1. «Όλα καλά»
Η σχολική τάξη επέστρεφε από εκπαιδευτική επίσκεψη. Το τρένο ήρθε γρήγορα και στριμώχτηκαν όλοι στο πρώτο βαγόνι. Θέλοντας και μη οι επιβάτες μικροί - μεγάλοι θύμιζαν σαρδέλες παστές. Παρ’ όλα αυτά σου δινόταν η ευκαιρία για παρατηρήσεις.
Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος νεαρό ζευγάρι πεσμένο θα έλεγες στα δυο καθίσματα. Η εικόνα που πρόσφεραν θολή, σου προκαλούσε ζάλη. Τα παιδιά ένα γύρω από πάνω τους, όρθια, έβλεπαν. Η κοπέλα με πληγωμένα χέρια που προσπαθούσαν να τα κρύψουν αμέτρητα βραχιόλια με τελευταίο προς τον καρπό πλεχτό κομποσκοίνι με σταυρουδάκι. Η κατάστασή της δύσκολη και σε προχωρημένη εγκυμοσύνη. Ο φίλος της κομμάτι από το ίδιο διαλυμένο παζλ συμπλήρωνε το καρέ του δράματος. Αγωνιζόταν να κρατήσει το κεφάλι του ψηλά. Μια έπεφτε, μια σηκωνόταν. Κουβέντιαζαν μεταξύ τους ή προσπαθούσαν. Λέξεις πλανώμενες, συνομιλία με διακοπές, σα χαλασμένο τηλέφωνο. Η δύναμη της πρέζας σε όλο της το μεγαλείο. Η κυρία από το απέναντι κάθισμα κοκκινομάλλα πενηντάρα με διάθεση συμπόνοιας, τη ρώτησε για την εγκυμοσύνη της. Κοντεύεις, είναι όλα καλά κορίτσι μου; τι είναι το παιδάκι, αγόρι ή κορίτσι; Τα υπόλοιπα σα να μην τα άκουσε. Στο τελευταίο όμως ζωήρεψε. Αγόρι, ευτυχώς, απάντησε, για να μην τραβήξει όσα περνάω εγώ. Μακάρι παιδί μου να είναι όλα καλά, κατέληξε να πει με θλίψη και κατανόηση για την κατάσταση η απέναντι κυρία.
Επόμενος σταθμός Κάτω Πατήσια. Η ανακοίνωση του τρένου ενεργοποίησε τους ενδιαφερόμενους επιβάτες προς αποβίβαση. Παιδιά κατεβαίνουμε, είπε η καθηγήτρια. Στο δρόμο προς το σχολείο παρατήρησε ότι δεν ήταν και πολύ ομιλητικά.
Τι έγινε και χάσατε το κέφι σας, τα πείραξε με χαμόγελο, περιμένοντας να αντιδράσουν. Κυρία, άρχισε η Φανή, γιατί αυτή η κοπέλα του τρένου έμεινε έγκυος αφού παίρνει ναρκωτικά; Γιατί είναι άρρωστη Φανή μου και χρειάζεται απεξάρτηση για να γίνει καλά. Τα σχόλια και οι απορίες των υπολοίπων παιδιών συνεχίστηκαν μέχρι να φτάσουν στο σχολείο. Για τη χρήση του προφυλακτικού, τη χρήση των ουσιών με τις ίδιες σύριγγες, την απεξάρτηση από τον ίδιο το «θάνατο» και τα προβλήματα από μια τέτοια εγκυμοσύνη.
Ούτε που φανταζόταν η καθηγήτρια ότι θα έκανε θεματική εβδομάδα στο τρένο…
2. Η «Ομιλία»
Ο Λευτέρης από το Δημοτικό ακόμα βασανιζόταν με το ρόλο που δεν του ταίριαζε. Τα χρόνια περνούσαν με μαρτυρική σιωπή. Στη Δευτέρα Λυκείου η θεατρική ομάδα του σχολείου θα ανέβαζε μια «Ομιλία» (είδος Ζακυνθινού λαϊκού θεάτρου, όπου οι άντρες έπαιζαν και τους γυναικείους ρόλους). Ο καθηγητής σκηνοθέτης μοίρασε τους ρόλους στα παιδιά. Η μάνα της οικογένειας, ο πατέρας, ο γιος, η κόρη, ο παπάς, ο βουλευτής, η γραμματέας. Ο Λευτέρης πήρε κι εκείνος το ρόλο του, της κόρης. Η εμφάνιση με τα γυναικεία φορέματα στις πρόβες προκάλεσε τρελό γέλιο ανάμεσα στα παιδιά. Η παράσταση ανέβηκε με επιτυχία στο τέλος της χρονιάς. Ο Λευτέρης έδωσε ρέστα παίζοντας την κόρη της οικογένειας. Καταχειροκροτήθηκε. Έτρεξαν όλοι να τον συγχαρούν.
Μπράβο Λευτέρη! Να γίνεις ηθοποιός! Μπήκες αμέσως στο «πετσί» του ρόλου σου. Τον επαίνεσαν. Εκείνος σεμνός όπως πάντα αλλά και αποφασισμένος άρπαξε την ευκαιρία της ζωής του να μιλήσει για την ταυτότητά του. Σας ευχαριστώ, απάντησε με θάρρος για πρώτη φορά, αλλά δεν είναι ρόλος, Είμαι Εγώ.
3. Οι άντρες δεν κλαίνε
Το κουδούνι κάλεσε για το μάθημα σημαίνοντας το τέλος του διαλείμματος. Ο Θοδωρής έκλαιγε απαρηγόρητος έξω από τη σχολική τάξη. Δεν ήθελε με τίποτα να μπει μέσα για μάθημα. Τα μάτια του ήταν πρησμένα και σχεδόν έτρεμε σκεπτόμενος το κακό που είχε κάνει. Η καθηγήτρια είχε τον τρόπο της ν’ ανοίξει την ψυχή του και να τον βοηθήσει. Μήπως είσαι υπερβολικός, προσπάθησε να τον ηρεμήσει και στενοχωριέσαι άδικα;
Όχι κυρία, μου αξίζει να τιμωρηθώ για το κακό που έκανα στο φίλο μου. Στη κουβέντα ο Θοδωρής αποκάλυψε ότι έβαλε στοίχημα με έναν συμμαθητή του να χουφτώσει τη Μαίρη από το διπλανό τμήμα, καθώς κατέβαιναν τις σκάλες. Τότε έκανες λάθος, του απάντησε η καθηγήτρια γιατί δεν σεβάστηκες τη συμμαθήτριά σου ως πρόσωπο. Δεν απλώνουμε με αυτό τον τρόπο το χέρι μας να προσβάλλουμε το κορίτσι που μας αρέσει. Να της ζητήσεις συγνώμη. Γύρισε και κοίταξε την καθηγήτριά του με απορία, κλαίγοντας και πάλι. Μα δεν μου αρέσει κυρία η Μαίρη, είναι χάλια και δεν κλαίω γι’ αυτό. Κλαίω γιατί έμαθα ότι τα έχει μ’ ένα κολλητό μου και τον πλήγωσα. Για το κακό που έκανα στον κολλητό μου κλαίω. Αφήστε που το έμαθαν όλα τα παιδιά και τώρα που θα μπω στην τάξη θα γελάνε μαζί μου. Μετά από την προσπάθεια και τις συμβουλές της δασκάλας μπήκε στην αίθουσα αποφασισμένος και κουνώντας το δάχτυλο είπε: Ξέρω πως οι άντρες δεν κλαίνε. Τελευταία φορά που κλαίω, μη γελάσει κανένας και να μην κοροϊδεύετε. Τέλος.
4. Το περιβόλι της Παναγιάς
Στο σχολείο είχαμε τη θεματική εβδομάδα. Η ισότητα των φύλων ως κυρίαρχο ζήτημα στη δομή και εξέλιξη της κοινωνίας μας απασχόλησε ιδιαίτερα εκείνη τη μέρα. Όση ώρα συζητούσαμε για το μοναχισμό, η Αναστασία συμπλήρωνε με τις τελευταίες πινελιές στο δικό της σχέδιο τη μορφή της Παναγίας της Γλυκοφιλούσας, όπως την έβλεπε στην εικόνα που είχε δοθεί για μελέτη. Ιστορική εικόνα της μονής Φιλοθέου στο Άγιο Όρος κειμήλιο και έργο τέχνης μαζί. Τρυφερή σκηνή επάνω σε σκληρό θαλασσοδαρμένο ξύλο, η μάνα που γέρνει γλυκά προς το μωρό με μια ζεστή αγκαλιά και εκείνο της ανταποδίδει την αγάπη του χαϊδεύοντας το μάγουλό της. Μια γυναίκα, λέει η παράδοση, η Βικτωρία, φρόντισε να διασωθεί η εικόνα και να φτάσει μέσα απ’ το πέλαγο στο Άγιο Όρος.
Κυρία, είναι αλήθεια πως το Άγιο Όρος θεωρείται το περιβόλι της Παναγιάς, σήκωσε τα μάτια από το σχέδιο η Αναστασία, για να ρωτήσει τη θεολόγο της. Έτσι αναφέρεται στην παράδοση, της είπε εκείνη. Τότε η Αναστασία σηκώθηκε όρθια για να μιλήσει. Φαινόταν θυμωμένη πολύ. Αν είναι έτσι τα πράγματα τότε γιατί εμάς τις γυναίκες μας αφήνει έξω από το περιβόλι της, γιατί δεν μας αγαπά; Τι εννοείς Αναστασία; Η καθηγήτρια έδειξε προβληματισμένη με τα λόγια του παιδιού, σκεπτόμενη ότι η Εκκλησία πράγματι ισχυροποίησε το «άβατο» του Αγίου Όρους που υπάρχει στο άρθρο 105 του Ελληνικού Συντάγματος και στη Συνθήκη του Άμστερνταμ 1997, 1999 έτσι ώστε να απομακρύνει κάθε «θηλυκό ζώον» από τη μοναχική κοινότητα. Ταυτόχρονα όμως χωρίς επιφύλαξη επιτρέπει την επίσκεψη στην αυτόνομη μοναστική πολιτεία σε κάθε «αρσενικό ζώο» χωρίς καμία διάκριση. Κατά καιρούς έχουν επισκεφτεί το Άγιο Όρος πολιτικοί, αρχηγοί κρατών και άλλοι διάφοροι άνδρες, ετερόδοξοι, αλλόθρησκοι και άσχετοι πολλές φορές με τον τρόπο ζωής και το ήθος των κανόνων της μοναστικής πολιτείας.
Η Αναστασία επανέφερε την καθηγήτρια στην τάξη, συνεχίζοντας. Ο πατέρας μου το Πάσχα πήγε στο Άγιο Όρος κι εμείς μείναμε πίσω μόνες μας, η μαμά μου κι εγώ, να κάνουμε Πάσχα. Αυτό δεν είναι αμαρτία; Τι έπρεπε να γίνει κατά τη γνώμη σας; Γιατί απαγορεύεται στις γυναίκες να επισκεφθούν το Άγιο Όρος; Ποιο είναι το σωστό;
Να μείνει μαζί σας, της απάντησε η καθηγήτρια. Να μην δέχεται να πηγαίνει στο Άγιο Όρος μόνος του, μέχρι που οι άνθρωποι να καταλάβουν τις επιθυμίες της Παναγιάς και τότε θα μπορέσετε να πάτε όλοι μαζί στο Περιβόλι της.
5. Βιολογική καταδίωξη
Τα παιδιά υλοποιώντας το πρόγραμμα καλής διατροφής στη θεματική εβδομάδα επισκέφθηκαν τη βιολογική λαϊκή της γειτονιάς.
Σε ώρα χαλαρή προχωρούσαν σε ομάδες και κατέγραφαν την κίνηση, τις προτιμήσεις, τις ποσότητες, τις τιμές. Ρωτούσαν για όλα, τους πωλητές αλλά και τους πελάτες. Ο Διονυσάκης ώρα στεκόταν μπροστά στις φράουλες και τις ορεγόταν. Από νωρίς τριγυρνούσε στους δρόμους και μάζευε παλιοσίδερα. Στο σχολείο δεν πήγαινε συχνά. Μετά ξεχάστηκε στη λαϊκή… μέχρι που άπλωσε το χέρι και βούτηξε ένα κεσεδάκι με φράουλες.
Πάλι τα ίδια, του φώναξε και τον κυνήγησε το παιδί του μανάβη. Άρχισε να τρέχει για να ξεφύγει αλλά ο όγκος των μαθητών μπροστά του τον σταμάτησε αναγκαστικά. Η καθηγήτρια, υπεύθυνη για τη σχολική ομάδα άνοιξε την αγκαλιά της διακόπτοντας την καταδίωξη. Αφήστε το παιδί, θα πληρώσω εγώ τις φράουλες, απευθύνθηκε στο θυμωμένο πωλητή.
Κυρία μου η ιστορία δεν έχει τέλος. Κάθε βδομάδα τα ίδια και τα ίδια. Μας ρημάζουνε. Να σκεφτείτε ότι είναι πανάκριβες οι βιολογικές φράουλες. Τι θα μας μείνει στο τέλος; Κέρδος μηδέν. Τον σταμάτησε και έβγαλε να πληρώσει το κλεμμένο κεσεδάκι. Ο Διονυσάκης ακόμα έτρεχε. Βρήκε ευκαιρία να την κοπανήσει και διέφυγε τη καταδίωξη.
Τελειώσαμε, είπε ξαφνικά η καθηγήτρια, γυρίζουμε στο σχολείο.
Γιατί κυρία από τώρα; Τι θα γράψουμε για τη βιολογική λαϊκή διατροφή;
Θα γράψετε ότι αυτή η αγορά δεν είναι λαϊκή. Είναι για λίγους.
Το Διονυσάκη ξανασυνάντησαν στην πλατεία να τους κοιτάζει απορημένος κι ευχαριστημένος. Τα ζουμιά από τις φράουλες είχαν βάψει το στόμα του κόκκινο.
6. «Μπλε φάλαινα»
Η Κάτια που πρόσφατα έκλεισε τα δεκαπέντε της χρόνια έδειχνε κουρασμένη και απρόθυμη να ακολουθήσει το σχολικό πρόγραμμα. Οι απουσίες της χτύπησαν κόκκινο. Την πρώτη ώρα δεν την προλάβαινε και για να συνέλθει τις επόμενες έπινε δυο- δυο τους καφέδες. Οι γονείς ανησυχούσαν για τα ξενύχτια της στον υπολογιστή αλλά εκείνη είχε τον τρόπο της να τους καθησυχάζει.
Τη μέρα της εξαφάνισής της, θυμάται η καθηγήτρια των θρησκευτικών την Κάτια στο τελευταίο θρανίο χαμένη στον κόσμο της. Η εντυπωσιακή περιγραφή της περιπέτειας του Ιωνά που τον κατάπιε το θαλάσσιο κήτος τράβηξε την προσοχή της Κάτιας. Το βρήκε ενδιαφέρον που ο Ιωνάς έμεινε τρεις μέρες και νύχτες στην κοιλιά μιας φάλαινας και άρχισε να ρωτάει επίμονα για την τύχη του Ιωνά και τη συνέχεια της ιστορίας. Τότε ήταν που πρόσεξε η θεολόγος της ένα μεγάλο ψάρι, ζωγραφισμένο στο χέρι της σε μια αποκαλυπτική κίνηση καθώς τράβηξε το μανίκι της μπλούζας της. Τατού σκέφτηκε η δασκάλα σαν αυτά που ζωγραφίζουν τα παιδιά με το στυλό στα χέρια τους.
Την επόμενη ώρα στα μαθηματικά η χρήση του κινητού την είχε απορροφήσει τόσο πολύ ώστε δεν πρόσεξε τον καθηγητή που αναγκάστηκε να της το πάρει.
Η ενημέρωση των γονιών για τη μπλε φάλαινα ήρθε αργά λίγο πριν από την εξαφάνισή της. Όταν μπορέσετε, περάστε να πάρετε το κινητό είπε η Διευθύντρια στους γονείς. Αυτή τη φορά η Κάτια το παράκανε.
Το μεσημέρι δεν γύρισε στο σπίτι. Οι γονείς έπεσαν από τα σύννεφα όταν αναγκάστηκαν να δώσουν το κινητό της προς έρευνα στη Δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος. Τότε αποκαλύφθηκε το μυστικό της Κάτιας. Είχε πελαγώσει για τα καλά. Η «μπλε φάλαινα» ετοιμαζόταν να την καταπιεί. Λίγες μέρες ζωής της έμεναν. Το επικίνδυνο παιχνίδι ήταν πρόκληση για την εσωστρεφή και με χαμηλή αυτοεκτίμηση Κάτια. Ήθελε να το παίξει μέχρι τέλους. Να αποδείξει πως δεν φοβάται το ρίσκο. Στην εφηβεία η ζωή και ο θάνατος κοντά κοντά σαν παιχνίδι. Ντροπαλή χωρίς φίλους κλεισμένη στον εαυτό της βρήκε ενδιαφέρον στην παρέα των «φίλων» του διαδικτύου, των φίλων της « μπλε φάλαινας».
Βρέθηκε μετά από μέρες στο παρά πέντε, να πληρώνει με βαρύ τίμημα την ανάγκη της να αποδείξει ότι είναι δυνατή και δεν φοβάται το θάνατο. Με το παιχνίδι της μπλε φάλαινας απόχτησε ψηφιακό εαυτό χάνοντας την πραγματική ταυτότητά της. Η απεξάρτησή της από την αθέατη πλευρά του διαδικτύου θα πάρει καιρό, είπαν οι ειδικοί στην οικογένεια που αγνοούσε την επικινδυνότητα της χρήσης του Η/Υ. Αλλά και το σχολείο φάνηκε αδύναμο να αντιμετωπίσει το θέμα. Αργότερα, όταν η Κάτια συνήλθε για τα καλά, θυμήθηκε τα κατορθώματα του Ιωνά κι ένα πλατύ χαμόγελο ζωγραφίστηκε στο πρόσωπό της.
Ίσως η θεματική εβδομάδα να είναι μια ευκαιρία προβληματισμού για την Κάτια και τους φίλους της. Με τη γνώση και την πίστη στην αξία της ζωής η «μπλε φάλαινα» δεν έχει καμία τύχη.
7. « Έπρεπε τώρα»
Στα σκαλοπάτια πολυκατοικίας κοντινής στο σχολείο έγινε η «εξομολόγηση». Εκεί περίμενε την καθηγήτρια μετά το σχόλασμα η Ανθή.
Κυρία, μπορώ να σας μιλήσω, δειλά τη ρώτησε, καθώς εκείνη περνούσε στη συνηθισμένη της διαδρομή.
Και βέβαια Ανθή, της απάντησε, νοιώθοντας την ανάγκη του παιδιού για επικοινωνία. Πώς όμως θα γινόταν αυτό στα σκαλοπάτια, απροετοίμαστα, έξω από το σχολείο η δασκάλα ν’ ακούσει τον καημό της εφηβείας;
Από την αρχή της σχολικής χρονιάς η εκπαιδευτικός είχε ζητήσει να παραμείνει στο σχολείο εθελοντικά για συζήτηση και επικοινωνία με τα παιδιά, που σήκωναν κι αυτά στις μικρές τους πλάτες το βάρος της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης. Όμως ο Διευθυντής του Σχολείου και οι καθηγητές επιφυλάχθηκαν να απαντήσουν και παρέπεμψαν το αίτημα από τη μια υπηρεσία στην άλλη, χωρίς αποτέλεσμα. Από το Σχολείο στον Προϊστάμενο και από εκεί κατέληξε στο Υπουργείο Παιδείας. Ο ένας ρωτούσε τον άλλο και απάντηση δεν υπήρχε. Κατά τη λαϊκή ρήση «Από τον Άννα στον Καϊάφα». Η αδράνεια της Δημόσιας Διοίκησης σε όλο το φυσικό της μεγαλείο, αφού οι νόμοι της φύσης δεν παραβιάζονται και η φύση δεν αγαπά το κενό και τα άλματα. Όλα ήταν νόμιμα. Απαντήσεις επίσημες μεν, αρνητικές δε με πρωτόκολλα, σφραγίδες και υπογραφές που φανέρωναν έγγραφα δίχως νόημα και ανθρώπους που έκαναν διεκπεραίωση.
Η δασκάλα χαμένη στον κυκεώνα της γραφειοκρατίας προβληματίστηκε αν μπορούσε να έχει αποτέλεσμα το άνοιγμα της ψυχής ενός παιδιού στο δρόμο και ήταν έτοιμη να προτείνει στην Ανθή μια συνάντηση κάπου αλλού, ίσως μια άλλη μέρα, αφού το σχολείο είχε κλείσει τ’ αυτιά του. Ένας κόμπος όμως που έγινε λυγμός άλλαξε τα σχέδιά της. Έπρεπε τώρα, και η δασκάλα κάθησε πλάι της, αμίλητη και περίμενε.
Ένοιωσε πως η Ανθή αποφάσισε να μιλήσει σήμερα ή ποτέ. Δυο τρεις λέξεις κι ένα βλέμμα της δασκάλας ήταν αρκετά να την εμπιστευτεί εδώ και τώρα. Το είχε κάνει και παλιότερα με άλλο θέμα. Τώρα ήταν αλλιώς. Σα να μεγάλωσε απότομα και δύσκολα. Ενδοοικογενειακή βία. Εξηγήθηκαν πολλά από τα σημάδια του σώματος και της ψυχής. Η μάνα αδύναμη έπεφτε στα ίδια λάθη. Η Ανθή δεν ήθελε να πάει στο σπίτι της με τίποτε. Στην κόλαση μπορεί να είναι και καλύτερα, είπε στην δασκάλα της. Με την κουβέντα άναψε ένα φως. Έγινε μια αρχή για τους ειδικούς που ανέλαβαν από την επόμενη μέρα την Ανθούλα. Η θεραπεία ήθελε χρόνο. Η επούλωση των τραυμάτων της ψυχής δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η δασκάλα πήρε μια ανάσα με την εξέλιξη της Ανθής αλλά εκείνο που της πλακώνει την καρδιά ακόμα είναι η νοσηρότητα του εκπαιδευτικού συστήματος με όλα τα γρανάζια και τα φερέφωνα που το συντηρούν. Η έλευση της θεματικής εβδομάδας στο τέλος της σχολικής χρονιάς –όπως παλιά οι γυμναστικές επιδείξεις– έβαλε καινούρια ερωτήματα για το εγχείρημα. Τι νόημα έχει μία και μόνο εβδομάδα, εάν δεν δίνεται η δυνατότητα στην εκπαιδευτικό που προσφέρεται εθελοντικά για όλο το χρόνο να επικοινωνεί με τα παιδιά; Μήπως φανερώνει τη μικροψυχία και την επιφυλακτικότητα ενός εκπαιδευτικού συστήματος που αντιδρά στιγμιαία και εξαντλείται σε επτά ημέρες; Πάνω απ’ όλα ο Νόμος κι από Ουσία τίποτα.
Η δασκάλα επέστρεψε στην τάξη με αγωνία και με τα λόγια του ποιητή να τη συντροφεύουν.
«Δε βρίσκω το ρήγμα σ’ αυτό το μπετόν…»
«Κι έτσι απόμεινα με γεμάτα τα χέρια
αυτό το βαρύ δυναμίτη
που ώρα σε ώρα σκούζοντας θα με τινάξει.
Γι’ αυτό είναι που γυρίζω τρέχοντας
από σταθμό σε σταθμό
από τοίχο σε τοίχο
γεμάτος με δύναμη άχρηστη
και ξέρω πως σπαταλιέται.
Γι’ αυτό είναι που σκάβω με τα νύχια μου
αυτές τις ξερές ημερομηνίες
μήπως αστράψει κάποτε μια λύση»
– • –
«Έπρεπε τώρα να κάνω αυτό το διάβημα.»
Μιχάλης Κατσαρός, Κατά Σαδδουκαίων
Μιχάλης Κατσαρός «ο Δούλος» (προσωπογραφία: Ιωάννης Μουχασίρης)
Ανδριανή Στράνη
Εκπαιδευτικός 2ο Γυμνάσιο Ταύρου
«Αθηνά Χατζηεσμέρ»
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
