Για την πλειονότητα των ερευνητών, το πλέον βασικό και θεμελιώδες κείμενο στην ιστορία της φιλελεύθερης πολιτικής σκέψης είναι το ‘Περί Ελευθερίας’ (1859) του John Stυart Mill, το οποίο προσπαθεί να περιχαρακώσει ένα χώρο ατομικής ελευθερίας όπου το κράτος δεν θα έχει δικαίωμα να επεμβαίνει και έτσι αυτή θα προστατεύεται.
Σύμφωνα με τον Mill, αν οι πράξεις των ατόμων δεν προκαλούν βλάβη στα ζωτικά συμφέροντα των συμπολιτών τους θα πρέπει να επιτρέπονται, αφού εντάσσονται αυτόματα στη σφαίρα των πράξεων που αφορούν αποκλειστικά και μόνο την ιδιωτική τους ζωή (self - regarding sphere) για την οποία δεν είναι υποχρεωμένα να λογοδοτήσουν σε κανέναν.
Τις πράξεις αυτές, ακόμα και αν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι επιζήμιες για το ίδιο το άτομο που τις πράττει, το δημοκρατικό κράτος[1], οφείλει να τις ανεχθεί. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι ο τζόγος είναι μια ηδονή χαμηλού επιπέδου, που βλάπτει τελικά το άτομο. Παρόλα αυτά, αφού με τα τυχερά παίγνια το άτομο δεν βλάπτει τα ζωτικά συμφέροντα των συμπολιτών του, οφείλει να του επιτραπεί να τα παίζει. Βέβαια, μπορούνε να τεθούν περιορισμοί στη χαμηλού επιπέδου αυτή ηδονή, με βάση τη φιλοσοφία του Mill.
Στα πλαίσια αυτής της φιλοσοφίας και σε σχέση με το τωρινό νομοσχέδιο της της απαγόρευσης συγκεντρώσεων μπροστά στο άγαλμα του Αγνώστου Στρατιώτη, οφείλουμε να ρωτήσουμε ποια είναι τα ζωτικά συμφέροντα των πολιτών και με ποιο τρόπο βλάπτονται από τις όποιες συγκεντρώσεις που μπορούν να συμβούνε στο χώρο αυτόν.
Η κυβέρνηση δεν έχει διευκρινίσει καμία τέτοια βλάβη. Μάλιστα, ο πρωθυπουργός στην ομιλία του στη βουλή, με την οποία υπερασπίστηκε την τροπολογία, αναφέρθηκε στο γεγονός ότι λαμβάνει χώρα κάποια βλάβη, αλλά δεν συγκεκριμενοποίησε, ούτε στο ελάχιστο, τον χαρακτήρα αυτής.
Προσωπικά, δεν μπορώ να φανταστώ ότι πλήττεται κανένα ζωτικό συμφέρον κάποιου συμπολίτη μας από κάποια διαμαρτυρία στο χώρο του μνημείου. Άρα, σύμφωνα με τη φιλοσοφία του κλασικού φιλελεύθερου J.S.Mill, που παρεμπιπτόντως για μένα είναι και ο σημαντικότερος φιλελεύθερος στοχαστής όλων των εποχών (βλ τη διδακτορική μου διατριβή για τον Mill στο https://freader.ekt.gr/eadd/index.php?doc=17608)[2],η ψήφιση ενός τέτοιου νομοσχεδίου καθίσταται εμφανώς αντιδημοκρατική και καταδικαστέα.
Ας εξετάσουμε τώρα την ιδέα που προβάλει η κυβέρνηση ότι με τις διαμαρτυρίες ή διαδηλώσεις μπροστά από το μνημείο θίγεται ο ιερός χαρακτήρας του μνημείου και ότι βεβηλώνεται η μνήμη των αγωνιστών του παρελθόντος. Χαρακτηριστικά αναρωτήθηκε ο πρωθυπουργός στην ομιλία του στη βουλή, με την οποία υπερασπίστηκε την τροπολογία, «αν ο άγνωστος στρατιώτης πρέπει να είναι χώρος μνήμης ή ένα ακόμα πεδίο διαμαρτυρίας» υπονοώντας ότι πρέπει να διαφυλαχθεί ο χαρακτήρας του μνημείου αποκλειστικά και μόνο ως χώρος μνήμης, με αποτέλεσμα να πρέπει να αποκοπεί από κάθε είδους διαμαρτυρία! (βλ. 20ο λεπτό της ομιλίας στο https://www.youtube.com/watch?v=NcTE4s0oDcA)
Το ερώτημα με το οποίο αναπόφευκτα ερχόμαστε αντιμέτωποι είναι αν οι αγώνες του παρελθόντος μπορούνε να συνδέονται με τους αγώνες του παρόντος, με έμπνευση το μνημείο του άγνωστου στρατιώτη και ποιος είναι τελικά ο ρόλος των μνημείων, αν αυτά αποκοπούνε πλήρως από τους αγώνες, τις διαμαρτυρίες του παρόντος. Θεωρώ ότι ο όποιος διαχωρισμός του μνημείου από τις διεκδικήσεις του παρόντος μειώνει ραγδαία και υποβαθμίζει το μνημείο, αφού αυτό αποστεώνεται και χάνει κάθε επικαιρότητα που μπορεί να έχει. Αν η επικαιρότητά του μνημείου αυτού αποκοπεί πλήρως από τις διαμαρτυρίες του παρόντος τότε τί περιεχόμενο μπορεί αυτή να έχει; Τι νόημα έχει δηλαδή να επικαλούμαστε τους αγώνες των προγόνων μας, αν αυτοί δεν μας ενθαρρύνουν και δεν μας εμπνέουν στους αγώνες του παρόντος; Αυτό είναι ένα ρητορικό ερώτημα που δεν μπορώ να φανταστώ πως η κυβέρνηση ή όποιος άλλος μπορεί να απαντήσει.
Προφανώς οι όποιοι αγώνες του παρόντος δεν μπορούνε να τύχουν καθολικής επικρότησης, αφού αναπόδραστα συνδέονται με διαφορετικά ταξικά ή άλλου είδους συμφέροντα. Το ερώτημα, άρα, που πρέπει να απαντήσει ένα κράτος, που θέλει να λέγεται δημοκρατικό, είναι αν πρέπει να ανέχεται την εκδήλωση των διαμαρτυριών κάποιων κοινωνικών ομάδων που πιθανώς να διατείνονται ότι οι διεκδικήσεις συγκεκριμένα αυτών των ομάδων εκφράζουν αρτιότερα τους αγώνες του παρελθόντος και τη μνήμη των αγωνιστών αυτού. Και σε τελική ανάλυση, αν ακολουθήσουμε την επιχειρηματολογία του πρωθυπουργού, γιατί η κυβέρνηση, που υποτίθεται ότι είναι δημοκρατική, να ανέχεται αυτό το επιχείρημα να διατυπώνεται μέσω ενός άρθρου σε μια εφημερίδα π.χ αλλά όχι ως διαδήλωση μπροστά στο συγκεκριμένο μνημείo;
Μήπως δηλαδή η κυβέρνηση, για να αποκόψει πλήρως το μνημείο από κάθε είδους διαμαρτυρία, όπως είναι ο στόχος της, σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του πρωθυπουργού, σκοπεύει να ποινικοποιήσει την έκφραση όλων των απόψεων-διεκδικήσεων που θα συνδέονται με τις θυσίες του Αγνώστου Στρατιώτη, ακόμα και όταν αυτές π.χ. εκφράζονται εγγράφως σε κάποια εφημερίδα;
*Βασίλης Γρόλλιος, ανεξάρτητος μεταδιδακτορικός ερευνητής πολιτικής φιλοσοφίας
[1] Σύμφωνα με τη φιλοσοφία του «ανοιχτού μαρξισμού» που ακολουθώ ερευνητικά, κανένα κράτος δεν μπορεί να είναι δημοκρατικό, αφού στον καπιταλισμό δεν μπορούμε να έχουμε δημοκρατία, αλλά αυτό είναι ένα ζήτημα που δεν μπορεί να αναλυθεί στο παρόν κείμενο.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 29/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
