Αντιπαιδαγωγική και ανεδαφική η δράση «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» κατά τους υπεύθυνους των Εργαστηριακών Κέντρων

Κα Υπουργέ

Το επιστημονικό μας σωματείο ΠΑΝΕΚΦΕ ανταποκρινόμενο στο κάλεσμα του Υπουργείου για διαβούλευση της πρότασης του σχεδίου νόμου που δημοσιεύτηκε, εκφράζει τις παρακάτω θέσεις και προβληματισμούς.

Στο σχέδιο νόμου με τίτλο «Αναβάθμιση του σχολείου και άλλες διατάξεις» αναφέρεται στο άρθρο 1 η εισαγωγή μιας πιλοτικής δράσης με τίτλο «εργαστήρια δεξιοτήτων» με 4 θεματικούς κύκλους :

1. Ζω καλύτερα

2. Φροντίζω το περιβάλλον (Κλιματική Αλλαγή, Οικολογική συνείδηση, Αειφόρος ανάπτυξη, Φυσικές καταστροφές, Παγκόσμια και τοπική κληρονομιά)

3. Ενδιαφέρομαι και ενεργώ

4. Δημιουργώ και καινοτομώ (Δράσεις δημιουργικότητας και καινοτομίας, Χτίσε νέες ιδέες - δώσε νέες λύσεις, Νεανική Επιχειρηματικότητα, Ρομποτική STEM/STEAM, Νέες τεχνολογίες, Γνωρίζω τα επαγγέλματα)

Η πρόταση νόμου συνεχίζει αναφέροντας:

Κύριος σκοπός του πιλοτικού προγράμματος είναι να ενισχυθεί η καλλιέργεια ήπιων δεξιοτήτων («soft skills»), δεξιοτήτων ζωής και δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης (από κοινού «δεξιότητες του 21^ου αιώνα») στους μαθητές, όπως ενδεικτικά η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η συνεργασία, η επικοινωνία, η ευελιξία και προσαρμοστικότητα, η πρωτοβουλία, η οργανωτική ικανότητα, η ενσυναίσθηση και οι κοινωνικές δεξιότητες, η επίλυση προβλημάτων, ο ψηφιακός και τεχνολογικός γραμματισμός.

 Την εισήγηση αυτή τη θεωρούμε άστοχη αφού:

1. Αγνοεί εντελώς τη σχολική πραγματικότητα. Αγνοεί δηλαδή ότι στα Γυμνάσια της χώρας υπάρχουν και λειτουργούν Εργαστήρια Φυσικών Επιστημών τα οποία με εγκεκριμένες εργαστηριακές δραστηριότητες αλλά και με επιπλέον δράσεις που διοργανώνονται από τα 78 ΕΚΦΕ της χώρας, όπως εργαστηριακές δραστηριότητες, διαγωνισμοί ρομποτικής, διαγωνισμοί φυσικών επιστημών, ανοικτές εκδηλώσεις και πολλές και ποικίλες δράσεις,  προάγουν ή προσπαθούν να προάγουν, την τεχνολογία και την επιστήμη καλλιεργώντας όλες αυτές τις δεξιότητες που προαναφέρει η εισήγηση.

Άρα τι επιδιώκουμε; Να γκρεμίσουμε για να ξαναχτίσουμε; Και ποιος μας εγγυάται ότι αυτό που θα ξαναχτίσουμε θα είναι καλύτερο από αυτό που ήδη έχουμε; Μία τέτοια πράξη λέγεται καινοτομία; Επειδή βέβαια ο εχθρός του καλού είναι το καλύτερο, δεν θα υπήρχε καμία αντίρρηση να γίνουν προτάσεις για τη βελτίωση της πειραματικής ενασχόλησης των μαθητών μας πάνω στα αντικείμενα και με τους στόχους που προαναφέρονται.

2. Αγνοεί ότι η προστασία του περιβάλλοντος σχετίζεται με τη γνώση γύρω από αυτό. Η γνώση αυτή ονομάζεται  Οικολογία και είναι κλάδος των Φυσικών Επιστημών. Η πολιτική έκφραση αυτής της γνώσης είναι τα οικολογικά κινήματα. Η προσπάθεια ενός εκπαιδευτικού συστήματος θα πρέπει να προσανατολίζεται στην παροχή των γνώσεων και των δεξιοτήτων στους μαθητές και όχι απλά στην προπαγάνδα ενός πολιτικού ρεύματος-κινήματος. Εάν ένας μαθητής δεν αποκτήσει τις απαιτούμενες γνώσεις μέσα από τις φυσικές επιστήμες πως θα κρίνει αν υπάρχει ανθρωπογενής παράγοντας στην κλιματική αλλαγή; Για την παροχή αυτών των γνώσεων θα πρέπει να προσαρμοστούν κατάλληλα τα αναλυτικά προγράμματα και οι εκπαιδευτικοί στόχοι και όχι να επιχειρείται μία εντελώς ξεκομμένη δράση μέσα από κάποια εργαστήρια «ήπιων δεξιοτήτων». Αυτή η προσπάθεια δεν συνάδει  π.χ. με την αφαίρεση του φαινομένου της φωτοσύνθεσης από το δημοτικό ή τη μη καθιέρωση ως υποχρεωτική εργαστηριακή άσκηση στο Γυμνάσιο τη μελέτη του φαινομένου της φωτοσύνθεσης. Δεν συνάδει με την μη καθιέρωση εργαστηρίων σχετικών με την παραγωγή και τη μεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας, με τη μελέτη της καύσης, των ιδιοτήτων του διοξειδίου του άνθρακα, τις Α.Π.Ε., του φαινόμενου του θερμοκηπίου κ.ο.κ.

3. Αγνοεί ότι το STEM σημαίνει Φυσικές Επιστήμες, Τεχνολογία, Μηχανική και Μαθηματικά οπότε δεν μπορεί ν’ αποτελεί ένα ξεχωριστό εργαστήριο. Η φιλοσοφία του STEM ή και του STEAM που βασίζεται στην πρόκληση του ενδιαφέροντος του μαθητή για τα μαθήματα των Φυσικών Επιστημών μέσα από την επίλυση προβλημάτων της καθημερινότητας, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα από ξεκομμένα εργαστήρια ήπιων δεξιοτήτων. Πραγματοποιείται μόνο από μία καλά μελετημένη και στοχευμένη αλλαγή των αναλυτικών προγραμμάτων των Φυσικών επιστημών.

4. Αγνοεί ότι η στήριξη της Ρομποτικής για όλους τους μαθητές απαιτεί μία πολύ μεγάλη οικονομική επένδυση που αν δεν γίνει οργανωμένα και στοχευμένα με συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς στόχους, θα είναι μία μεγάλη ακόμη αποτυχία, παρόμοια με το πρόγραμμα προμήθειας laptop που είχε γίνει πριν από χρόνια στους μαθητές και ελάχιστα από αυτά είχαν την αναμενόμενη εκπαιδευτική χρήση και όφελος, ή και το πρόγραμμα προμήθειας διαδραστικών πινάκων που ελάχιστοι από αυτούς βρίσκονται σήμερα σε λειτουργία. 

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η πρόταση για τη δράση «Εργαστήρια Δεξιοτήτων», τουλάχιστον για τους τομείς 2 και 4 που μας αφορούν, είναι και αντιπαιδαγωγική αλλά και ανεδαφική (για τους τομείς 1 και 3 δεν καταλαβαίνουμε τι εννοείται με τον προσδιορισμό εργαστήριο) . Αν επιδιώκουμε ειλικρινά να καλλιεργηθεί στους μαθητές μας η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η συνεργασία, η επικοινωνία, η ευελιξία και προσαρμοστικότητα, η πρωτοβουλία, η οργανωτική ικανότητα, η ενσυναίσθηση και οι κοινωνικές δεξιότητες, η επίλυση προβλημάτων, ο ψηφιακός και τεχνολογικός γραμματισμός, ένας μόνο δρόμος υπάρχει: Η αλλαγή των αναλυτικών προγραμμάτων και η στήριξη και επέκταση των υπαρχόντων Εργαστηρίων Φυσικών Επιστημών.

Ένα δεύτερο σημείο στο οποίο το Επιστημονικό Σωματείο μας έχει σοβαρές ενστάσεις είναι το εξής:

Στο σχέδιο νόμου για το Γυμνάσιο, τα μαθήματα της Φυσικής και της Βιολογίας  κατατάσσονται στην Α΄ Ομάδα ενώ της Γεωγραφίας-Γεωλογίας και Χημείας στην Β΄ Ομάδα.

Αυτό θεωρούμε ότι είναι λάθος

1. από επιστημονική άποψη, αφού ως γνωστό ο διαχωρισμός των Φυσικών Επιστημών γίνεται μόνο για πρακτικούς λόγους μελέτης και όχι επειδή υπάρχει στην πραγματικότητα ένας τέτοιος διαχωρισμός. Εξ’ άλλου σε πολλά Ευρωπαϊκά κράτη αλλά και στην Αμερική και τον Καναδά, στο επίπεδο του Γυμνασίου τα μαθήματα Φυσική, Χημεία και Βιολογία είναι ενοποιημένα σε ένα μάθημα. Είναι τόσο λάθος, σαν να λέγαμε ότι η Άλγεβρα είναι μάθημα που ανήκει στην Α΄ Ομάδα ενώ η Γεωμετρία στην Β΄ Ομάδα. Όσο ανεβαίνουμε βαθμίδα εκπαίδευσης τόσο αυξάνεται και ο αριθμός των ειδικοτήτων. Αυτό δεν συνεπάγεται σε καμία περίπτωση την απόδοση μεγαλύτερης ή μικρότερης αξίας στην μία ή στην άλλη ειδικότητα.

2. από εκπαιδευτική άποψη, αφού μπορεί μεν η Χημεία να διδάσκεται για λιγότερες ώρες  στο Λύκειο, όμως είναι απαιτούμενο μάθημα εισαγωγής σε δύο υποκατευθύνσεις ΑΕΙ αυτές των Θετικών Επιστημών και των Επιστημών Υγείας, ενώ άλλα όπως για παράδειγμα η Βιολογία  είναι απαιτούμενο μάθημα εισαγωγής σε μία μόνο και τα Αγγλικά σε καμία βασική κατεύθυνση. Επιπλέον ο διαχωρισμός των μαθημάτων των Φυσικών Επιστημών σε Α΄ και Β΄ ομάδες δημιουργεί και μία εσφαλμένη εντύπωση στους μαθητές σχετικά με τη σπουδαιότητα ή τη χρησιμότητα ή την ύπαρξη αντικειμενικής διαφοροποίησης αυτών των μαθημάτων.

Τέλος θεωρούμε ότι συντεχνιακοί  ή άλλοι άγνωστοι σε μας λόγοι δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση  ν’ αποτελούν κίνητρο ή αφορμή για τέτοιου είδους διαχωρισμούς που δεν ευσταθούν όπως προαναφέραμε ούτε επιστημονικά ούτε παιδαγωγικά.

Το επιστημονικό μας σωματείο εκπροσωπεί τα Ε.Κ.Φ.Ε, μία δομή του Υπουργείου με μεγάλη εμπειρία και γνώση πάνω στα θέματα των εργαστηρίων. Ελπίζουμε να αξιοποιήσετε κατάλληλα αυτή τη δομή-εργαλείο για την επίτευξη όλων των παραπάνω στόχων που επιδιώκονται από το νομοσχέδιο και που συμφωνούμε απόλυτα.

Εκ μέρους του Δ.Σ.