Λεωνίδας Βουρλιώτης Η οικονομία μπήκε φέτος στο Γυμνάσιο με υποσχέσεις μεγάλες: να μάθουν οι έφηβοι πώς λειτουργεί ο κόσμος, πώς οι πόροι είναι περιορισμένοι και οι ανάγκες απεριόριστες. Ωραία. Μέχρι εδώ, όλα καλά. Και ξαφνικά… στη σελίδα 11 του σχολικού βιβλίου, εμφανίζεται ο «ήρωας» που όλοι περιμέναμε: ο πολυεκατομμυριούχος ποδοσφαιριστής που υποφέρει, γιατί δεν μπορεί να παίζει μπάλα και να γυρίζει διαφημίσεις το ίδιο Σαββατοκύριακο.
Ας δούμε, λοιπόν, αναλυτικά, τι συμβαίνει:
Πόσο λεπτή είναι η γραμμή ανάμεσα στη διδασκαλία μιας επιστημονικής έννοιας και στην προσβολή μιας κοινωνικής πραγματικότητας; Το νέο σχολικό βιβλίο Οικονομικών της Γ΄ Γυμνασίου έρχεται να μας το θυμίσει με τον πιο ατυχές τρόπο.
Στη σελίδα 11, εκεί όπου γίνεται προσπάθεια να εξηγηθεί στους μαθητές η έννοια της στενότητας –του θεμελιώδους οικονομικού προβλήματος, δηλαδή των περιορισμένων πόρων σε αντιπαράθεση με τις απεριόριστες ανάγκες– συναντούμε ένα παράδειγμα που προκάλεσε αντιδράσεις.
Από τη μια, οικογένειες με δύο άνεργους γονείς που δεν έχουν χρήματα για φαγητό, ρούχα, ρεύμα. Από την άλλη, ένας πολυεκατομμυριούχος ποδοσφαιριστής που «υποφέρει» γιατί δεν μπορεί το ίδιο Σαββατοκύριακο να παίξει μπάλα και να γυρίσει διαφημιστικό.
Τι να πει κανείς; Από τη μια, η μάνα που μοιράζει το φαγητό στα τρία. Από την άλλη, ο σταρ που σπαράζει μπροστά στο δίλημμα «Nike ή Adidas». Και όλα αυτά, στο ίδιο παράδειγμα, με την ίδια παιδαγωγική σοβαρότητα.
Η ολισθηρή σύγκριση: Η στενότητα χτυπά χωρίς έλεος
Η πρόθεση ίσως να ήταν διδακτική: να κατανοήσουν οι μαθητές ότι όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως εισοδήματος, δεν μπορούν να έχουν τα πάντα. Στην πράξη όμως, η επιλογή παραδείγματος ήταν ατυχέστατη. Γιατί η φτώχεια δεν είναι «μία ακόμη μορφή στενότητας». Είναι κοινωνική πληγή, είναι αποκλεισμός, είναι ντροπή για μια κοινωνία.
Πώς μπορεί να συγκριθεί η μάνα που κόβει το φαγητό στα τρία με τον ποδοσφαιριστή που κόβει χρόνο από τις δραστηριότητές του; Όταν το ίδιο το σχολικό βιβλίο βάζει αυτά τα δύο παραδείγματα στην ίδια ζυγαριά, τότε η παιδαγωγική λογική καταρρέει.
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εκπαιδευτικοί και γονείς αντέδρασαν με θυμό αλλά και ειρωνεία. «Να μάθουν τα παιδιά από νωρίς πως στον καπιταλισμό όλοι υποφέρουμε… άλλοι από πείνα, άλλοι από υπερβολικές επιλογές», γράφει χαρακτηριστικά η καθηγήτρια Φυσικής Τίνα Νάντσου.
Οι αναρτήσεις συνοδεύτηκαν από πικρό χιούμορ: προτάσεις να στείλουμε Ferrari και Porsche στους «ταλαιπωρημένους» πλουσίους, για να τους απαλύνουμε το δράμα. Μα πίσω από την ειρωνεία κρύβεται ο πόνος: πώς νιώθει ένα παιδί που βλέπει την οικογένειά του να περιγράφεται σαν «χαμένη υπόθεση», χωρίς ελπίδα, χωρίς αξιοπρέπεια;
Παιδαγωγική ευθύνη και κοινωνική πραγματικότητα
Τα σχολικά βιβλία δεν είναι τυχαία εγχειρίδια. Είναι οι πρώτοι καθρέφτες μέσα από τους οποίους τα παιδιά βλέπουν τον κόσμο. Αν οι καθρέφτες αυτοί αλλοιώνουν την εικόνα της κοινωνίας, τότε δημιουργούμε στρεβλές συνειδήσεις.
Η έννοια της «στενότητας» θα μπορούσε να εξηγηθεί με πλήθος άλλων παραδειγμάτων: με το πώς ένα κράτος κατανέμει τους πόρους του στην υγεία ή στην εκπαίδευση, με το πώς μια οικογένεια οργανώνει τον προϋπολογισμό της. Δεν χρειαζόταν η ατυχής –και προσβλητική– σύγκριση.
Η παιδεία οφείλει να διδάσκει με ευαισθησία, όχι να πληγώνει. Οφείλει να εμπνέει σεβασμό στη διαφορετικότητα των εμπειριών, όχι να ισοπεδώνει την πραγματικότητα. Η στενότητα είναι οικονομική έννοια, αλλά η φτώχεια είναι κοινωνικό βίωμα. Και αυτά τα δύο δεν πρέπει να συγχέονται.
Γιατί για ένα παιδί που γυρίζει σπίτι χωρίς να ξέρει αν θα έχει ρεύμα το βράδυ, η «στενότητα» δεν είναι φιλοσοφική έννοια. Είναι καθημερινός αγώνας. Κι αυτό δεν πρέπει ποτέ να μπαίνει δίπλα στον «πόνο» ενός πολυεκατομμυριούχου που δεν προλαβαίνει να γυρίσει το νέο του διαφημιστικό.
Η διδασκαλία των Οικονομικών είναι μια μεγάλη ευκαιρία να εξοπλιστούν οι νέοι με εργαλεία κριτικής σκέψης. Όμως, η βιασύνη να στηθεί ένα μάθημα χωρίς επαρκή επιμέλεια μπορεί να φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα: να γεμίσει τα παιδιά με κυνισμό ή χλευασμό, αντί να τα βοηθήσει να καταλάβουν την πολυπλοκότητα του κόσμου.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 19/9
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
