Η ανθρώπινη ιστορία είναι στενότατα συνδεδεμένη με τους πολέμους. Με μία όμως επισήμανση: όσο ερχόμαστε από το παρελθόν προς το παρόν, τόσο αυτοί μειώνονται. Έτσι, ενώ στις αρχαίες κοινωνίες η ανθρώπινη βία προκαλούσε το 15% των θανάτων παγκοσμίως, στα μέσα του 20ου αιώνα το ποσοστό αυτό πέφτει στο 5% και στην ανατολή του 21ου αιώνα ο πόλεμος ευθύνεται μόνο για το 1% της παγκόσμιας θνησιμότητας.1 Η ειρήνη έχει πλέον εδραιωθεί σε μεγάλο μέρος της παγκόσμιας κοινότητας, ενώ η διπλωματία και τα διεθνή θεσμικά όργανα τίθενται στην υπηρεσία της συνεννόησης των κρατών2.
Δυστυχώς, τρεις πόλεμοι, ο εμφύλιος στη Συρία (2011), η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία (2022), ο πόλεμος στη Γάζα με το Ισραήλ (2023) και ο πρόσφατος πόλεμος των 12 ημερών Ισραήλ και Ιράν κλόνισαν την αισιοδοξία της ανθρωπότητας για τον ειρηνικό προσανατολισμό της. Οι πολεμοκάπηλοι πολιτικοί, υπεύθυνοι σε σημαντικό ποσοστό για την πραγματοποίηση των πολέμων, αν και μειώθηκαν σημαντικά, δεν εξαφανίστηκαν. Οι «ηγέτες» αυτοί επενδύουν στον φόβο, στο μίσος, στον παραλογισμό, στον φανατισμό και στον ρατσισμό. Απόψεις όπως: «Η ειρήνη επιβάλλεται με το δίκαιο της πυγμής» (Donald Trump, μετά τον βομβαρδισμό των πυρηνικών εργοστασίων του Ιράν), «για να είμαστε ελεύθεροι, πρέπει να μας φοβούνται. Και για να μας φοβούνται, πρέπει να είμαστε ισχυροί» (Emmanuel Macron), αρχίζουν να υπονομεύουν το ειρηνικό πνεύμα, εξοστρακίζοντας τη λογική. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με νεοφανή προβλήματα των διαφόρων κοινωνιών (π.χ. παράνομη μετανάστευση) δημιουργεί κλίμα λήθης των ολέθριων επιπτώσεων του πολέμου. Παρ’ όλα αυτά οι πολιτισμένες κοινωνίες που στο παρελθόν αναλώθηκαν σε αιματηρούς πολέμους έχουν στο σύνολό τους ειρηνικό προσανατολισμό.
Αναμφισβήτητα, η προστασία της εδαφικής ακεραιότητας προϋποθέτει ως αναπόδραστη αναγκαιότητα σήμερα τον συνεχή εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεων. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα ο στρατός δεν υπηρετεί την ειρήνη. Οι ένοπλες συγκρούσεις έχουν ιστορικά ημερομηνία λήξης, όπως αποτυπώθηκε με τους φονικότατους θρησκευτικούς πολέμους στην Ευρώπη, που έδωσαν τη θέση τους στην ανεξιθρησκία!
Σε κάθε πολεμική σύρραξη ο ρόλος του ηγέτη είναι καταλυτικός. Ας θυμηθούμε τον Αδόλφο Χίτλερ: οδήγησε όχι μόνο ολόκληρο τον κόσμο αλλά και τον λαό του σε τραγωδία τεραστίων διαστάσεων. Αν π.χ. ο Πούτιν ξυπνήσει ένα πρωί και, σταθμίζοντας τις ολέθριες συνέπειες της εισβολής στην Ουκρανία, διατάξει την παύση των εχθροπραξιών, αδιαφορώντας για το όποιο πολιτικό κόστος, η ειρήνη θα επιστρέψει στην περιοχή. Το ίδιο ισχύει αναλογικά και με τον Νεντανιάχου, τους ηγέτες της Χαμάς, τον θρησκευτικό αρχηγό του Ιράν, Χαμενεΐ, αλλά και με τους ηγέτες των 50 άλλων μικρότερων πολεμικών συγκρούσεων που μαίνονται σήμερα στην υφήλιο3.
Ουσιαστικά δηλαδή, είμαστε έρμαια του παραλογισμού των πολιτικών ηγετών4. Με ποια λογική η επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι δικαιολογημένη; Με ποια συλλογιστική διαδικασία η τρομοκρατική ενέργεια της Χαμάς στο Ισραήλ δικαιολογεί την εξόντωση τόσων Παλαιστινίων και την κακοποίηση των παιδιών; Δημιουργεί ή όχι ανισότητες η συμφωνία για τη «Μη Διάδοση Πυρηνικών όπλων του 1968» που φαίνεται να «καταστρατηγεί» το Ιράν και πρέπει να «τιμωρηθεί»; Οι ηγέτες όμως αυτοί εκλέγονται κατά κανόνα από εμάς τους πολίτες (το κόμμα των Ναζί ψηφίστηκε από τον Γερμανικό λαό!). Η έπαρση του Donald Trump τροφοδοτείται από τους Αμερικανούς ψηφοφόρους, των οποίων συμφέροντα υποσχέθηκε να ικανοποιήσει. Επομένως, οφείλουμε να προωθούμε στην εξουσία ειρηνοποιούς πολιτικούς. Αυτό βέβαια προϋποθέτει από εμάς, του πολίτες, συστηματική πνευματική καλλιέργεια, -διότι εκεί επωάζεται η ειρήνη-, ενημέρωση, συμμετοχή στα κοινά και στις εκλογές. Ο δρόμος για την απόλυτη εδραίωση της ειρήνης είναι μακρύς, αλλά, απ’ ό,τι δείχνουν τα ιστορικά στοιχεία, όχι ακατόρθωτος.
Γεώργιος Γενετζάκης, Εφημ. «Αμαρυσία» 31 /7/2025
- Yuval Noah Harari, “Homo Deus”, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2015 σελ. 24, και «21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα», σελ. 125.
- Steven Pinker, «Διαφωτισμός Τώρα», εκδόσεις Διόπτρα, 2021, σελ. 34, 241, 253, 255.
- Boris Cyrulink, συνέντευξη, εφημ. «Καθημερινή», 29-6-2025.
- Θουκυδίδη Ιστορία, Βιβλίο 3, κεφ. 82/4.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Voucher 2000 ευρώ: Κλείνουν από ώρα σε ώρα οι θέσεις - Προλάβετε ΕΔΩ με το ΕΚΕΚ ΑΤΗΕΝΑ
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 4/8
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
