Στο podcast του Τάσου Τσακίρογλου, με αφορμή το έργο του Κωνσταντίνου Τσουκαλά «Για μιαν άλλη Πολιτεία;», γίνεται λόγος για την παρακμή των σύγχρονων δημοκρατιών και την άνοδο των αυταρχικών κυβερνήσεων που λειτουργούν χωρίς λογοδοσία.
Ο Τσουκαλάς παρομοιάζει την εξουσία με τον Χάμπτι Ντάμπτι του Λιούις Κάρολ, ο οποίος «ορίζει ο ίδιος τη σημασία των λέξεων», όπως συμβαίνει με κυβερνήσεις που διαστρεβλώνουν την έννοια της δημοκρατίας.
Ο συγγραφέας επισημαίνει την κρίση των κομμάτων και την αδυναμία της Αριστεράς να προτείνει νέες λύσεις απέναντι σε παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η κλιματική κρίση.
Τέλος, τονίζει πως η αντιπροσωπευτική δημοκρατία έχει αποδυναμωθεί, καθώς οι πολίτες λειτουργούν περισσότερο ως παθητικοί θεατές παρά ως ενεργοί συμμετέχοντες στο δημόσιο βίο.
Ακολουθεί ολόκληρο το podcast σε μορφή κειμένου:
Η Αλίκη, ο Χάμπτι Ντάμπτι και άλλη Πολιτεία του Κωνσταντίνου Τσουκαλά (PODCAST 76)
Σε όλο και περισσότερες χώρες – και στη δική μας – αυξάνονται οι αυταρχικές κυβερνήσεις που διοικούν με «αποφασίζομεν και διατάσσομεν», θεωρώντας ότι δεν πρέπει να δίνουν λόγο σε κανέναν, αλλά ούτε και η κοινωνία να τους ελέγχει.
Αυτές οι κυβερνήσεις μοιάζουν με τον Χάμπτι Ντάμπτι στο μυθιστόρημα του Λιούις Κάρολ «Μέσα στον Καθρέφτη και τι βρήκε εκεί η Αλίκη» (εκδόσεις Ύψιλον, σε μετάφραση Σωτήρη Κακίση). Στην ερώτηση της Αλίκης αν κάποιος μπορεί να κάνει τις λέξεις να σημαίνουν τόσα πολλά διαφορετικά πράγματα, η απάντησή του είναι αποστομωτική: «Όταν εγώ χρησιμοποιώ μια λέξη, εγώ ορίζω τη σημασία της. Το ερώτημα είναι ποιος κάνει κουμάντο, αυτό είναι όλο».
Έτσι και η κυβέρνηση Μητσοτάκη: ονόμασε τις παρακολουθήσεις «νόμιμες επισυνδέσεις», τις διαμαρτυρίες μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη «προσβολή» και «ύβρη» και το σκάνδαλο Novartis «σκευωρία».
Μπροστά σε όλα αυτά και στην παρακμή που βλέπουμε όλοι στις δυτικές δημοκρατίες, με την όλο και μεγαλύτερη αμφισβήτηση της δημοκρατίας, ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς το 2022 επιχείρησε να σκιαγραφήσει ένα άλλο μέλλον, στο βιβλίο του «Για μιαν άλλη Πολιτεία;» (εκδόσεις Καστανιώτη), το οποίο αφιέρωσε στον διαπρεπή Συνταγματολόγο και καθηγητή μου, μακαρίτη, Δημήτρη Τσάτσο.
Η κρίση που περνάνε οι σύγχρονες δημοκρατίες αφορά το πολιτικό σύστημά τους, το οποίο εκφυλίζεται όλο και περισσότερο, με αποτέλεσμα να βρίσκουν έδαφος οι δημαγωγοί ακροδεξιοί ηγέτες για να τις πλήττουν ακόμα περισσότερο, τονίζοντας τα αδύνατά τους σημεία.
Τα κόμματα περνάνε εξίσου μια βαθιά κρίση, αδυνατώντας να περιλάβουν στα προγράμματά τους, τις δικαιοκρατικές εγγυήσεις που θα εξασφάλιζαν την κοινωνική συνοχή και την αλληλεγγύη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα κόμματα της προοδευτικής αντιπολίτευσης, όπως θέλουν να ονομάζονται, να μην μπορούν να εκπροσωπήσουν τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα και έτσι να απομακρύνονται απ’ αυτά.
Έχουμε φθάσει στο σημείο, όπως λέει ο Τσουκαλάς, «η δημοκρατική αντιπαράθεση να επικεντρώνεται πλέον σε αντίπαλες σκηνοθετικές εκδοχές ενός θεατρικού έργου, με προδιαγεγραμμένη έκβαση».
Σε μια οικονομία της αγοράς, με μοναδικό κριτήριο το κέρδος, «η εμφάνιση του χρήματος οδήγησε στη ριζική αλλαγή όλων των ανθρωπολογικών θεμελιώσεων των κοινωνικών σχέσεων» (Τσουκαλάς)
Από τη στιγμή που ακόμα και η Ευρωπαϊκή Ένωση άρχισε να λειτουργεί «απλώς» ως ένα ακόμα κλειστό, δεδομένο και παγιωμένο σύστημα κατεστημένων εξουσιών, ο ίδιος ο λόγος της ύπαρξής της ετίθετο υπό αίρεσιν. Η σημερινή Ευρώπη δεν φαίνεται να έχει πια τίποτα καινούριο να «πει» στους «άλλους» και δεν είναι δυνατόν να ηγεμονεύει. Γι’ αυτό βλέπουμε να έχει καταντήσει ένα παρακολούθημα του πορτοκαλί κλόουν, Ντόναλντ Τραμπ. Έτσι όπως λειτουργεί σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση κατατείνει στην απροσχημάτιστη συντήρηση του status quo και μάλιστα με αυταρχικούς αυτοματισμούς.
Όπως διαπιστώνει ο Τσουκαλάς, «τα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας, όπως η κλιματική κρίση, στο βαθμό που η Αριστερά δεν καταπιάνεται με αυτά και δεν έχει να προτείνει καμία λύση, με τη μορφή μιας ενιαίας συντονισμένης πολιτικής σε παγκόσμια κλίμακα, η οποιαδήποτε ενασχόληση με την ουσία των μεγάλων διακυβευμάτων μοιάζει εκ προοιμίου δευτερογενής, περιττή και ατελέσφορη».
Και συνεχίζει: «το μείζον και άλυτο ίσως πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει μια οποιαδήποτε παγκόσμιας εμβέλειας και αποδοχής πολιτική εξουσία εντοπίζεται ακριβώς στην πλήρη αδυναμία της σημερινής ανθρωπότητας να “φανταστεί” πρακτικούς τρόπους εγκατάστασης, λειτουργίας και δράσης μιας “οικουμενικής δημοκρατίας”». Εξ ού και η ΤΙΝΑ που προκύπτει εξ αυτού.
Στις μέρες μας η πολιτική συμπεριφορά των πολιτών προκαθορίζεται κατ’ ανάγκην από τα παγιωμένα ιδιωτικά συμφέροντα, τις δικές τους ιδεολογικές προκαταλήψεις ή ακόμα και τις πιέσεις των ταξικών του συμμάχων. Ο συγγραφέας προσθέτει: «Είναι λοιπόν προφανές ότι η έμμεση αντιπροσωπευτική δημοκρατία δεν απαιτεί από τους πολίτες της ούτε διαρκή εγρήγορση, ούτε και αδέσμευτη πολιτική συνείδηση. Η μόνη υποχρέωση του πολίτη είναι να σέβεται και να τηρεί τους κείμενους νόμους».
Όπως μας πληροφορεί ο Τσουκαλάς σε μια σημείωσή του, το Ιακωβίνικο Σύνταγμα του 1793 προέβλεπε ρητά στο άρθρο 28 πως «καμία γενεά δεν δικαιούται να δεσμεύει τις μέλλουσες γενεές».
Όχι όπως συμβαίνει σήμερα που αδιαφορούμε για τις μελλοντικές γενιές και τους φορτώνουμε όλες τις σημερινές μας «αμαρτίες». Για παράδειγμα σε τι κόσμο θα ζήσουν αυτές όταν θα έχουμε καταστρέψει ανεπιστρεπτί τον πλανήτη, κάνοντάς τον μη βιώσιμο;
Αναγκαστικά, τα κόμματα δεν μπορεί να είναι παρά μικρογραφίες των κοινωνιών μέσα στις οποίες εκτρέφονται. Εάν η κοινωνία επιτρέπει τον εγωισμό, την φιλαυτία και το «ο καθένας για τον εαυτό του», τότε έτσι θα είναι και τα αντίστοιχα κόμματα.
Τώρα, το βάρος πέφτει στη λεγόμενη Αριστερά, η οποία ιστορικά είχε ένα όραμα, το οποίο όφειλε να το παρουσιάσει ως πολιτικό πρόγραμμα μακράς πνοής. Από τη στιγμή που δεν διαφαίνεται η ιστορική δυνατότητα άλλων ριζικών εναλλακτικών προταγμάτων, η κριτική της αδυσώπητης πραγματικότητας μοιάζει αναχρονιστική, περιττή και άνευ αντικειμένου.
*Αφιερωμένο στον αγαπημένο Κωνσταντίνο Τσουκαλά, τον οποίο επιτέλους στις 21 Οκτωβρίου, η Ακαδημία Αθηνών έστερξε να τον κάνει τακτικό μέλος της.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παραλήρημα Λατινοπούλου: Σκουπίδια οι Εκπαιδευτικοί - Να απολυθούν - Ζήτω ο Μεταξάς (Βίντεο)
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 29/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
