Λεωνίδας Βουρλιώτης Η σχολική καθημερινότητα μοιάζει πλέον με ένα πολύπλοκο παζλ: μικρά και μεγάλα κομμάτια —γνωστικά αντικείμενα, δεξιότητες ζωής, θεματικές εβδομάδες, προγράμματα ενεργοποίησης της περιβαλλοντικής ή κοινωνικής συνείδησης— τοποθετούνται βεβιασμένα στο ήδη γεμάτο πρόγραμμα, χωρίς να προβλέπεται ο απαραίτητος παιδαγωγικός χρόνος και χώρος. Η υπερφόρτωση του ωρολογίου προγράμματος δεν είναι απλώς ένα οργανωτικό πρόβλημα· αποτελεί πλέον ένα σοβαρό παιδαγωγικό ζήτημα.
Νέα προγράμματα χωρίς νέα ώρα
Τα τελευταία χρόνια, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) εισήγαγε αρκετά νέα Προγράμματα Σπουδών, όπως:
- Το πρόγραμμα Περιβάλλον και Εκπαίδευση για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη
- Οι σχολικοί λαχανόκηποι
- Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και η πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού
- Η ενίσχυση της πολιτισμικής συνείδησης μέσω δράσεων τέχνης
Ωστόσο, τα παραπάνω προγράμματα δεν συνοδεύτηκαν από ξεχωριστή χρονική ζώνη για τη διδασκαλία τους. Το αποτέλεσμα είναι οι εκπαιδευτικοί να καλούνται να τα «ενσωματώσουν» εντός υφιστάμενων μαθημάτων όπως η Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή, τα Θρησκευτικά ή η Φυσική.
Η ενσωμάτωση αυτή, αντί να απογειώσει τον διαθεματικό χαρακτήρα της εκπαίδευσης, συχνά λειτουργεί ως βαρίδι: ένα πείραμα ακροβασίας χωρίς δίχτυ ασφαλείας.
Από τη διαθεματικότητα στην... αποδιοργάνωση
Η ιδέα της διαθεματικής προσέγγισης δεν είναι νέα ούτε προβληματική καθαυτή. Αντίθετα, σε θεωρητικό επίπεδο προάγει τη συνθετική σκέψη και την ολιστική κατανόηση του κόσμου. Το πρόβλημα ξεκινά όταν η διαθεματικότητα μετατρέπεται σε νομοτελειακή υποχρέωση, χωρίς ουσιαστική παιδαγωγική υποστήριξη και χωρίς αναδιάρθρωση του προγράμματος.
Ένας καθηγητής Φυσικής, για παράδειγμα, καλείται να ενσωματώσει τον σχολικό λαχανόκηπο ή τη βιωσιμότητα σε ένα μάθημα που ήδη κινείται σε πιεστικό πλαίσιο ύλης και απαιτήσεων. Ένας φιλόλογος υποχρεούται να εφαρμόσει το πρόγραμμα «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» στη Γλώσσα ή στην Ιστορία, συχνά χωρίς επαρκές υλικό ή κατάρτιση.
Στην πράξη ο εκπαιδευτικός κινείται μεταξύ ασαφούς στόχευσης και διδακτικού αποπροσανατολισμού.
Ποιος χρόνος; Ποιος σχεδιασμός;
Το βασικό ερώτημα παραμένει: πού θα βρεθεί ο χρόνος;
Σε ένα σχολικό πρόγραμμα που ήδη ασφυκτιά, η προσθήκη νέων θεματικών δράσεων χωρίς θεσμική πρόβλεψη ωρών διδασκαλίας οδηγεί:
- Σε τεχνητή συμπίεση των μαθημάτων κορμού
- Σε επιφανειακή κάλυψη των νέων θεματικών, χωρίς εμβάθυνση
- Σε διδακτική κόπωση των εκπαιδευτικών και γνωστική σύγχυση στους μαθητές
- Σε τριχοτόμηση της παιδαγωγικής στόχευσης: τι διδάσκουμε; ποιος είναι ο σκοπός; με ποιον τρόπο;
Οι εκπαιδευτικοί ως ακροβάτες
Η εκπαιδευτική πράξη δεν είναι λογιστικό φύλλο, όπου νέες στήλες προστίθενται μηχανικά. Ο δάσκαλος και ο καθηγητής δεν είναι διαχειριστής θεματικών φακέλων, αλλά φορέας νοήματος, εμπνευστής και συντονιστής. Όταν, όμως, του ζητείται να λειτουργήσει ως «πολυεργαλείο» —για να καλύψει γνωστικά αντικείμενα, κοινωνικές δεξιότητες, ερευνητικές εργασίες και βιωματικά προγράμματα, χωρίς χρόνο, επιμόρφωση ή σαφές πλαίσιο— τότε μετατρέπεται σε ακροβάτη χωρίς ισορροπία.
Είναι φανερό ότι ο τρόπος εισαγωγής τους προδίδει μια λογική διοικητικής επίπλαστης και όχι εκπαιδευτικής στόχευσης.
Η παιδεία δεν είναι πύργος από τουβλάκια που φορτώνεται επ’ άπειρον. Αντίθετα, χρειάζεται ανάσες, ξεκάθαρους στόχους και στέρεη δομή. Το στοίχημα της σύγχρονης εκπαίδευσης δεν είναι πόσα θα χωρέσουμε στο ωρολόγιο πρόγραμμα, αλλά πώς θα απελευθερώσουμε τον παιδαγωγικό χρόνο, ώστε να δημιουργήσουμε μαθησιακές εμπειρίες με νόημα, βάθος και διάρκεια.
Διότι στο τέλος, οι μαθητές δεν θυμούνται πόσα προγράμματα έκαναν, αλλά ποιες στιγμές τους βοήθησαν να καταλάβουν καλύτερα τον εαυτό τους και τον κόσμο.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Πότε θα βγουν οι πίνακες κατάταξης αναπληρωτών για προσλήψεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 17/8
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
