυντές που τιμούν τον ρόλο τους»
Η Ένωση εκπαιδευτικών διαχωρίζει σαφώς τους διευθυντές που λειτουργούν αυταρχικά από εκείνους που ασκούν τα καθήκοντά τους με δημοκρατικό ήθος και σεβασμό.
«Αναγνωρίζουμε και τιμούμε τους πολλούς διευθυντές και διευθύντριες που, μέσα σε δύσκολες συνθήκες, συνεργάζονται ισότιμα με τους συλλόγους διδασκόντων, υπερασπίζονται τα δικαιώματα των συναδέλφων και θέτουν στο επίκεντρο τον παιδαγωγικό και ανθρώπινο ρόλο του σχολείου», αναφέρεται.
Κάλεσμα σε συλλογική αντίσταση
Η ΕΛΜΕ Ιωαννίνων καλεί όλους τους εκπαιδευτικούς:
να μην υποκύπτουν σε πιέσεις και αυθαίρετες εντολές,
να καταγγέλλουν άμεσα κάθε περιστατικό αυθαιρεσίας,
να υπερασπιστούν συλλογικά τα δικαιώματά τους, τη συναδελφικότητα και τον παιδαγωγικό χαρακτήρα του σχολείου.
Το Δ.Σ. δηλώνει ότι θα συνεχίσει να βρίσκεται στο πλευρό κάθε συναδέλφου, να αναδεικνύει τα περιστατικά και να παρεμβαίνει δυναμικά όπου απαιτείται, με στόχο ένα δημοκρατικό, ανθρώπινο και αξιοπρεπές σχολείο για εκπαιδευτικούς και μαθητές. «Η τρομοκρατία, ο αυταρχισμός και η πειθάρχηση δεν έχουν θέση στα σχολεία μας. Η δύναμή μας βρίσκεται στη συλλογικότητα, την αλληλεγγύη και τον αγώνα», καταλήγει η ανακοίνωση της ΕΛΜΕ Ιωαννίνων.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 11/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
