Να ρίξει λίγο φως σε αυτά που φαίνονται εκ πρώτης όψεως εντελώς σκοτεινά, να τα διευκολύνει να ξεχωρίσουν το επιφανειακό από το βαθύτερο και ουσιαστικό, να γίνουν πιο ανοιχτά. Να διευκολύνει τη γονιμοποίηση ιδεών στο κεφάλι του νεαρού ατόμου, να την/τον βοηθήσει να τις εμπλουτίσει, να τις δυναμώσει, να τις διαμορφώσει. Μπορεί εν γένει να βοηθήσει με τις γνώσεις του, με την εμπειρία του, με την επιμονή και την υπομονή να κινούνται οι ιδέες, να συγκρούονται ιδέες, να ενώνονται ιδέες, να γεννιούνται νέες ιδέες σε ένα ανοιχτό σχολικό περιβάλλον.
Και χρειάζεται να πιάσει κι άλλα θέματα - κλέβοντας ή επινοώντας χρόνο - άσχετα με τα ωρολόγια προγράμματα που άλλοτε μοιάζουν καταθλιπτικά απαρχαιωμένα και άλλες φορές σύγχρονα αλλά επιπόλαια ( χωρίς επιμόρφωση εκπαιδευτικών, διδακτικό υλικό και τις αντίστοιχες υποδομές): να ανοίξει συζητήσεις για το κυρίαρχο σύστημα του καπιταλισμού, για την ισότητα των δύο φύλων, για τη δημοκρατία, για τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού και τα δικαιώματά τους, για την απαξίωση του δημόσιου χώρου, για τους πολιτικούς και την πολιτική, για την σκοπιμότητα του σχολείου, για τις σχέσεις εκπαιδευτικών μαθητών, για την οδική ασφάλεια και τα δικαιώματα των πεζών και λοιπά. Σε αυτή την κατεύθυνση χρειάζεται να καλέσει ειδικούς σε ένα σχολείο κυψέλη μάθησης, δημιουργικότητας, ανοιχτοσύνης. Θα κινηθεί, βέβαια, σε αχαρτογράφητα ύδατα και θα υποπέσει σε λάθη, μπορεί να κινδυνεύσει να βυθιστεί, θα μάθει όμως από αυτά, θα βρει το θάρρος να τα παραδεχθεί και θα προσπαθήσει να τα διορθώσει.
Τίποτα από όλα αυτά αλλά και τίποτα άλλο συναφές δεν θα μπορούσε να γίνει αν δεν υπήρχε ενεργό το κορυφαίο δικαίωμα της ελευθερίας στην έκφραση, θεμέλιο της Δημοκρατίας.
Ελευθερία έκφρασης σημαίνει πρώτα-πρώτα ελευθερία σκέψης, σημαίνει εκφράζω την άποψη μου με παρρησία χωρίς το φόβο για κυρώσεις. Σημαίνει ότι οι πληροφορίες κινούνται ελεύθερα, ελεύθερα, επίσης, μπορώ να αναζητήσω την πληροφορία και ελεύθερα να τη μεταδώσω με το πιο πρόσφορο μέσο είτε με τη φυσική παρουσία μου, είτε με ηλεκτρονικό μέσο κλπ (άρθρο 10 της ευρωπαϊκής σύμβασης για τα δικαιώματα των ανθρώπων, άρθρο 19 της οικουμενικής διακήρυξης δικαιωμάτων του ανθρώπου , ενώ και στο δικό μας Σύνταγμα το δικαίωμα έκφρασης κατοχυρώνεται με το άρθρο 14. Υπάρχει όμως το πρόβλημα - από ό,τι συνειδητοποίησα με μία μικρή περιήγηση στο διαδίκτυο ότι έχει επικρατήσει η πρακτική να μην χρησιμοποιούνται από τα ελληνικά δικαστήρια τα πορίσματα ευρωπαϊκών δικαστηρίων σχετικά με το θέμα της ελεύθερης έκφρασης ). Το δικαίωμα της ελευθερίας στην έκφραση περιορίζεται μόνο στην περίπτωση της βλάβης και της προσβολής των άλλων, όμως πρέπει να τεκμηριώνεται. Κατά τη γνώμη μου, αλλά και πολλών ειδικών επί του θέματος, υπερτερεί το δικαίωμα έκφρασης ακόμη και αν ο λόγος γίνεται προσβλητικός, όταν ταράζει τα νερά, όταν αμφισβητεί παγιωμένες αντιλήψεις και ήθη. Άλλωστε κάπως έτσι δεν προχωρούν , όχι στο τεχνολογικό επίπεδο , αλλά στο ηθικό οι κοινωνίες;
Η ελευθερία έκφρασης είναι πολύ σημαντική και στις σχέσεις ενός εκπαιδευτικού - ενός δημόσιου λειτουργού δηλαδή που δεν ακολουθεί πειθήνια οδηγίες σαν σε γραμμή παραγωγής εργοστασίου - με αυτούς που συντονίζουν τα εκπαιδευτικά ζητήματα, διευθυντές, προϊσταμένους διεύθυνσης, ιθύνοντες στο υπουργείο.
Ένας/μία εκπαιδευτικός μπορεί να εντοπίσει και ενδεχομένως να φωτίσει πτυχές, λεπτομέρειες ενός θέματος, κάτι που μπορεί να μην το έχει κάνει ο προϊστάμενος της/του. Μπορεί να εντοπίσει ελλείψεις και αστοχίες. Άλλωστε σπάνια κάποιος - και αυτό είναι ζητούμενο - κατέχει το απόλυτο της αλήθειας. Αν θέλουμε να την προσεγγίσουμε, χρειάζεται να κάνουμε τη σύνθεση των επιμέρους οπτικών για ένα θέμα.
Ένας/μία εκπαιδευτικός μπορεί να ασκήσει κριτική, έτσι ώστε να επισημανθούν δυσλειτουργίες που χρειάζεται να θεραπευτούν, να υποδείξει, ίσως, κάποια μέτρα και κάποιες λύσεις. Από την άλλη, αν η κριτική του αποδειχθεί λανθασμένη, τότε οι απόψεις των προϊσταμένων εμφανίζονται πιο ισχυρές, αφού έχουν δοκιμαστεί πια και στο αμόνι της κριτικής.
Προϋπόθεση η κριτική να γίνεται με αγαθή προαίρεση χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι ο λόγος της/του εκπαιδευτικού δεν μπορεί να είναι αιχμηρός. Άλλωστε οι οποιεσδήποτε εκπτώσεις - που οφείλονται σε φόβο κυρώσεων - άρα και η συνακόλουθη αυτολογοκρισία μπορούν να αδυνατίσουν την κριτική τόσο στο περιεχόμενο της αλλά και στο ύφος. Έτσι, σχεδόν σίγουρα θα παραλείψουν βασικά στοιχεία τόσο σε πλήθος όσο και σε ένταση. Διαμορφώνεται έτσι ( χωρίς εκπτώσεις στην έκφραση δηλαδή) στην πράξη μία γνήσια κουλτούρα αξιολόγησης που διατρέχει όλα τα στρώματα της ιεραρχίας στην εκπαίδευση από τον εκπαιδευτικό από τη μία άκρη ως και την/τον υπουργό ή ακόμη και τον πρωθυπουργό από την άλλη, ο οποίος άλλωστε , είναι και αυτός ο οποίος την/ τον ορίζει(την/τον υπουργό).
Αβίαστα, λοιπόν, προκύπτει ότι είναι ανάγκη να ενθαρρύνεται το δικαίωμα αυτό κι όχι να ακυρώνεται με επικρεμάμενες απειλές τιμωρίας. Είναι ανάγκη να αντιμετωπίζεται η κριτική - ακόμη κι αν είναι δηκτική, ακόμη κι αν φαίνεται κακόβουλη (δύο επισημάνσεις: 1. Ακόμη και η "κακόβουλη" κριτική μπορεί να είναι εποικοδομητική. 2. Πόσο εφικτό είναι κάποιος να εισδύσει στα μύχια του άλλου και να εντοπίσει το " κακόβουλο " στοιχείο;) - με πνεύμα ανεκτικότητας ( είναι ανάγκη ο υψηλά ιστάμενος, όσο πιο πολλές ευθύνες φέρει η θέση του, τόσο μεγαλύτερο βαθμό ανοχής να δείχνει απέναντι στην κριτική). Επίσης, να αντιμετωπίζεται και με μία στάση διανοητικής εγρήγορσης και ανοιχτοσύνης, έτσι ώστε αυτοί που υπόκεινται στην κριτική συνεχώς να βελτιώνονται.
Βαγγέλης Δήμας
φιλόλογος
1ο ΓΕΛ Νέας Φιλαδέλφειας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Σχολεία: Αλλάζουν οι ώρες αποχώρησης των μαθητών
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 26 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 26/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
