Μαρία Δούση Αρτηρίες κόκκινες, φλέβες μπλε. Αυτό βλέπουμε στα περισσότερα διαγράμματα ανατομίας — και κάπως έτσι γεννήθηκε ένας από τους πιο διαδεδομένους μύθους γύρω από το ανθρώπινο σώμα: ότι το οξυγονωμένο αίμα είναι κόκκινο, ενώ το αποξυγονωμένο είναι... μπλε. Ισχύει όμως κάτι τέτοιο;
Η απάντηση είναι κατηγορηματική: όχι, το αίμα μας δεν είναι ποτέ μπλε. Είναι πάντα κόκκινο — απλώς αλλάζει η απόχρωσή του, ανάλογα με το επίπεδο οξυγόνου που μεταφέρει.
Τι καθορίζει το χρώμα του αίματος;
Το μυστικό βρίσκεται στην αιμοσφαιρίνη — την πρωτεΐνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων που μεταφέρει το οξυγόνο. Καθώς κάθε μόριό της περιέχει άτομα σιδήρου, απορροφά και αντανακλά φως με τέτοιο τρόπο που το αίμα φαίνεται κόκκινο.
Όταν το αίμα περνάει από τους πνεύμονες και εμπλουτίζεται με οξυγόνο, παίρνει ένα ζωντανό, έντονο κόκκινο χρώμα. Αντίθετα, όταν επιστρέφει από τους ιστούς έχοντας «ξεφορτώσει» το οξυγόνο, αποκτά ένα σκούρο, μπορντό κόκκινο.
Γιατί τότε οι φλέβες φαίνονται μπλε;
Η εξήγηση είναι καθαρά... οπτική. Το χρώμα που βλέπουμε μέσα από το δέρμα μας δεν είναι το πραγματικό χρώμα του αίματος, αλλά αποτέλεσμα του τρόπου που το φως διαπερνά και διασκορπίζεται στους ιστούς.
Όπως εξηγεί ο δρ. Kleber Fertrin, αιματολόγος στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ουάσιγκτον, το κόκκινο φως έχει μεγαλύτερο μήκος κύματος και εισχωρεί βαθύτερα στο δέρμα. Αντίθετα, το μπλε και το πράσινο φως αντανακλώνται ευκολότερα, δίνοντας στις φλέβες μπλε ή πρασινωπή όψη — μια οπτική ψευδαίσθηση που ενισχύεται ανάλογα με τον τόνο του δέρματος.
Έτσι, σε πιο ανοιχτόχρωμα δέρματα, οι φλέβες φαίνονται μπλε ή μωβ, ενώ σε πιο σκούρα μπορεί να φαίνονται πρασινωπές. Τα πιο επιφανειακά αιμοφόρα αγγεία, όπως τα τριχοειδή στα δάχτυλα, φαίνονται ροζ ακριβώς επειδή είναι πιο κοντά στην επιφάνεια του δέρματος.
Και τι συμβαίνει με τους μώλωπες;
Η ίδια αρχή εξηγεί και το πώς βλέπουμε τα χρώματα στους μώλωπες. Όταν το αίμα διαρρέει στους ιστούς μετά από έναν τραυματισμό, η απόχρωση του εξαρτάται από το πόσο βαθιά είναι η «διαρροή». Αν είναι επιφανειακή, το χρώμα είναι κόκκινο ή μωβ. Αν όμως είναι πιο βαθιά, τότε μπορεί να φαίνεται μπλε — όχι επειδή το αίμα άλλαξε χρώμα, αλλά επειδή έτσι το αντιλαμβανόμαστε.
Μπλε αίμα υπάρχει – αλλά όχι σε εμάς
Και όμως, σε κάποιους οργανισμούς το αίμα είναι πραγματικά μπλε. Καβούρια, αστακοί, χταπόδια και άλλα ασπόνδυλα δεν έχουν σίδηρο αλλά χαλκό στο αίμα τους, μέσω μιας ουσίας που ονομάζεται αιμοκυανίνη. Και αυτή είναι που δίνει στο αίμα τους το χαρακτηριστικό μπλε χρώμα.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 19/9
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
