Κοκκινάκη Υπατία Σε σημαντική παρέμβαση προχώρησε ο Συνήγορος του Πολίτη ύστερα από αναφορές που αφορούσαν την ύπαρξη ρατσιστικών και στερεοτυπικών φράσεων σε σχολικά εγχειρίδια και εκπαιδευτικό υλικό που διανεμήθηκε σε μαθητές. Η παρέμβαση αφορούσε δύο κύριες περιπτώσεις: το βιβλίο «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας» της Γ΄ Λυκείου και φυλλάδιο με ρατσιστική παροιμία που διανεμήθηκε σε μαθητές Δημοτικών Σχολείων μέσω του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου (ΠΣΔ).
Προβληματική φράση για την ανεργία στο βιβλίο της Γ΄ Λυκείου
Η πρώτη αναφορά αφορούσε το βιβλίο «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας», το οποίο διδάσκεται σε Γενικά Λύκεια και ΕΠΑΛ. Στο κεφάλαιο για την ανεργία, περιλαμβανόταν η φράση: «...Επίσης άτομα τα οποία μπορούν να εργαστούν, αλλά για διάφορους λόγους δε θέλουν, για παράδειγμα, τεμπέληδες...», χαρακτηρίζοντας τα άτομα αυτά ως οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό.
Παρότι η επίμαχη φράση είχε ήδη εξαιρεθεί από τη διδακτέα ύλη των Γενικών Λυκείων, συνέχιζε να περιλαμβάνεται στο αντίστοιχο υλικό των ΕΠΑΛ.
Ο Συνήγορος του Πολίτη ζήτησε:
Τη γενικευμένη αφαίρεση της φράσης από όλα τα λύκεια.
Την τροποποίηση του εγχειριδίου, με απάλειψη του προσβλητικού όρου «τεμπέληδες».
Το Υπουργείο Παιδείας, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) και το ΙΤΥΕ «Διόφαντος» ανταποκρίθηκαν θετικά. Συγκεκριμένα, ανακοινώθηκε ότι:
Από το σχολικό έτος 2025-2026, η φράση δεν θα διδάσκεται ούτε στα ΕΠΑΛ.
Στην επόμενη ανατύπωση των σχολικών βιβλίων, η προβληματική διατύπωση θα διορθωθεί.
Ρατσιστικό περιεχόμενο σε φυλλάδιο Δημοτικού
Η δεύτερη περίπτωση αφορά φυλλάδιο που διανεμήθηκε σε μαθητές Δημοτικού και περιείχε την παροιμία: «Τον αράπη κι αν τον πλύνεις, το σαπούνι σου χαλάς», με σκοπό –υποτίθεται– τη γραμματική εξάσκηση.
Το φυλλάδιο αντλήθηκε από την ιστοσελίδα του ΠΣΔ, χωρίς όμως προηγούμενο έλεγχο. Μετά την καταγγελία από γονείς και την παρέμβαση του Συνηγόρου, το φυλλάδιο αφαιρέθηκε άμεσα, ενώ τέθηκαν σε ισχύ νέες οδηγίες για την παιδαγωγική επιμέλεια του περιεχομένου που ανεβαίνει στο Δίκτυο.
Το ΙΤΥΕ «Διόφαντος», που διαχειρίζεται το ΠΣΔ, ανακοίνωσε ότι έχει ήδη προστεθεί στους όρους χρήσης και στους κανόνες εγγραφής η ακόλουθη ρήτρα:
«Ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να δίνεται στην αποφυγή όρων, εκφράσεων ή αναφορών που ενδέχεται να εμπεριέχουν ρατσιστικά, στερεοτυπικά ή διακριτικά στοιχεία... Η διατήρηση ενός ασφαλούς και παιδαγωγικά ορθού ψηφιακού περιβάλλοντος αποτελεί συλλογική ευθύνη της εκπαιδευτικής κοινότητας».
Σχολική Εκπαίδευση με επίκεντρο τον σεβασμό και τη συμπερίληψη
Η απάντηση του Υπουργείου και του ΙΕΠ ανέδειξε τις συστημικές δράσεις που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη για την προώθηση της ισότητας, της διαφορετικότητας και της αποδοχής μέσα στη σχολική κοινότητα. Μεταξύ αυτών:
Τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων που εφαρμόζονται στο Δημοτικό με θεματικές όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα και η συμπερίληψη.
Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη», που εφαρμόζεται από το 2024-2025 σε όλες τις τάξεις και ενθαρρύνει δράσεις ενάντια στις διακρίσεις και τα στερεότυπα.
Η έμφαση του αναλυτικού προγράμματος (ΔΕΠΠΣ – ΑΠΣ) στην καλλιέργεια ανθρωπιστικών αξιών και στην ευαισθητοποίηση σε θέματα ρατσισμού και κοινωνικών διακρίσεων.
Η διαμεσολάβηση
Ζητήματα περιεχομένου σχολικού συγγράμματος και εκπαιδευτικού υλικού
Ο Συνήγορος του Πολίτη εξέτασε αναφορές σχετικά με το περιεχόμενο α) σχολικού συγγράμματος της Γ΄ Λυκείου (Γενικού και ΕΠΑΛ) «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας» και β) φυλλαδίου που δόθηκε από εκπαιδευτικό σε μαθητές δημοτικού σχολείου, τα οποία περιείχαν φράσεις που καλλιεργούν και αναπαράγουν αρνητικά στερεότυπα.
Ειδικότερα:
Ι. Στο Κεφάλαιο 9, «Οικονομικές Διακυμάνσεις-Πληθωρισμός-Ανεργία», στο υποκεφάλαιο 4 «Ανεργία», του βιβλίου «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας», που διδάσκεται στη Γ΄ Λυκείου, τόσο στα Γενικά Λύκεια όσο και στα ΕΠΑΛ, μεταξύ άλλων, αναφέρεται ότι: «…Επίσης άτομα τα οποία μπορούν να εργαστούν, αλλά για διάφορους λόγους δε θέλουν, για παράδειγμα, τεμπέληδες, δεν ανήκουν στο εργατικό δυναμικό. Συνεπώς, τα άτομα τα οποία δεν μπορούν ή δε θέλουν να εργαστούν αποτελούν τον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό…». Η συγκεκριμένη φράση κάθε χρόνο διαγράφεται από τη διδακτέα ύλη της Γ΄ τάξης στο Γενικό Λύκειο, αλλά όχι και από την διδακτέα ύλη του βιβλίου στη Γ΄ τάξη των ΕΠΑΛ.
Επειδή η διατύπωση αυτή αναπαράγει και καλλιεργεί επιζήμιες αναπαραστάσεις σχετικά με την ανεργία, ο Συνήγορος ζήτησε: 1) η απόφαση για διαγραφή της φράσης να αφορά και τη διδακτέα ύλη του βιβλίου στη Γ΄ τάξη ΕΠΑΛ και 2) να τροποποιηθεί το συγκεκριμένο εδάφιο με απάλειψη του χαρακτηρισμού «τεμπέληδες».
ΙΙ. Γονείς μαθητή δημοτικού διαπίστωσαν ότι σε φυλλάδιο, που είχε αντληθεί από τον ιστοχώρο του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου (ΠΣΔ) και δόθηκε στους/στις μαθητές/τριες από εκπαιδευτικό της τάξης, περιλαμβανόταν ως παράδειγμα η φράση «τον αράπη κι αν τον πλύνεις, το σαπούνι σου χαλάς», με οδηγία να προσεχθεί η κλίση του ουσιαστικού «αράπης». Κατόπιν ενεργοποίησης των γονέων τόσο προς τη σχολική μονάδα όσο και προς το ΠΣΔ αφαιρέθηκε το φυλλάδιο αυτό, που αυτονόητα αναπαράγει ρατσιστικά στερεότυπα.
Ο Συνήγορος, παρά το γεγονός ότι στον ιστοχώρο του ΠΣΔ αναφέρεται ρητά η απουσία ελέγχου και ευθύνης για το περιεχόμενο που προέρχεται από χρήστες, πρότεινε την παρέμβαση του Υπουργείου Παιδείας 1) ώστε να περιληφθούν στον ιστοχώρο του ΠΣΔ ρητές οδηγίες για αυξημένη εγρήγορση με στόχο την αποφυγή, μεταξύ άλλων, φράσεων και όρων, που θα μπορούσαν να αξιολογηθούν ως ρατσιστικοί και στερεοτυπικοί, και 2) για την παροχή οδηγιών και την ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών στην ίδια κατεύθυνση.
Σε συνέχεια των ανωτέρω παρεμβάσεων του Συνηγόρου, το Υπουργείο Παιδείας και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, κατά το μέρος που αφορά στο περιεχόμενο του βιβλίου «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας» της Γ΄ Γενικού Λυκείου και της Γ΄ ΕΠΑΛ/Π.ΕΠΑΛ, ανταποκρίθηκαν θετικά και ενημέρωσαν την Αρχή ότι:
«α) Στην εισήγηση της Επιστημονικής Μονάδας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Μαθητείας για τις οδηγίες διδασκαλίας του μαθήματος «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας» της Γ΄ ΕΠΑ.Λ. και Π.ΕΠΑΛ. για το σχολικό έτος 2025-2026 θα συμπεριληφθεί, όπως στην περίπτωση των Γενικών Λυκείων, σχετική οδηγία για την αφαίρεση της προαναφερόμενης φράσης από τη διδασκαλία. β) Στις εισηγήσεις της Επιστημονικής Μονάδας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Μαθητείας και της Επιστημονικής Μονάδας Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Σπουδών για την επόμενη ανατύπωση των διδακτικών βιβλίων Γενικού και Επαγγελματικού Λυκείου θα προβλεφθεί η διόρθωση της εν λόγω φράσης του σχολικού εγχειριδίου του μαθήματος «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας».
Σχετικά με τη δεύτερη αναφορά για το περιεχόμενο φυλλαδίου, που αντλήθηκε από τον ιστοχώρο του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου, έγινε αναφορά στη γενικότερη μέριμνα του ΙΕΠ για την ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών μέσω των διδακτικών προγραμμάτων του δημοτικού σχολείου, των εργαστηρίων δεξιοτήτων και του προγράμματος σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη».
Για το ίδιο ζήτημα, το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών & Εκδόσεων ΙΤΥΕ «Διόφαντος» ενημέρωσε την Αρχή ως προς την ύπαρξη της ακόλουθης πρόβλεψης στους όρους χρήσης του ΠΣΔ για τη φιλοξενία ιστοσελίδων/εφαρμογών: «Δεν επιτρέπεται η ανάρτηση περιεχομένου που διευκολύνει, υποκινεί, προωθεί ή δικαιολογεί το φυλετικό μίσος, την ξενοφοβία, τον αντισημιτισμό, τις διακρίσεις λόγω φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού ή άλλες μορφές μισαλλόδοξου λόγου», καθώς και για ανάλογου περιεχομένου οδηγίες ως προς την αποστολή στοιχείων (upload) στον κόμβο του ΠΣΔ ή τη χρήση υπηρεσιών συνομιλίας (chat - Forum) και τα ιστολόγια, την κοινωνική δικτύωση και τα σχολικά περιοδικά στο ΠΣΔ. Σημειώθηκε μάλιστα ότι, κατόπιν της διαμεσολάβησης του Συνηγόρου, προστέθηκε και το ακόλουθο κείμενο σε όλους τους ανωτέρω όρους χρήσης, καθώς και στους όρους εγγραφής μέλους στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο:
«Οδηγία προς τους εκπαιδευτικούς και όλα τα μέλη του ΠΣΔ για την Επιμέλεια του Αναρτημένου Εκπαιδευτικού Περιεχομένου:
Το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο εφιστά την προσοχή των εκπαιδευτικών και γενικά των μελών του, που διαχειρίζονται ή συμβάλλουν στη δημιουργία εκπαιδευτικού περιεχομένου στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα, η ακρίβεια και η παιδαγωγική καταλληλότητα του αναρτημένου υλικού. Ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να δίνεται στην αποφυγή όρων, εκφράσεων ή αναφορών που ενδέχεται να εμπεριέχουν ρατσιστικά, στερεοτυπικά ή διακριτικά στοιχεία, τα οποία θα μπορούσαν να ενισχύσουν προκαταλήψεις ή να προσβάλουν ομάδες ατόμων με βάση τη φυλή, την εθνικότητα, το φύλο, την αναπηρία ή άλλους κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες. Συνιστάται στους εκπαιδευτικούς να εφαρμόζουν αυξημένη επιμέλεια κατά την ανάρτηση υλικού, ακολουθώντας τις αρχές της ισότητας, της συμπερίληψης και του σεβασμού στη διαφορετικότητα. Σε περιπτώσεις αμφιβολίας, καλούνται να συμβουλεύονται τις σχετικές οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού ή να απευθύνονται σε εξειδικευμένους φορείς. Η διατήρηση ενός ασφαλούς και παιδαγωγικά ορθού ψηφιακού περιβάλλοντος αποτελεί συλλογική ευθύνη της εκπαιδευτικής κοινότητας και είναι απαραίτητη για την προαγωγή ενός σύγχρονου και δημοκρατικού σχολείου».
Δείτε εδώ αναλυτικά την επιστολή του Συνήγορου του Πολίτη.
Δείτε εδώ αναλυτικά το σχετικό έγγραφο.
Η απάντηση του ΙΕΠ
Βάσει εισήγησης του κ. Αθανάσιου Γιαννίκα, Συμβούλου Α΄ του ΙΕΠ
Β. Απάντηση
Σε απάντηση των ανωτέρω και κατά το μέρος που αφορά στο περιεχόμενο του βιβλίου «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας» της Γ΄ Γενικού Λυκείου και της Γ΄ ΕΠΑΛ/Π.ΕΠΑΛ, σας γνωρίζουμε τα εξής:
α) Στην εισήγηση της Επιστημονικής Μονάδας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Μαθητείας για τις οδηγίες διδασκαλίας του μαθήματος «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας» της Γ΄ ΕΠΑ.Λ. και Π.ΕΠΑΛ. για το σχολικό έτος 2025-2026 θα συμπεριληφθεί, όπως στην περίπτωση των Γενικών Λυκείων, σχετική οδηγία για την αφαίρεση της προαναφερόμενης φράσης από τη διδασκαλία.
β) Στις εισηγήσεις της Επιστημονικής Μονάδας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Μαθητείας και της Επιστημονικής Μονάδας Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Σπουδών για την επόμενη ανατύπωση των διδακτικών βιβλίων Γενικού και Επαγγελματικού Λυκείου θα προβλεφθεί η διόρθωση της εν λόγω φράσης του σχολικού εγχειριδίου του μαθήματος «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας».
Σχετικά με τη δεύτερη αναφορά για το περιεχόμενο φυλλαδίου που αντλήθηκε από τον
ιστοχώρο του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου και εμπεριείχε χαρακτηρισμό που θα μπορούσε να αξιολογηθεί ως ρατσιστικός, επισημαίνονται τα ακόλουθα:
Στο Γενικό Μέρος και ειδικότερα στις γενικές αρχές της εκπαίδευσης του ΔΕΠΠΣ και των ΑΠΣ για τα διδακτικά αντικείμενα του Δημοτικού σχολείου αναφέρεται ρητά ότι επιδιώκεται η ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παγκόσμιας ειρήνης και διασφάλισης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Επίσης, στα σχολικά εγχειρίδια του Δημοτικού σχολείου, κυρίως της Γλώσσας, της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής και της Μελέτης Περιβάλλοντος υπάρχουν θεματικές ενότητες και εργασίες που προάγουν τις πανανθρώπινες αξίες, επιδιώκοντας τόσο την εξάλειψη του φαινομένου του ρατσισμού, όσο και την καταπολέμηση των διακρίσεων (οριζόντιος στόχος), ενώ παράλληλα αναπτύσσονται εξειδικευμένες κατευθύνσεις στις οδηγίες διδασκαλίας των μαθημάτων που αποστέλλονται στις σχολικές μονάδες στην αρχή εκάστου σχολικού έτους.
Επιπρόσθετα, στο Δημοτικό σχολείο αναπτύσσονται και τα εργαστήρια Δεξιοτήτων (https://iep.edu.gr/el/psifiako-apothetirio/skill-labs), στο πλαίσιο των οποίων μία από τις τέσσερις (4) βασικές θεματικές ενότητες φέρει τον τίτλο «ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΑΙ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΩ - Κοινωνική Συναίσθηση και Ευθύνη», με επιμέρους θεματικούς άξονες:
1. Ανθρώπιναδικαιώματα,
2. Εθελοντισμός διαμεσολάβηση,
3. Συμπερίληψη: Αλληλοσεβασμός, διαφορετικότητα.
Τέλος, από το σχολικό έτος 2024-2025 εφαρμόζεται σε όλες τις τάξεις της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης το Πρόγραμμα Σπουδών (ΠΣ) «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» (https://act.digitalschool.gov.gr/). Ειδικότερα, στο πλαίσιο του 16ου στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης, με τίτλο «Ειρήνη, Δικαιοσύνη, Κοινωνική ισότητα και Ισχυροί Θεσμοί», οι μαθητές/τριες:
α) Συμμετέχουν σε πρωτοβουλίες που προάγουν τα δικαιώματα του ανθρώπου και τη δικαιοσύνη, υποστηρίζοντας προσπάθειες για την πρόληψη των διακρίσεων και την τήρηση του κράτους δικαίου και
β) Οργανώνουν εργαστήρια και εκδηλώσεις σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, για να διερευνήσουν τις αιτίες ύπαρξης των στερεοτύπων και προκαταλήψεων και να προάγουν την κατανόηση και την αποδοχή.
Επομένως, στο πλαίσιο της διαρκούς ενίσχυσης των δράσεων για την προώθηση της ισότητας και του σεβασμού στη σχολική κοινότητα, συνεχίζουμε να στηρίζουμε ενεργά τους/τις εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, δίνοντας έμφαση στην υποστήριξη πρωτοβουλιών για την εξάλειψη κάθε μορφής δυσμενούς διάκρισης —ανεξαρτήτως της μορφής ή του τρόπου εκδήλωσής της— με ιδιαίτερη προσοχή σε εκφράσεις που ενδέχεται να μην γίνονται άμεσα αντιληπτές. Παράλληλα, μέσα από τις Δράσεις Ενεργού Πολίτη, τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων, καθώς και το σύνολο των σχολικών δραστηριοτήτων, ενισχύεται η ευαισθητοποίηση όλης της σχολικής κοινότητας, ώστε τόσο στον γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο να αποφεύγονται διατυπώσεις που συμβάλλουν στη διαιώνιση ρατσιστικών ή στερεοτυπικών αναπαραστάσεων.
Δείτε εδώ αναλυτικά την απάντηση του ΙΕΠ.
Η απάντηση του υπουργείου Παιδείας
Απαντώντας στο με αρ. πρωτ. 331739/16048/2025/17-03-2025 έγγραφό σας με θέμα: «Αναφορές στον Συνήγορο του Πολίτη σχετικά με το περιεχόμενο σχολικού συγγράμματος και εκπαιδευτικού υλικού» και λαμβάνοντας υπόψη το ανωτέρω σχετικό έγγραφο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) (επισυνάπτεται), στο οποίο διαβιβάστηκε η επιστολή σας, σας γνωρίζουμε την εισήγηση του Ι.Ε.Π.:
«[…] Σε απάντηση των ανωτέρω και κατά το μέρος που αφορά στο περιεχόμενο του βιβλίου «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας» της Γ΄ Γενικού Λυκείου και της Γ΄ ΕΠΑΛ/Π.ΕΠΑΛ, σας γνωρίζουμε τα εξής:
α) Στην εισήγηση της Επιστημονικής Μονάδας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Μαθητείας για τις οδηγίες διδασκαλίας του μαθήματος «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας» της Γ΄ ΕΠΑ.Λ. και Π.ΕΠΑΛ. για το σχολικό έτος 2025-2026 θα συμπεριληφθεί, όπως στην περίπτωση των Γενικών Λυκείων, σχετική οδηγία για την αφαίρεση της προαναφερόμενης φράσης από τη διδασκαλία.
β) Στις εισηγήσεις της Επιστημονικής Μονάδας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Μαθητείας και της Επιστημονικής Μονάδας Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Σπουδών για την επόμενη ανατύπωση των διδακτικών βιβλίων Γενικού και Επαγγελματικού Λυκείου θα προβλεφθεί η διόρθωση της εν λόγω φράσης του σχολικού εγχειριδίου του μαθήματος «Αρχές Οικονομικής Θεωρίας».
Σχετικά με τη δεύτερη αναφορά για το περιεχόμενο φυλλαδίου που αντλήθηκε από τον ιστοχώρο του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου και εμπεριείχε χαρακτηρισμό που θα μπορούσε να αξιολογηθεί ως ρατσιστικός, επισημαίνονται τα ακόλουθα:
Στο Γενικό Μέρος και ειδικότερα στις γενικές αρχές της εκπαίδευσης του ΔΕΠΠΣ και των ΑΠΣ για τα διδακτικά αντικείμενα του Δημοτικού σχολείου αναφέρεται ρητά ότι επιδιώκεται η ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παγκόσμιας ειρήνης και διασφάλισης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Επίσης, στα σχολικά εγχειρίδια του Δημοτικού σχολείου, κυρίως της Γλώσσας,
της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής και της Μελέτης Περιβάλλοντος υπάρχουν θεματικές ενότητες και εργασίες που προάγουν τις πανανθρώπινες αξίες, επιδιώκοντας τόσο την εξάλειψη του φαινομένου του ρατσισμού, όσο και την καταπολέμηση των διακρίσεων (οριζόντιος στόχος), ενώ παράλληλα αναπτύσσονται εξειδικευμένες κατευθύνσεις στις οδηγίες διδασκαλίας των μαθημάτων που αποστέλλονται στις σχολικές μονάδες στην αρχή εκάστου σχολικού έτους.
Επιπρόσθετα, στο Δημοτικό σχολείο αναπτύσσονται και τα εργαστήρια Δεξιοτήτων
(https://iep.edu.gr/el/psifiako-apothetirio/skill-labs), στο πλαίσιο των οποίων μία από τις τέσσερις (4) βασικές θεματικές ενότητες φέρει τον τίτλο «ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΑΙ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΩ Κοινωνική Συναίσθηση και Ευθύνη», με επιμέρους θεματικούς άξονες:
1. Ανθρώπινα δικαιώματα,
2. Εθελοντισμός διαμεσολάβηση,
3. Συμπερίληψη: Αλληλοσεβασμός, διαφορετικότητα.
Τέλος, από το σχολικό έτος 2024-2025 εφαρμόζεται σε όλες τις τάξεις της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης το Πρόγραμμα Σπουδών (ΠΣ) «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» (https://act.digitalschool.gov.gr/). Ειδικότερα, στο πλαίσιο του 16ου στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης, με τίτλο «Ειρήνη, Δικαιοσύνη, Κοινωνική ισότητα και Ισχυροί Θεσμοί», οι μαθητές/τριες:
α) Συμμετέχουν σε πρωτοβουλίες που προάγουν τα δικαιώματα του ανθρώπου και τη δικαιοσύνη, υποστηρίζοντας προσπάθειες για την πρόληψη των διακρίσεων και την τήρηση του κράτους δικαίου και
β) Οργανώνουν εργαστήρια και εκδηλώσεις σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, για να διερευνήσουν τις αιτίες ύπαρξης των στερεοτύπων και προκαταλήψεων και να προάγουν την κατανόηση και την αποδοχή.
Επομένως, στο πλαίσιο της διαρκούς ενίσχυσης των δράσεων για την προώθηση της ισότητας και του σεβασμού στη σχολική κοινότητα, συνεχίζουμε να στηρίζουμε ενεργά τους/τις εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, δίνοντας έμφαση στην υποστήριξη πρωτοβουλιών για την εξάλειψη κάθε μορφής δυσμενούς διάκρισης —ανεξαρτήτως της μορφής ή του τρόπου εκδήλωσής της— με ιδιαίτερη προσοχή σε εκφράσεις
που ενδέχεται να μην γίνονται άμεσα αντιληπτές. Παράλληλα, μέσα από τις Δράσεις Ενεργού Πολίτη, τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων, καθώς και το σύνολο των σχολικών δραστηριοτήτων, ενισχύεται η ευαισθητοποίηση όλης της σχολικής κοινότητας, ώστε τόσο στον γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο να αποφεύγονται διατυπώσεις που συμβάλλουν στη διαιώνιση ρατσιστικών ή στερεοτυπικών αναπαραστάσεων.
Δείτε εδώ αναλυτικά την απάντηση.
Η απάντηση του ΙΤΥΕ - Διόφαντος
Πλαίσιο για διαχείριση περιεχομένου ιστοσελίδων εκπαιδευτικών στο ΠΣΔ
Αξιότιμη κυρία Κουλουφάκου,
Σε απάντηση των με αριθ. πρωτ. 331739/46354/2025 και 331739/16048/2025 επιστολών σας σχετικά με εκπαιδευτικό υλικό που είναι αναρτημένο σε ιστοσελίδα εκπαιδευτικού στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο (ΠΣΔ), έχουμε την τιμή να σας ενημερώσουμε ότι εκτός από τον όρο περί αποποίησης ευθύνης του ΠΣΔ για περιεχόμενο που αναρτούν οι χρήστες ΠΣΔ, δηλαδή σχολεία και εκπαιδευτικοί, υπάρχουν επιπλέον αναρτημένοι και οι εξής όροι:
1. Για τις ιστοσελίδες χρηστών στο https://www.sch.gr/webhost/terms αναφέρεται:
Δεν επιτρέπεται η ανάρτηση περιεχομένου που διευκολύνει, υποκινεί, προωθεί ή δικαιολογεί το φυλετικό μίσος, την ξενοφοβία, τον αντισημιτισμό, τις διακρίσεις λόγω φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού ή άλλες μορφές μισαλλόδοξου λόγου.
2. Για την πύλη https://www.sch.gr/terms/ αναφέρεται (μεταξύ άλλων):
Σε περίπτωση αποστολής στοιχείων (upload) στο κόμβο του ΠΣΔ ή χρήσης υπηρεσιών συνομιλίας (chat - Forum) θα πρέπει:
o Τα στοιχεία και το περιεχόμενο της συνομιλίας ή της ανακοίνωσης να μην προσβάλλουν τους δημιουργούς ή άλλους χρήστες του δικτυακού τόπου και του διαδικτύου γενικότερα, καθώς επίσης να ακολουθούν τους νόμους τα χρηστά ήθη και τα ήθη χρήσης του διαδικτύου.
o Ο επισκέπτης να έχει καταβάλει επαρκείς προσπάθειες απομάκρυνσης ιών (viruses) ή άλλων στοιχείων που μπορεί να βλάψουν τον δικτυακό τόπο του ΠΣΔ ή άλλους χρήστες του διαδικτύου.
o Τα στοιχεία δεν θα είναι αλλοιωμένα από τον επισκέπτη που κάνει την δημοσίευση ή εν γνώσει του από άλλους.
o Τα στοιχεία δεν θα περιέχουν διαφημιστική, παρά μόνο ενημερωτική- πληροφοριακή χροιά.
o Τα στοιχεία θα σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις διάφορες μειονότητες
3. Για τα ιστολόγια & κοινωνική δικτύωση https://blogs.sch.gr/termsofuse και τα σχολικά περιοδικά https://schoolpress.sch.gr/oroi-xrhshs/, αναφέρονται (μεταξύ άλλων):
Τα στοιχεία και το περιεχόμενο των άρθρων και των σχολίων που αναρτά [ο χρήστης] στην υπηρεσία να μην προσβάλλουν, δυσφημούν ή υβρίζουν άλλα μέλη του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου, άλλους επισκέπτες του δικτυακού τόπου και του Διαδικτύου γενικότερα, καθώς επίσης να ακολουθούν τους νόμους τα χρηστά ήθη και τα ήθη χρήσης του Διαδικτύου.
Να είναι σύμφωνο με τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις διάφορες μειονότητες.
Επιπλέον, προστέθηκε και το ακόλουθο κείμενο σε όλους τους ανωτέρω όρους χρήσης, καθώς στους όρους εγγραφής μέλους στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο:
Οδηγία προς τους εκπαιδευτικούς και όλα τα μέλη του ΠΣΔ για την Επιμέλεια του
Αναρτημένου Εκπαιδευτικού Περιεχομένου
Το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο εφιστά την προσοχή των εκπαιδευτικών και γενικά των μελών του, που διαχειρίζονται ή συμβάλλουν στη δημιουργία εκπαιδευτικού περιεχομένου στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα, η ακρίβεια και η παιδαγωγική καταλληλότητα του αναρτημένου υλικού. Ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να δίνεται στην αποφυγή όρων, εκφράσεων ή αναφορών που ενδέχεται να εμπεριέχουν ρατσιστικά, στερεοτυπικά ή διακριτικά στοιχεία, τα οποία θα μπορούσαν να ενισχύσουν προκαταλήψεις ή να προσβάλουν ομάδες ατόμων με βάση τη φυλή, την εθνικότητα, το φύλο, την αναπηρία ή άλλους κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες. Συνιστάται στους εκπαιδευτικούς να εφαρμόζουν αυξημένη επιμέλεια κατά την ανάρτηση υλικού, ακολουθώντας τις αρχές της ισότητας, της συμπερίληψης και του σεβασμού στη διαφορετικότητα. Σε περιπτώσεις αμφιβολίας, καλούνται να συμβουλεύονται τις σχετικές οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού ή να απευθύνονται σε εξειδικευμένους φορείς. Η διατήρηση ενός ασφαλούς και παιδαγωγικά ορθού ψηφιακού περιβάλλοντος αποτελεί συλλογική ευθύνη της εκπαιδευτικής κοινότητας και είναι απαραίτητη για την προαγωγή ενός σύγχρονου και δημοκρατικού σχολείου.
Με εκτίμηση
Καθηγητής Παρασκευάς Μιχαήλ
Αντιπρόεδρος ΙΤΥΕ και συντονιστής ΠΣΔ
Δείτε εδώ αναλυτικά την απάντηση.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 14/9
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
