Alfavita Newsroom Σταύρος Πάγκαλος, σχ. σύμβουλος Δ.Ε.
Αθήνα, 26 Ιανουαρίου 2016
Εισαγωγή
Στο εκπαιδευτικό μας σύστημα το Επαγγελματικό Λύκειο (ΕΠΑΛ) είναι ένα Λύκειο εναλλακτικό του Γενικού Λυκείου που συνδυάζει τρεις σκοπούς: να παράσχει στους μαθητές του γενική ανθρωπιστική παιδεία, να τους προετοιμάσει για να ασκήσουν ένα επάγγελμα και να τους δώσει τα εφόδια για τη συνέχιση των σπουδών τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Συγκρινόμενο δηλαδή με το Γενικό Λύκειο έχει σαφώς πιο απαιτητική αποστολή.
Από την άλλη πλευρά, η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να το θεωρεί ως ένα Λύκειο «δεύτερης κατηγορίας». Ο κύριος λόγος γι’ αυτή την απαξίωση του ΕΠΑΛ είναι ότι στην πράξη καταλήγουν σε αυτό - σε υψηλό ποσοστό - οι «αδύνατοι» μαθητές που απορρίπτονται για διάφορους λόγους από τον κύριο κορμό του εκπαιδευτικού συστήματος (η ανάλυση των λόγων υπερβαίνει το πλαίσιο του παρόντος σημειώματος). Είναι φυσικό επομένως να μην μπορούν να επιτευχθούν για όλους τους μαθητές, ισόρροπα και σε ικανοποιητικό βαθμό, οι υψηλοί στόχοι του ΕΠΑΛ. Παρά τις φιλότιμες - κατά καιρούς - προσπάθειες για την «αναβάθμιση» του Επαγγελματικού Λυκείου και την προσέλκυση σε αυτό μαθητών με καλύτερες επιδόσεις, η κατάσταση δεν άλλαξε. Και μόνον ο επιθετικός προσδιορισμός Τεχνικό, Επαγγελματικό, Τεχνολογικό που προηγείται στον τίτλο του Λυκείου, αρκεί στη συνείδηση της ελληνικής κοινής γνώμης για να το κατατάξει αυτομάτως στα σχολεία μειωμένων απαιτήσεων, που απευθύνονται σε μαθητές με «χαμηλές προσδοκίες», άρα υποδεέστερα των Γενικών Λυκείων.
Η παρούσα πρόταση κινείται στην κατεύθυνση καθιέρωσης ενός ενιαίου τύπου Λυκείου που θα αντιμάχεται τα σχετικά στερεότυπα, θα είναι πιο κοντά στις σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις και στις ανάγκες της σημερινής κοινωνίας και θα ενσωματώνει στη δομή του και την επαγγελματική διάσταση της Εκπαίδευσης.
Παράλληλα η πρόταση απλοποιεί και εξορθολογίζει τη δομή και την οργάνωση της Τεχνικής – Επαγγελματικής εκπαίδευσης προτείνοντας τη δημιουργία ενιαίων σχολικών συγκροτημάτων σε τοπικό επίπεδο και ενιαίας διοικητικής δομής σε περιφερειακό και κεντρικό επίπεδο, που θα αναλάβουν και θα εποπτεύουν όλες τις λειτουργίες των σημερινών σχολικών μονάδων (ΕΠΑΛ, Ε.Κ., ΙΕΚ, ΕΠΑΣ, κλπ.) που εμπλέκονται στην αρχική και συνεχιζόμενη επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση.
Το δυνατό σημείο της πρότασης είναι ότι αξιοποιεί τις υπάρχουσες υποδομές των σχολικών μονάδων και δεν απαιτεί πρόσθετη χρηματοδότηση. Αντίθετα εξοικονομεί πόρους που θα μπορούσαν να διοχετευθούν για την ποιοτική βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Σύντομη περιγραφή της πρότασης για την μετεξέλιξη του ΕΠΑΛ
Οι μαθητές που αποφοιτούν από το Γυμνάσιο εγγράφονται όλοι στην Α΄ Τάξη του Γενικού Λυκείου της περιοχής τους. Εκεί οι μαθητές παρακολουθούν ένα ενιαίο πρόγραμμα σπουδών το οποίο θα περιλαμβάνει και μαθήματα επαγγελματικού προσανατολισμού (π.χ. ΣΕΠ, εισαγωγικά τεχνολογικά και οικονομικά μαθήματα).
Στη Β΄ Τάξη του Λυκείου επιλέγουν μια από τις δύο κατευθύνσεις: κατεύθυνση γενικής παιδείας ή επαγγελματική κατεύθυνση. Όσοι επιλέγουν την πρώτη κατεύθυνση ακολουθούν το πρόγραμμα του γενικού Λυκείου με μαθήματα γενικής παιδείας. Όσοι επιλέξουν την επαγγελματική κατεύθυνση παρακολουθούν 3 μέρες την εβδομάδα ένα πρόγραμμα μαθημάτων γενικής παιδείας προσαρμοσμένο γι’ αυτούς και τις υπόλοιπες 2 ημέρες (π.χ. Τρίτη και Πέμπτη) μετακινούνται στο πλησιέστερο επαγγελματικό σχολείο που λειτουργεί στην περιοχή τους και παρακολουθούν ένα πρόγραμμα επαγγελματικών μαθημάτων σε μια Ειδικότητα.
Το ίδιο συμβαίνει στη Γ΄ Τάξη του Λυκείου, με τη διαφορά ότι οι μαθητές μετακινούνται στο επαγγελματικό σχολείο 3 ημέρες την εβδομάδα (π.χ. Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή) και τις υπόλοιπες 2 ημέρες παρακολουθούν στο Λύκειο το - προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους - πρόγραμμα μαθημάτων γενικής παιδείας.
Στο Γενικό Λύκειο δηλαδή, παράλληλα με τα τμήματα γενικής παιδείας, λειτουργούν και τμήματα επαγγελματικής κατεύθυνσης (μόνο με μαθήματα γενικής παιδείας), εφ’ όσον δηλώσει συμμετοχή σε αυτά ένας ικανός αριθμός μαθητών (π.χ. 15 μαθητές - μικρότερος αριθμός για τις δυσπρόσιτες περιοχές). Οι μαθητές των τμημάτων επαγγελματικής κατεύθυνσης τις ημέρες που μετακινούνται στο επαγγελματικό σχολείο διαχωρίζονται σε τμήματα Ειδικότητας, τα οποία συγκροτούνται από τους μαθητές των Λυκείων της περιοχής που θα επιλέξουν την Ειδικότητα. Στο επαγγελματικό σχολείο οι μαθητές παρακολουθούν το πρόγραμμα των επαγγελματικών μαθημάτων (Θεωρητικών και Εργαστηριακών) της Ειδικότητας που έχουν επιλέξει.
Το νέο επαγγελματικό σχολείο δημιουργείται ως αυτόνομη μονάδα εκεί όπου λειτουργεί ένα Εργαστηριακό Κέντρο (Ε.Κ.) ή - όπου δεν υπάρχει Ε.Κ. - στην έδρα του ΕΠΑΛ. Για το νέο επαγγελματικό σχολείο προτείνεται ενδεικτικά η ονομασία Επαγγελματικό Εκπαιδευτικό Κέντρο (ΕΠΕΚ). Τα ΕΠΑΛ δηλαδή που συστεγάζονται με Ε.Κ. συγχωνεύονται με τα Ε.Κ. στο νέο σχολείο το ΕΠΕΚ, τα υπόλοιπα ΕΠΑΛ μετασχηματίζονται σε ΕΠΕΚ.
Οι μαθητές που αποφοιτούν από Τμήμα Επαγγελματικής κατεύθυνσης του Λυκείου λαμβάνουν Απολυτήριο Λυκείου ισότιμο με αυτό που λαμβάνουν οι μαθητές που παρακολούθησαν Τμήμα Γενικής Παιδείας. Όσοι αποφοιτούν από τα τμήματα Ειδικοτήτων λαμβάνουν επιπλέον από το ΕΠΕΚ Πτυχίο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης με συγκεκριμένα επαγγελματικά δικαιώματα όπως ισχύει και σήμερα για τους απόφοιτους του ΕΠΑΛ. Στο βαθμό του Απολυτηρίου που λαμβάνουν από το Λύκειο συνυπολογίζονται και οι βαθμοί των μαθημάτων Ειδικότητας που παρακολούθησαν στο ΕΠΕΚ.
Ενιαία διοικητική δομή για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση
Το νέο διοικητικό σχήμα σε τοπικό επίπεδο, το ΕΠΕΚ, εκτός από τα τμήματα με τις Ειδικότητες των ΕΠΑΛ ενσωματώνει στη δομή τους και τις υπόλοιπες σχολές που παρέχουν Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση, δηλαδή τις Ειδικότητες των ΙΕΚ, τις Ειδικότητες του 4ου έτους (μαθητείας ή μη) των ΕΠΑΛ, τις ΣΕΚ (για όσο διάστημα θα λειτουργούν), τις ΕΠΑΣ μαθητείας, κλπ.).
Το βασικό στελεχικό δυναμικό του ΕΠΕΚ απαρτίζεται από τον Διευθυντή, Αναπληρωτές Διευθυντές – Υποδιευθυντές για τις επιμέρους σχολικά προγράμματα και Τομεάρχες ανά ομάδα συναφών Ειδικοτήτων που αποτελούν ένα Τομέα Οι Τομεάρχες έχουν καθήκοντα εποπτείας και συντονισμού επί των εκπαιδευτικών των αντίστοιχων κλάδων και αρμοδιότητες τόσο για τα εργαστηριακά, όσο και για τα θεωρητικά μαθήματα του Τομέα για όλους τους τύπους των σχολικών προγραμμάτων (ΕΠΑΛ, ΙΕΚ, μαθητεία, κλπ.). Η δομή του ΕΠΕΚ συμπληρώνεται με προσωπικό για τις διοικητικές – οικονομικές λειτουργίες, με τεχνικό προσωπικό για τη συντήρηση και εποπτεία του εργαστηριακού εξοπλισμού και των υποδομών, καθώς και με συλλογικά όργανα (σύλλογο διδασκόντων στο ΕΠΕΚ, συλλόγους διδασκόντων ανά Τομέα και ανά σχολικό πρόγραμμα,, κλπ.).
Οι οργανικές θέσεις των εκπαιδευτικών επαγγελματικών Ειδικοτήτων μεταφέρονται από τα ΕΠΑΛ στα ΕΠΕΚ. Διευρύνεται με αυτό τον τρόπο η δυνατότητα των εκπαιδευτικών να συμπληρώνουν διδακτικό ωράριο, αφού εκτός από τα προγράμματα του ΕΠΑΛ μπορούν να προσφέρουν υπηρεσίες και στα υπόλοιπα προγράμματα που εκτελούνται στο ΕΠΕΚ.
Δημιουργείται δηλαδή ένα νέο ευέλικτο κέντρο εκπαίδευσης και κατάρτισης εντός του οποίου μπορεί να πραγματοποιηθεί, χωρίς γραφειοκρατικές εμπλοκές, κάθε πρόγραμμα εκπαίδευσης, κατάρτισης, μαθητείας, πρακτικής άσκησης, κλπ. που αφορά τόσο την αρχική όσο και τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση με ποικίλη διάρκεια σπουδών (από λίγες ώρες μέχρι 5 εξάμηνα). Διευκολύνεται έτσι και η εφαρμογή νέων προγραμμάτων και πιλοτικών δράσεων για τη βελτίωση της ΕΕΚ που θα δρομολογηθούν στο μέλλον, αφού η τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση εξελίσσεται συνεχώς ακολουθώντας τις αλλαγές στην οικονομία και στην κοινωνία.
Για τη Διοίκηση των ΕΠΕΚ σε περιφερειακό επίπεδο και κεντρικό επίπεδο δημιουργείται μια ιδιαίτερη δομή ενταγμένη στο οργανόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας. Σε κεντρικό επίπεδο, η σημερινή Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης του ΥΠΠΕΘ που εποπτεύει τα ΙΕΚ και τις άλλες δραστηριότητες δια βίου εκπαίδευσης αναβαθμίζεται σε Γενική Γραμματεία Αρχικής και Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, ώστε να περιλάβει και τα ΕΠΕΚ. Η νέα Γραμματεία συμπληρώνεται με επί μέρους Διευθύνσεις για να περιλάβει όλα τα σχολικά προγράμματα που εποπτεύονται από αυτή, οι οποίες θα είναι αρμόδιες για τη διαχείριση του προσωπικού, την εφαρμογή των Π.Σ., τη λειτουργία των σχολικών μονάδων, την εποπτεία σχολικών μονάδων που ανήκουν σε άλλους φορείς (ιδιωτικούς και δημόσιους) εκτός του Υπουργείου Παιδείας, κ.ά. Η εκπόνηση - έγκριση των προγραμμάτων σπουδών και η πιστοποίηση του κάθε προγράμματος που θα εκτελείται στα ΕΠΕΚ θα γίνεται από τον ΕΟΠΠΕΠ (όπως ισχύει και σήμερα).
Σε περιφερειακό επίπεδο θεσμοθετείται ιδιαίτερη δομή για τα ΕΠΕΚ, ξεχωριστή από τις Διευθύνσεις Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του ΥΠΠΕΘ. Προτείνεται η ίδρυση Διοικητικών Διευθύνσεων για την Επαγγελματική Εκπαίδευση σε επίπεδο Περιφέρειας. Στις μεγάλες Περιφέρειες της Αττικής και της Κεντρικής Μακεδονίας προτείνεται η ίδρυση 4 Διευθύνσεων και 2 Διευθύνσεων αντίστοιχα. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται 17 Περιφερειακές Διευθύνσεις για την αρχική και συνεχιζόμενη επαγγελματική εκπαίδευση που θα περιλαμβάνουν ισόρροπο αριθμό ΕΠΕΚ. Οι νέες Επαγγελματικές Διευθύνσεις θα έχουν Προϊσταμένους και ιδιαίτερο Συλλογικό Όργανο, αντίστοιχο του ΠΥΣΔΕ και του ΑΠΥΣΔΕ.
Πλεονεκτήματα της πρότασης
Σε σχέση με τα ισχύοντα σήμερα, η πρόταση έχει πολλά πλεονεκτήματα, μερικά από τα οποία αναφέρονται συνοπτικά:
Δημιουργείται μια ενιαία δομή για όλες τις δραστηριότητες εκπαίδευσης και κατάρτισης. Με τη συγχώνευση των σχολικών μονάδων στο ΕΠΕΚ παύει η «δυαρχία» και οι επικαλύψεις αρμοδιοτήτων μεταξύ ΕΠΑΛ, Ε.Κ. και ΙΕΚ που δημιουργούσε «τριβές» και εμπόδια στην ομαλή λειτουργία των σχολείων. Επίσης ο Τομεάρχης του Ε.Κ., που είχε στην ευθύνη του μόνον τα Εργαστηριακά Μαθήματα, με τη νέα ρύθμιση γίνεται Τομεάρχης με αρμοδιότητες σε όλα τα μαθήματα (Εργαστηριακά και Θεωρητικά) πράγμα πολύ θετικό για την εκπαιδευτική διαδικασία.
Με την υιοθέτηση ενός τύπου Λυκείου παύει η σύγκριση μεταξύ του Γενικού και Επαγγελματικού Λυκείου η οποία έπληττε το κύρος του τελευταίου στην ελληνική κοινωνία.
Οι μαθητές δεν διαχωρίζονται πλέον σε δύο κατηγορίες αφού φοιτούν, μαζί με τους συμμαθητές τους που είχαν από το Γυμνάσιο, στο Λύκειο της περιοχής τους μέχρι και την Γ΄ Λυκείου. Όσοι παρακολουθούν την Επαγγελματική Κατεύθυνση απουσιάζουν από το Λύκειο για εκπαίδευση στο ΕΠΕΚ μόνο κατά ένα μέρος του σχολικού προγράμματος (το ένα τρίτο των συνολικών ημερών διδασκαλίας του Λυκείου). Παραμένουν επομένως στο κοινό πολιτισμικό περιβάλλον του (ενιαίου) Λυκείου κατά το μεγαλύτερο μέρος του σχολικού χρόνου τους.
Εξοικονομούνται σημαντικοί πόροι (προσωπικό, αίθουσες διδασκαλίας, εξοπλισμός, λειτουργικές δαπάνες) από τη μη λειτουργία της Α΄ Τάξης Λυκείου στα ΕΠΑΛ. Αξιοποιείται πιο αποδοτικά ο εγκατεστημένος εργαστηριακός εξοπλισμός. Μειώνονται οι δαπάνες της τοπικής αυτοδιοίκησης για τη μετακίνηση των μαθητών των ΕΠΑΛ. Μειώνονται οι μετακινήσεις καθηγητών (τόσο των ειδικοτήτων γενικής παιδείας όσο και των ειδικοτήτων) για τη συμπλήρωση ωραρίου, καθώς και η ανασφάλειά τους λόγω της ενοποίησης των οργανικών θέσεων. Μειώνεται γενικά ο αριθμός των ολιγομελών τμημάτων τόσο στα ΓΕΛ, όσο και στα ΕΠΕΚ.
Η νέα δομή, το ΕΠΕΚ, είναι πιο έτοιμη και πιο κατάλληλη για να διαχειριστεί το 4ο έτος εξειδίκευσης ή/και μαθητείας που προβλέπεται να αναπτυχθεί σταδιακά ως συνέχεια της εκπαίδευσης στα ΕΠΑΛ
Πολλοί μαθητές που διαμένουν σε κωμοπόλεις και χωριά στα οποία δεν λειτουργούσε ΕΠΑΛ και επιθυμούσαν να ακολουθήσουν επαγγελματική εκπαίδευση, έπρεπε να μετακινούνται επί τρία έτη στο πλησιέστερο ΕΠΑΛ. Με τη ρύθμιση αυτή το χρονικό διάστημα της μετακίνησης περιορίζεται στο ένα τρίτο των ημερών. Τις υπόλοιπες μέρες πηγαίνουν στο Λύκειο της γειτονιάς τους. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει και ως κίνητρο για την προσέλκυση περισσότερων μαθητών στην επαγγελματική εκπαίδευση.
Τα Τμήματα Επαγγελματικής Κατεύθυνσης που δημιουργούνται στα Λύκεια είναι «οικονομικά» από την άποψη των απαιτούμενων αιθουσών διδασκαλίας. Κάθε τέτοιο τμήμα χρειάζεται και για τις δύο Τάξεις (Β΄ και Γ΄ Λυκείου) μόνο μία αίθουσα διδασκαλίας. Αντίστοιχα και τα Τμήματα Ειδικότητας στο ΕΠΕΚ εξοικονομούν χώρο γιατί και αυτά χρειάζονται για τις δύο Τάξεις μια αίθουσα διδασκαλίας. Η εξοικονόμηση μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερη αν χρησιμοποιηθεί το Εργαστήριο ως αίθουσα διδασκαλίας. Απελευθερώνονται έτσι χώροι που μπορούν να καλύψουν άλλες ανάγκες των σχολικών μονάδων (Π.χ. μέρος των αιθουσών των ΕΠΑΛ μπορούν να διατεθούν στα ΓΕΛ).
Διευκολύνεται η κατάστρωση των ΩΠ των Τμημάτων του Λυκείου στα ΕΠΕΚ. Διευκολύνονται πολύ οι επισκέψεις των μαθητών και άλλες ανάλογες εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Αν χρειασθεί π.χ. να γίνει εκπαιδευτική επίσκεψη ενός Τμήματος Ειδικότητας του Λυκείου σε αντικείμενο σχετικό με την Ειδικότητα, αυτή γίνεται την ημέρα που το Τμήμα έχει μάθημα στο ΕΠΕΚ χωρίς να επηρεάζεται το πρόγραμμα των άλλων μαθημάτων. Στα μικτά μαθήματα της κάθε Ειδικότητας διευκολύνεται πολύ η διδασκαλία της θεωρίας και του Εργαστηρίου από τον ίδιο καθηγητή, όπως επιβάλλεται από τις σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 11/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
