Η λέξη σχολείο αποτελεί ένα εντυπωσιακό παράδειγμα της γλωσσικής και πολιτισμικής μεταμόρφωσης: ξεκίνησε ως όρος για την ανάπαυση και την αργία και, με τα χρόνια, κατέληξε να σημαίνει την πιο συστηματική μορφή πνευματικής δραστηριότητας — τη μάθηση.
Η λέξη σχολείο προέρχεται από τη λέξη σχολή, η οποία στην αρχαιότητα δεν σήμαινε ίδρυμα μάθησης. Αντιθέτως, η βασική της σημασία ήταν:
σχολή = ελεύθερος χρόνος, αργία, ανάπαυση από την εργασία
Με την πάροδο του χρόνου, καθώς η σχολή χρησιμοποιούνταν για να δηλώσει τον ελεύθερο χρόνο που αφιερώνει κάποιος στη φιλοσοφία ή στη μελέτη, η σημασία της λέξης άλλαξε. Οι φιλοσοφικές σχολές (όπως η Πλατωνική ή η Αριστοτελική) ήταν χώροι όπου οι άνθρωποι αξιοποιούσαν τον χρόνο που δεν εργαζόντουσαν, για να στοχαστούν, να μάθουν και να συζητήσουν.
Η σχολή, λοιπόν, μετεξελίχθηκε σταδιακά από χρόνο, σε χώρο: από την ιδέα του «χρόνου για σκέψη» στον «χώρο όπου συντελείται η σκέψη».
Από τη «σχολή» στο «σχολείον»
Η λέξη σχολεῖον (ουδέτερο υποκοριστικό της «σχολής») εμφανίζεται στα ελληνιστικά χρόνια, και αρχικά σημαίνει τον χώρο όπου συγκεντρώνεται κάποιος για φιλοσοφικές ή παιδευτικές συζητήσεις.
Με τα χρόνια, το «σχολείο» προσδιορίζει τον χώρο συστηματικής εκπαίδευσης, πρώτα για τα αγόρια των εύπορων οικογενειών στην κλασική Αθήνα, και αργότερα —σε ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια— πιο γενικευμένα.
Στα λατινικά γίνεται schola, στα ιταλικά scuola, στα γαλλικά école, στα ισπανικά escuela και στα αγγλικά school. Όλες αυτές οι λέξεις έχουν ελληνική καταγωγή, μεταφέροντας τον πυρήνα της λέξης «σχολείο» στις γλώσσες του κόσμου.
Η ειρωνεία της ετυμολογίας
Είναι ειρωνικό ότι η λέξη που σήμερα συχνά συσχετίζεται με:
αυστηρό πρόγραμμα
πίεση
εξετάσεις
έλλειψη ελεύθερου χρόνου
...προέρχεται από μια λέξη που αρχικά δήλωνε την απόλαυση του να έχεις χρόνο για τον εαυτό σου.
Ίσως η ετυμολογία της λέξης σχολείο να μας προσφέρει και ένα παιδαγωγικό μάθημα: ότι η μάθηση ανθίζει όταν υπάρχει χρόνος, περιέργεια και εσωτερικό κίνητρο. Ότι η αληθινή εκπαίδευση δεν είναι καταναγκασμός, αλλά ελεύθερη αναζήτηση της γνώσης.
Στη σύγχρονη εποχή, που το σχολείο συχνά μετατρέπεται σε «μηχανή παραγωγής βαθμών», ίσως πρέπει να θυμηθούμε τις ρίζες του: ότι ο χρόνος που αφιερώνεται στη σκέψη και στη δημιουργικότητα δεν είναι απώλεια, αλλά η πιο παραγωγική μορφή ελευθερίας.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 6/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
