"Αυτά σας έμαθαν εκεί στο αμέρικα που σπουδάσατε;"

Γράφει ο Σίμος Ανδρονίδης υπ. Διδάκτορας ΑΠΘ

 

 Η «νέα» συγγραφική απόπειρα του Αλέκου Χατζηκώστα έχει τον χαρακτηριστικό τίτλο ‘Σχεδία Μνήμης’, μία «σχεδία» που κουβαλά μέσα την μνήμη, μνήμη ιστορική και ατομική, μνήμη «ζώσα» και ενεργή, που «κόβει στα δύο» όχι μόνο την λήθη αλλά και την «ιστορική αδράνεια». Η ‘Σχεδία’ Μνήμης αποτελεί ένα λογοτεχνικό παλίμψηστο μνήμης, αξιών, προτύπων, στάσεων και ιδανικών που συνδέουν οργανικά το ιστορικό παρελθόν με το «ζωντανό» παρόν και, ταυτόχρονα, ιχνηλατούν το μέλλον. Ένα μέλλον αβέβαιο και άδηλο, λόγω και των γνωστών «παρενεργειών» της οικονομικής κρίσης, αλλά, ταυτόχρονα και τόσο συναρπαστικό, ιδίως εκεί που η «ζώσα μνήμη» που κατακαίει σαν «φλεγόμενη βάτος» την ιστορική λήθη και ακρισία, μετουσιώνεται και μετασχηματίζεται σε καθημερινό βίωμα, ένα βίωμα που σαν άλλη «σχεδία» περιλαμβάνει και μεταφέρει τα «φερτά όνειρα» μίας καλύτερης ζωής, στον «χώρο» και τον «χρόνο» σύνδεσης του παρελθόντος με το παρόν και το μέλλον.

 Ουσιαστικά, ο Αλέκος Χατζηκώστας εμβαθύνει στο πεδίο της μικροϊστορίας, και μάλιστα πολύ καλά. Τα διηγήματα του παρόντος τόμου νοούνται ως μικρά ψηφιδωτά που ανατέμνουν βήμα-βήμα το καθημερινό κοινωνικό αλλά και πολιτικό γίγνεσθαι συνθέτοντας ένα «ολικό» ιστορικό απείκασμα που «χαρτογραφεί» μία ολόκληρη ιστορική εποχή και φτάνει μέχρι σήμερα, στην εποχή της βαθιάς οικονομικής κρίσης και στις «ωδίνες» της, που ενίοτε γεννούν «μαύρα τέρατα».

 Έτσι, από την επτάχρονη στρατιωτική δικτατορία φθάσαμε και περάσαμε στη σημερινή κρίση, που νοείται και οριοθετείται ως κρίση πρωτίστως οικονομική, αλλά και ως κρίσης κατεύθυνσης και προσανατολισμού. Και σε αυτή την κρίση ο Αλέκος Χατζηκώστας, «απαντά» προτάσσοντας το «λυτρωτικό» φως ενός κόσμου που πάντα εκκινεί «από τα κάτω» για να αλλάξει όχι μόνο την δική του ζωή αλλά και τον ρου του ιστορικού προτσές κίνησης.  

Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το πώς ξεκινά το διήγημα το «πραξικόπημα».

 Αξίζει να παραθέσουμε τα λόγια: «ΤΙ ΛΕΣ ΡΕ Μ…Α. ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟΝ ΝΑ ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑΙ οι αντάρτες με τους δοσίλογους; Οι τραμπούκοι με τα μαύρα μπλουζάκια, με τους εργάτες που παλεύουν για το ψωμί τους; Αυτά σας έμαθαν εκεί στο αμέρικα που σπουδάσατε;». Ο συγγραφέας αρθρώνοντας και συγκροτώντας με εξαιρετικό τρόπο την δομή της ιστορίας του, αυτό που θέλει να διηγηθεί, σκιαγραφεί με ενάργεια το ζοφερό παρόν το οποίο δυστυχώς «περιέχει» και τους «τραμπούκους με τα μαύρα μπλουζάκια», ενώ, την ίδια στιγμή, αποτυπώνεται στο νου και στην ψυχή το έντονο πολιτικό στίγμα του συγγραφέα: Η καταδίκη της «προκλητικής» θεωρίας των δύο άκρων.

 Η μικροϊστορία του Αλέκου Χατζηκώστα, το μικροεπίπεδο που περιλαμβάνει ένα ευρύ καθημερινό φάσμα δραστηριοτήτων και ενεργειών, ενεργειών που νοηματοδοτούν εκ νέου το κοινωνικό «όλο» μας αποκαλύπτει ένα συγγραφέα, ο οποίος με ακρίβεια χειρουργού, τέμνει την κοινωνική και πολιτική κανονικότητα και καθημερινότητα μετουσιώνοντας σε ενεργητική «πράξη» το «πιστεύω» του σπουδαίου Αντόνιο Γκράμσι: Όλοι οι άνθρωποι είναι διανοούμενοι.

 Και ναι, ο συγγραφέας αυτής της εξαιρετικής σειράς διηγημάτων είναι ένας ενεργός διανοούμενος που παρεμβαίνει καθημερινά στο κοινωνικό και πολιτικό «όλο» μέσα από τις στήλες της εφημερίδας που εκδίδει, ενώ, πάντα υπό το πρίσμα της παρέμβασης και της κριτικής αξιολόγησης της «πραγματικότητας» επενεργεί συγκροτώντας μικρά λογοτεχνικά διαμαντάκια μνήμης, αγώνα και έρωτα που «δροσίζουν» το τοπίο της γενικότερης πνευματικής «ξηρασίας», καταγράφοντας ταυτόχρονα τα «ψήγματα» της ιστορίας και της ιστορικής-κοινωνικής κίνησης των ζωντανών καθημερινών ανθρώπων που επενεργούν ως υποκείμενα στη διαμόρφωση της συνολικής ιστορικής οντολογίας.

 Ο έρωτας σε όλη του την διάσταση, όπως μας «αποκαλύπτεται» στο διήγημα c’est la vie, έρωτας ταυτόχρονα υπόκωφος και σιωπηλός, έρωτας του πόνου και της «απώλειας», αυτός ο έρωτας αναδύεται από το έρεβος της σιωπής και αποκαλύπτεται γυμνός και θαρραλέος στο φως της ζωής, στο φως της αποκάλυψης της διαφθοράς και της διαπλοκής.

 Η ‘Σχεδία Μνήμης’ συνεχίζει το ταξίδι της στη «θάλασσα της ζωής», με εφόδια την πυρίκαυστο μνήμη, την ενεργό κοινωνική και πολιτική παρέμβαση, και τον έρωτα που αποτελεί το απείκασμα της υπέρβασης του «εγώ» και του ρέοντος «χωροχρόνου» στην κατεύθυνση της αλλαγής υποδείγματος και στάσης ζωής. Και αυτό το λεπτό νήμα συνδέει το διήγημα c’est la vie με το ΛΟΤΤΟ, που είναι και το τελευταίο διήγημα του βιβλίου. Εκεί ο συγγραφέας μας δίνει το απόσταγμα της λογοτεχνικής του «πείρας» και πράξης, μίας προσίδιας πράξης αναστοχασμού του ιστορικού παρόντος και μέλλοντος: «Δεν βαριέσαι, έτσι και έτσι χαΐρι δεν έχουμε. Τουλάχιστον, ας αλλάξουμε τα γούρια μας και ποιος ξέρει, μπορεί να φτιάξουμε μόνοι μας την τύχη μας». Μετά έκλεισε την πόρτα και ενώθηκε με τους συμφοιτητές του…».

 Και αυτή η «ένωση» νοείται ως οργανική πράξη διαμόρφωσης και συνδιαμόρφωσης του μέλλοντος, μέσω της ενεργητικής και βιωματικής πράξης της εναντίωσης και της αντίστασης. Και ναι, η ιστορική μνήμη επενεργεί και νοείται ως «λυτρωτική». Η σειρά διηγημάτων ‘Σχεδία Μνήμης’ αποτελεί μία ‘Αντεπίθεση πυρών’, για να δανειστούμε τον τίτλο ενός βιβλίου του σπουδαίου Γάλλου κοινωνιολόγου Pierre Bourdieu. Μία ‘Αντεπίθεση πυρών’ που κατακαίει και ταυτόχρονα φωτίζει τις «κρυμμένες» και αθέατες «γωνίες» της ζωής μας.