Εκπαίδευση 18.03.2017 - 09:13

Η μαγευτική αισθητική των βιβλίων

Κάθε τίτλος βιβλίου, κάθε συγγραφέας, κάθε ξεχωριστό περιεχόμενο ακτινοβολεί σε διαφορετικές συχνότητες, σε παραπέμπει σε ξεχωριστούς κόσμους. 

Είναι από τη φύση της μια ιδιόμορφη αισθητική. Η εικόνα των αισθήσεων υπολείπεται κατά πολύ από την ουσία, για τον απλό λόγο ότι δεν δίνει τη δυνατότητα να προσλάβεις την πραγματικότητα των βιβλίων. Ακόμα και αν έχεις διαβάσει το βιβλίο, δεν είσαι ποτέ βέβαιος τι σου έχει δώσει, που σε έχει πάει, τι ακριβώς σου έχει συμβεί.

Μετεωρίζεσαι και ταλαντεύεσαι. Η εικόνα του βιβλίου είναι εικόνα πνευματική ή υλική; Συνυπάρχει η ύλη και το πνεύμα χωρίς να μπορούμε να κατανοήσουμε τη βαθιά ενότητά τους, γιατί είναι διχοτομημένες έννοιες στο γλωσσικό μας κώδικα εδώ και αιώνες και δύσκολα σπάζει η πολύ ισχυρή κρούστα της προκατάληψης και του δογματισμού.

Αλλά υπάρχει και άλλο εμπόδιο. Για να κατανοηθεί η αισθητική του βιβλίου πρέπει να το έχεις λατρέψει ως ύψιστη ιδέα, να το βιώνεις ως σχέση ζωής. Μόνο έτσι μπορείς να διαισθανθείς του βιβλίου τα κρυφά μηνύματα, να ψυχανεμιστείς επί των ευαισθησιών που αυτό υποδηλώνει, να δημιουργήσεις το προσωπικό σου αποτύπωμα στον κόσμο του πνεύματος. Γιατί το διάβασμα είναι μια δημιουργία που θέλει πολλή γνώση και αμέριστη αγάπη, αλλιώς παραμένει μια περιδιάβαση στα λεξικολογικά νοήματα των λέξεων και των προτάσεων.

Κάθε τίτλος βιβλίου, κάθε συγγραφέας, κάθε ξεχωριστό περιεχόμενο ακτινοβολεί σε διαφορετικές συχνότητες, σε παραπέμπει σε ξεχωριστούς κόσμους. Άλλη αισθητική εικόνα μορφοποιεί η «Οδύσσεια», το βιβλίο των βιβλίων, και άλλη ένα βιβλίο του συρμού, άλλη η αναγραφή και μόνο του ονόματος του Ντοστογιέφσκι και άλλη ενός συγγραφέα των λεγόμενων διαβαστερών βιβλίων, άλλη ένα βιβλίο φιλοσοφίας και άλλη ένα λογοτεχνικό, ένα κλασικό ή ένα εφήμερο και εύπεπτο βιβλίο.

Ξεχωριστή περίπτωση είναι η εικόνα των σχολικών βιβλίων και των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων. Εδώ η υποχρεωτικότητά τους αλλοιώνει εξ ορισμού τη δυναμική του περιεχόμενού τους. Αυτό για τον πολύ κόσμο. Γιατί για τους εραστές των βιβλίων, τα σχολικά βιβλία και τα πανεπιστημιακά συγγράμματα είναι συντελεστές προαγωγής της επαγγελματικής εξέλιξης και της κοινωνικής εξέλιξης, είναι σηματωροί για την κατάκτηση της ομορφιάς της ζωής. Δεν είναι απλά βιβλία, καταπώς τα θεωρεί η κρατούσα αντίληψη. Και φυλάνε οι βιβλιοφάγοι τα πιο αγαπημένα σχολικά βιβλία τους στην πιο περίοπτη θέση της καλύτερής τους βιβλιοθήκης και κυρίως στο πιο ζεστό μέρος της ψυχής τους, γιατί είναι συνδεμένα με τις ευαισθησίες και τα όνειρα της τρυφερής ηλικίας. Ποιος λατρευτής των βιβλίων δεν ψάχνει ξανά και ξανά μέσα στις παλιωμένες σελίδες των σχολικών του βιβλίων να βρει ακόμα και το πιο μικρό ίχνος εκείνης της γραφής που μιλούσε για το άγνωστο τότε μέλλον, για τις φιλοδοξίες και τα όνειρα εκείνων των καιρών, που τώρα έχουν γίνει απτή πραγματικότητα ή έχουν προσπεραστεί από τη δυναμική του εαυτού του ή από τη διαφορετική τροπή των εξελίξεων ή και ακόμα έχουν ισοπεδωθεί από του χρόνου τις μυλόπετρες;

Η αισθητική των βιβλίων παραπέμπει πάντα σε μια κουλτούρα ψηλής πνευματικότητας, σε εικόνα βαθυστόχαστης περισυλλογής, σε ακτινοβολία εξευγενισμένης συμπεριφοράς. Δεν περπατάμε διαφορετικά, αν κρατάμε ένα βιβλίο στο χέρι σε σχέση με το αν βαδίζουμε με τα χέρια κουνώντας; Δεν νιώθουμε μια γλυκιά αίσθηση της ζωής, μια έκσταση σα να βιώνουμε το μεγαλείο μιας όπερας, όταν αναλογιζόμαστε τα σχήματα και τις παραστάσεις ενός κλασικού λογοτεχνικού βιβλίου και αφήνουμε το στοχασμό μας ελεύθερο να μας ταξιδέψει;

Ας δούμε και μια άλλη όψη συναφή με το θέμα μας. Υπάρχει το διαδίκτυο και μέσω αυτής της πληροφοριόσφαιρας κυκλοφορούν χίλια μύρια μηνύματα. Ποια είναι η τελική κάθε φορά απόγευσής τους; Η κυριαρχία των κάθε λογής σκουπιδιών δεν βαραίνει την ψυχή μας μετασχηματίζοντας το διάβασμα σε μια μη πνευματική λειτουργία; Δεν νιώθουμε ότι το έλλειμμα της εικόνας των βιβλίων και της κλασικής αισθητικής των αποξηραίνει τους χυμούς της ζωής μας;

Η αισθητική των βιβλίων δεν έχει μόνο την ξεχωριστή προσέγγιση για το κάθε βιβλίο. Συνδέεται και με την ομαδική συνάντηση των βιβλίων. Τι ανυπέρβλητο δέος και τι ψυχική αγαλλίαση νιώθει ένας βιβλιόφιλος, όταν εισέρχεται σε μια πολύ σημαντική βιβλιοθήκη, για παράδειγμα στην Εθνική μας Βιβλιοθήκη; Δεν προσλαμβάνει μια μαγική εικόνα, στην οποία η αίσθηση της πληθωρικής συνάντησης των κατά κανόνα σημαντικών βιβλίων πλημμυρίζει την καρδιά μας με ένα κύμα φαντασίωσης και ονειροπόλησης; Γιατί όταν εισερχόμαστε σε μια βιβλιοθήκη ιστορική, σε εκείνη της Ανδρίτσαινας ή της Ζαγοράς ή του μοναστηρίου του Βατοπεδίου ή της Μονής της Αγίας Λαύρας ή…, νιώθουμε μια άλλη αισθητική, που αγκιστρώνεται σε μακρινούς χρόνους και επιχειρεί να μας μεταφέρει στο κλίμα εκείνων των καιρών;

Βλέποντας την εικόνα ενός βιβλίου δεν βλέπουμε την εικόνα των αισθήσεών μας. Τα μάτια της ψυχής μας βρίσκονται αλλού. Έχουν μεταναστεύσει σε άλλους τόπους και καλείται η βαθιά γνώση μας και η πληθωρική φαντασίωσή μας να μας αποκαλύψει τη κρυμμένη μαγεία της εικόνας των αισθήσεων. Γι’ αυτό όταν αντικρίζουμε ένα βιβλίο, ήδη είμαστε κάπου αλλού…