Alfavita Newsroom Στην ιστορία αυτού του τόπου υπήρξαν πολλά παραδείγματα ηρωισμού και αυτοθυσίας, από ανθρώπους που αφιέρωσαν όλη τους τη ζωή, αλλά και πέθαναν για κάποια πανανθρώπινα ιδανικά όπως η λευτεριά, η ειρήνη, η ανεξαρτησία και η δημοκρατία.
Ανάμεσα στα ονόματα των χιλιάδων αγωνιστών που έρχονται στο νου μας, ξεχωρίζει η αθάνατη μορφή του Νίκου Μπελογιάννη. Είναι ο φλογερός επαναστάτης που δε λύγισε ούτε μια στιγμή στη σύντομη, αλλά τόσο πλούσια σε αγώνες ζωή του. Είναι ένας από τους ανθρώπους που δε λύγισαν μπροστά σε φυλακές, εξορίες και βασανιστήρια.
Ο Νίκος Μπελογιάννης γεννήθηκε στην Αμαλιάδα στα τέλη του 1915 (22 Δεκεμβρίου). Από τα εφηβικά του χρόνια οι προοδευτικές ιδέες και τα σοσιαλιστικά ιδανικά σημάδεψαν τον τρόπο σκέψης του. Με δικιά του πρωτοβουλία έγιναν στο γυμνάσιό του δύο μαθητικές απεργίες. Μετά την αποφοίτησή του από το γυμνάσιο το 1932 ξεκινάει τις σπουδές του στη Νομική της Αθήνας αλλά θα αναγκαστεί να τις εγκαταλείψει λίγο αργότερα όταν θα διωχθεί για την πολιτική του δράση.
Το 1932 γίνεται μέλος της ΟΚΝΕ (Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαίων Ελλάδας) και το 1934 μέλος του ΚΚΕ. Το 1935 εκλέγεται γραμματέας της κομματικής οργάνωσης Αμαλιάδας. Με τη δικιά του καταλυτική συμμετοχή ξεσπούν στην πόλη διαμαρτυρίες των σταφιδοπαραγωγών και απεργίες. Το λαϊκό κίνημα φουντώνει.
Το Μάρτη του 1936 ο Μπελογιάννης συλλαμβάνεται ως υπαίτιος της οργάνωσης της απεργίας στην Αμαλιάδα και χωρίς δίκη εξορίζεται στην Ίο για ένα χρόνο. Το Μάη του ίδιου χρόνου θα καταδικαστεί ερήμην σε δύο χρόνια φυλάκιση. Τότε θα αποβληθεί για πάντα και από το Πανεπιστήμιο. Τον Ιούνη του 1936 ασκεί έφεση στην απόφαση και επιστρέφει στην πόλη του.
Είναι η εποχή που οι κομμουνιστικές ιδέες έχουν μεγάλη επίδραση στον ελληνικό λαό και το κίνημα αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς. Οι έλληνες εργάτες και αγρότες ξεχύνονται στους δρόμους και ζητούν τα δίκια τους. Είναι ο Μάης του ’36 στη Θεσσαλονίκη που ο λαός θα δείξει τη δύναμή του. Σύντομα, όμως, θα οδηγηθούμε στο φασιστικό πραξικόπημα της 4ης Αυγούστου του ’36. Χιλιάδες κομμουνιστές και προοδευτικοί, μέλη και φίλοι του ΚΚΕ ρίχνονται στις φυλακές και τις εξορίες. Στα νησιά του Αιγαίου φτιάχνονται κάτεργα για τους αγωνιστές. Την περίοδο αυτή ψηφίζεται ο Αναγκαστικός Νόμος 375 του 1936 περί κατασκοπείας, σύμφωνα με τον οποίο, ακόμα και σε ειρηνική περίοδο, μπορεί να καταδικαστεί κάποιος από στρατοδικείο ακόμα και σε θάνατο, για τις πολιτικές του πεποιθήσεις, με το πρόσχημα της κατασκοπείας.
Το ΚΚΕ στις δύσκολες αυτές συνθήκες παρανομίας συνεχίζει τον αγώνα του ενάντια στο φασισμό και τον επικείμενο πόλεμο. Ο Μπελογιάννης τότε δραστηριοποιούνταν στην Πάτρα. Το Δεκέμβρη του 1936, στη στρατιωτική του θητεία, συλλαμβάνεται και πάλι για την πολιτική του δράση μέσα στο στρατό. Στη σύλληψη αυτή υφίσταται ξυλοδαρμούς και απάνθρωπα βασανιστήρια, που όμως δεν τον λύγισαν και δεν κατάφεραν να του αποσπάσουν ομολογία. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, η κομματική οργάνωση των στρατευμένων της Πάτρας να μη διαλυθεί και να συνεχίσει τη δράση της. Ο Μπελογιάννης καταδικάζεται σε τρεις μήνες φυλάκιση και έξι μήνες εξορία.
Τον Ιούνη του 1937 ξαναγυρνά στην Πάτρα και αναλαμβάνει την αρχηγία της περιφερειακής διοίκησης του κόμματος.
Το Μάη του 1938, συλλαμβάνεται ξανά και καταδικάζεται σε 5 χρόνια φυλάκιση και 2 χρόνια εξορία. Μεταφέρεται στις φυλακές της Αίγινας, όπου υφίσταται φριχτά βασανιστήρια. Πολλοί αναγκάζονται να υπογράψουν δηλώσεις μετάνοιας. Οι πολιτικοί κρατούμενοι της Αίγινας έλεγαν πως ο Μπελογιάννης ήταν ο άνθρωπος που τους βοηθούσε να ξεπεράσουν τις δυσκολίες, τους έδινε κουράγιο και ενέπνεε εμπιστοσύνη.
Στη συνέχεια μεταφέρεται στις φυλακές Ακροναυπλίου. Η ιταλική επίθεση και η φασιστική εισβολή των Γερμανών τον βρίσκει εκεί. Μαζί με τους υπόλοιπους πολιτικούς κρατούμενους της φυλακής ζητά να ελευθερωθούν για να υπερασπιστούν την πατρίδα. Το ίδιο κάνουν κι άλλοι πολιτικοί κρατούμενοι. Η κυβέρνηση όμως αρνείται. Έτσι μετά τη συνθηκολόγηση και την παράδοση της χώρας στους Γερμανούς, τον Απρίλη του 1941, περίπου 2000 κομμουνιστές κρατούμενοι από τη δικτατορία παραδίδονται στους κατακτητές. Το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου ο Μπελογιάννης μαζί με άλλους πολιτικούς κρατούμενους μεταφέρεται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης της Αιτωλοακαρνανίας που βρίσκονται υπό την επιτήρηση των ιταλών φασιστών. Νέες δοκιμασίες και βασανιστήρια περίμεναν το μεγάλο αγωνιστή. Ούτε μια στιγμή όμως δε χάνει το θάρρος του. Όταν την άνοιξη του 1943 αρρωσταίνει, μεταφέρεται για νοσηλεία στην Αθήνα και αρχίζει να οργανώνει την απόδρασή του.
Λίγους μήνες μετά δραπετεύει και εντάσσεται στις γραμμές του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου ως καπετάνιος. Η δράση του και στο στρατιωτικό πεδίο είναι καταπληκτική. Η καταστροφή της γερμανικής βάσης στα Βουρλά, η κατάληψη της Καλαμάτας, της Σπάρτης και της Τρίπολης, το φθινόπωρο του 1944, οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην οργανωτικότητα του Βελουχιώτη και του Μπελογιάννη.
Μετά την απελευθέρωση της χώρας από τους Γερμανούς γίνεται υπεύθυνος του τμήματος διαφώτισης του ΚΚΕ στην Πελοπόννησο. Στον «εμφύλιο» γίνεται πολιτικός επίτροπος της 10ης Μεραρχίας του ΔΣΕ. Τον Αύγουστο του 1948, στις μάχες του Γράμμου, ο Μπελογιάννης τραυματίζεται αλλά παραμένει στη θέση του ενθαρρύνοντας τους συντρόφους του.
Με την οριστική διευθέτηση μεταξύ Αγγλίας και ΗΠΑ για το ζήτημα της Ελλάδας και την άμεση ανάμιξη των Αμερικάνων στα εσωτερικά της χώρας, η τρομοκρατία γίνεται καθημερινό φαινόμενο. Οι Αμερικανοί δίνουν αμέριστη βοήθεια στην ξενόδουλη ελληνική κυβέρνηση για να εξαλείψουν το αντάρτικο. Έτσι τον Αύγουστο του 1949 ο ΔΣΕ αναγκάζεται να σταματήσει τον ένοπλο αγώνα. Μια τελευταία αποστολή ιδιαίτερα επικίνδυνη ανατίθεται τότε το Μπελογιάννη. Τον Οκτώβρη του 1949 πραγματοποιεί «απομακρυσμένη» επίθεση στη Θεσσαλία, με μερικά αποσπάσματα του ΔΣΕ, σαν αντιπερισπασμό, ώστε οι υπόλοιποι αντάρτες που είχαν εγκλωβιστεί στη Μακεδονία να διαφύγουν για τις χώρες του ανατολικού μπλοκ. Η επιχείρηση στέφεται με επιτυχία και διασώζονται πολύ αγωνιστές. Ο Μπελογιάννης θα φύγει με το τελευταίο απόσπασμα αφού σιγουρευτεί πως όλοι οι άλλοι είναι ασφαλείς. Έτσι, μετά τη λήξη του αντάρτικου, ο Μπελογιάννης όπως και χιλιάδες άλλοι αγωνιστές βρίσκονται στις σοσιαλιστικές χώρες. Σύντομα γίνεται και μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ.
Με το τέλος του αντάρτικου, νέα βάσανα περιμένουν τον ελληνικό λαό. Η αστική τάξη, με την αμέριστη βοήθεια των Αμερικάνων, αποφασίζει να φτιάξει έναν τεράστιο στρατό και ένα παντοδύναμο κατασταλτικό μηχανισμό για να αρχίσει ένα νέο κύμα τρομοκράτησης του λαού, ώστε να εδραιώσει την εξουσία της. Οι διωγμοί που δέχονται την περίοδο αυτή οι έλληνες αγωνιστές ξεπερνούν κι αυτούς που δέχθηκαν λίγα χρόνια πριν από τους Γερμανούς ναζί. Τα δικαστήρια, σε καθημερινή βάση και με κατασκευασμένες κατηγορίες, στέλνουν στις φυλακές και την εξορία όλους εκείνους που αντιστάθηκαν στη ναζιστική κατοχή, ενώ απ’ την άλλη δίνουν άφεση αμαρτιών στους ταγματασφαλίτες και τους συνεργάτες των χιτλερικών.
Παρά την τραγική αυτή κατάσταση, η Αριστερά κατορθώνει στις εκλογές του Μάρτη του 1950 να μπει στη Βουλή με το συνδυασμό «Δημοκρατική Παράταξη» και να εκλέξει πάρ’ όλη τη βία που ασκείται, 22 βουλευτές. Έτσι, σε πείσμα όλων των διωγμών που υφίσταται ο αριστερός κόσμος στην Ελλάδα, αρχίζει να διαφαίνεται μια ελπίδα για νόμιμη δράση. Αυτό βέβαια δεν θα ήθελαν να συμβεί σε καμιά περίπτωση οι Αμερικάνοι και τα τσιράκια τους. Το γεγονός είχε επισημανθεί από την υπηρεσία δίωξης του κομμουνισμού και άρχισαν να λαμβάνουν τα μέτρα τους.
Τον Ιούνη του 1950 ο Μπελογιάννης επιστρέφει στην Ελλάδα, με εντολή από το κόμμα να αναλάβει (σε συνεργασία με το Νίκο Πλουμπίδη) την ανασυγκρότηση και την οργάνωση του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ στην Αθήνα.
Όμως τον ίδιο χρόνο, στις 20 Δεκέμβρη, συλλαμβάνεται. Μαζί του συλλαμβάνεται η Έλλη Ιωαννίδου και πολλοί άλλοι σύντροφοί του. Η σύλληψή τους ανακοινώνεται επίσημα από την Ασφάλεια μισό μήνα αργότερα στις 5 Γενάρη του 1951. Επί 9 μήνες οι δήμιοι της ελληνικής αστυνομίας βασανίζουν, το Μπελογιάννη και τους άλλους κομμουνιστές με στόχο να τους αποσπάσουν ομολογίες ώστε να παρουσιάσουν το ΚΚΕ σαν ένα «συνωμοτικό μηχανισμό, εχθρικό προς το έθνος». Το θάρρος και η σταθερότητα του Μπελογιάννη και των συντρόφων του θα καταπλήξουν τους οργανωτές αυτής της σκηνοθεσίας.
Στις 19 Οκτώβρη του 1951 αρχίζει η δίκη του Μπελογιάννη στο στρατοδικείο της Αθήνας. Η κατηγορία βασίζεται στον Αναγκαστικό Νόμο 509/1947. Με το νόμο αυτό που ψηφίστηκε στα τέλη του 1947 το ΚΚΕ θεωρήθηκε παράνομο, προδοτικό και ξενοκίνητο κόμμα που δρούσε ενάντια στην εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας.
Ο συνολικός αριθμός των κατηγορουμένων είναι 93. Ανάμεσά τους η Έλλη Ιωαννίδου, ο δημοσιογράφος Στάθης Δρομάζος, ο Στέργιος Γραμμένος, κ.α.. Πρόεδρος των στρατοδικών είναι ο αντισυνταγματάρχης Ανδρέας Σταυρόπουλος γνωστό κάθαρμα και στιγματισμένος φασίστας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Σταυρόπουλος είχε αποστρατευθεί από τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου και δεν μπορούσε να συμμετέχει σε δικαστήριο, πόσο μάλλον να τεθεί επικεφαλής. Η κυβέρνηση Πλαστήρα όμως τον επανέφερε στην ενεργό δράση με διάταγμα που μάλιστα είχε και ημερομηνία 29 Οκτώβρη του 1951 αρκετές μέρες δηλαδή μετά την έναρξη της δίκης. Αυτός όμως δίκαζε από την 19η του Οκτώβρη. Αναφέρουμε το περιστατικό μόνο για να καταδείξουμε την ασυδοσία που βασίλευε στη πολιτική ζωή του τόπου την εποχή εκείνη, καθώς και τις σοβαρές ευθύνες της κυβέρνησης Πλαστήρα, αφού κάποιοι προσπάθησαν να μετριάσουν τις ευθύνες της για την υπόθεση.
Μαζί με το Σταυρόπουλο ήταν και ο στρατοδίκης Κομιανός και ο γνωστός από τα επόμενα χρόνια, ταγματάρχης τότε, Γεώργιος Παπαδόπουλος. Ο Παπαδόπουλος ήταν μέλος του ΙΔΕΑ. Ο ΙΔΕΑ (Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών) ήταν μια φασιστική οργάνωση του στρατού με άμεσες διασυνδέσεις με τους Αμερικανούς. Ουσιαστικά δημιουργήθηκε από τη CIA με τις ευλογίες του διαβόητου ελληνοαμερικάνου πράκτορα του πενταγώνου Τομ Καραμπεσίνη και του προκλητικότατου αμερικανού πρεσβευτή Πιουριφόι. Ένας από τους στόχους των αμερικανών την εποχή εκείνη είναι να αναδείξουν στην πρωθυπουργία το γνήσιο συντηρητικό εκπρόσωπό τους, το στρατηγό Παπάγο.
Η παρουσία του Παπαδόπουλου στη δίκη έχει να κάνει με το ότι υπήρχε ο κίνδυνος αναβολής, λόγω πιέσεων που δεχόταν η κυβέρνηση. Επίσης ο Παπαδόπουλος θα επεδίωκε να επιτευχθεί η θανατική ποινή σε όσο το δυνατό περισσότερους κατηγορούμενους. Ας έχουμε υπόψη ότι την περίοδο της κράτησης του Μπελογιάννη υπήρξε διεθνής καμπάνια για την κατάργηση των στρατοδικείων στην Ελλάδα. Μετά τη νίκη του συνασπισμού Πλαστήρα – Βενιζέλου στις εκλογές του Σεπτέμβρη του 1951 παρ’ όλες τις μεθοδεύσεις για ανάδειξη του Παπάγου, οι Αμερικάνοι και ο ΙΔΕΑ εντείνουν τις πιέσεις με στόχο την έναρξη της δίκης πριν τη συγκρότηση της κυβέρνησης. Κι αυτό γιατί ο Πλαστήρας είχε υποσχεθεί την κατάργηση των έκτακτων στρατοδικείων.
Τελικά οι αμερικάνοι τα καταφέρνουν αφού η δίκη ξεκίνησε 8 μέρες πριν την ορκωμοσία της νέας κυβέρνηση. Μια άλλη σοβαρή παρέμβαση των αμερικάνων έγινε όταν προσπάθησαν με προβοκατόρικα μέσα να αποδείξουν ότι ο Πλαστήρας είχε στείλει μυστικό γράμμα στο Ζαχαριάδη, προτείνοντας τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ, αφού δοθεί αμνηστία στους φυλακισμένους και εξορισμένους. Φυσικά το γράμμα ήταν κατασκευασμένο απ’ τους ίδιους του Αμερικάνους, αλλά έτσι εκβίαζαν τον Πλαστήρα να υποταχθεί στα σχέδιά τους. Πιέσεις όμως ασκούν οι Αμερικάνοι και στο βασιλιά Παύλο. Ο υπουργός εξωτερικών Άτσεσον λίγες μέρες μετά την εκλογή του Πλαστήρα θα απορήσει με τη στάση του βασιλιά που ανέχεται τον «κομμουνιστή Πλαστήρα». Βέβαια οι Αμερικανοί ξέρουν πολύ καλά το ποιόν του Πλαστήρα, αλλά με τη στάση αυτή τον εκβιάζουν να μην παρεκκλίνει από την πολιτική που αυτοί ήθελαν να επιβάλουν στην Ελλάδα. Έτσι κι αλλιώς η αναβολή της δίκης που επεδίωκε ο Πλαστήρας ήταν για λόγους τακτικής και όχι για λόγους που έχουν να κάνουν με τον εκδημοκρατισμό της χώρας. Ας σημειωθεί ότι εκείνη την περίοδο συνεδρίαζε ο ΟΗΕ και υπήρχε ελληνική αντιπροσωπεία που δεχόταν σκληρή κριτική από τις σοσιαλιστικές χώρες σχετικά με τα έκτακτα στρατοδικεία και τους διωγμούς των κομμουνιστών. Ταυτόχρονα είχε δημιουργηθεί ένα παγκόσμιο κλίμα αλληλεγγύης στους κατηγορούμενους και το Μπελογιάννη και καταδίκης της τρομοκρατίας που απλώθηκε στην Ελλάδα.Μάταια όμως.
Ακόμα και σε μια προσπάθεια του νέου υπουργού δικαιοσύνης Δημ. Παπασπύρου να διακοπεί η δίκη και να παραπεμφθεί σε πενταμελές εφετείο (περισσότερο λόγω των εξωτερικών πιέσεων), ο πρόεδρος του στρατοδικείου Σταυρόπουλος διαφωνεί δηλώνοντας με πομπώδη τρόπο τα εξής: «Εφόσον είμαι πρόεδρος του στρατοδικείου δεν πρόκειται να διακόψω τη δίκη. Έχω μίαν παράδοσιν οικογενειακήν και προσωπικήν εις τον στρατόν. Αλλά, αν εσείς, κύριε υπουργέ, με βεβαιώνετε ότι δια της διακοπής της δίκης θα προκύψη εθνική ωφελιμότης, είμαι πρόθυμος να αυτοκτονήσω δια να σας δώσω την λύσιν που θέλετε». Πίσω απ’ τη στάση αυτή του προέδρου βρισκόταν ο ΙΔΕΑ που γνωρίζοντας τους δισταγμούς της κυβέρνησης και είχε προειδοποιήσει το Σταυρόπουλο να αντισταθεί πάση θυσία στην υπουργική απόφαση. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα πιέσεων, εκβιασμών και τρομοκρατίας διεξάγεται και η δίκη του Μπελογιάννη. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε μερικά χαρακτηριστικά σημεία της δίκης που αναδεικνύουν το χαμηλό επίπεδο των κατηγόρων, αλλά και τη θαρραλέα και ακλόνητη στάση του Μπελογιάννη. Σε κάποιο διάλογο του Μπελογιάννη με έναν από τους βασικούς κατηγόρους του, τον αστυνομικό Αγγελόπουλο ειπώθηκαν τα εξής:
ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ: Ισχυρίζεστε ότι ήρθα εδώ για να εφαρμόσω τις αποφάσεις των ολομελειών της ΚΕ του ΚΚΕ;
ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ: Μάλιστα.
ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ: Οι αποφάσεις αυτές λένε, ότι βάση της δράσης του ΚΚΕ είναι ο αγώνας για το ψωμί, τις δημοκρατικές ελευθερίες, την ειρήνη. Έτσι δεν είναι;ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ: Έτσι.ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ: Επομένως, ο αγώνας για το ψωμί, τις δημοκρατικές ελευθερίες και την ειρήνη είναι συνομωσία κατά της Ελλάδας;
ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ: Όχι.
ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ: Ευχαριστώ. αυτό μονάχα ήθελα να διευκρινίσω.
Όπως είναι ευνόητο η απάντηση του αστυνομικού προκάλεσε αίσθηση στο ακροατήριο. Ο αστυνομικός ταράχθηκε ενώ οι συνάδελφοί του τον αποκαλούσαν φωναχτά βλάκα και χαζό. Σε άλλη ερώτηση του συνηγόρου του Μπελογιάννη στον αστυνομικό Χρονόπουλο ειπώθηκε το εξής ανεκδιήγητο:ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Από πού ξέρετε ότι οι κατηγορούμενοι είναι κομμουνιστές; ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ: Μα… αφού είναι κρατούμενοι. Υπήρχαν πάρα πολλές τέτοιες βλακώδεις «αποδείξεις» και καταθέσεις από τους μάρτυρες κατηγορίας που ήταν σχεδόν όλοι τους αστυνομικοί και εντελώς άσχετοι με την υπόθεση.
Στην απολογία του ο Μπελογιάννης με θάρρος και χωρίς περιστροφές υπερασπίστηκε τις ιδέες του και η δίκη εξελίχθηκε σε δριμύ κατηγορώ προς το αντιδραστικό καθεστώς. Οι όροι αντιστρέφονται και ο κατηγορούμενος γίνεται κατήγορος.
«Είμαι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και ακριβώς για την ιδιότητά μου αυτή δικάζομαι, γιατί το κόμμα μου παλεύει και χαράζει το δρόμο της Ειρήνης, της Ανεξαρτησίας και της Ελευθερίας. Στο πρόσωπό μου δικάζεται η πολιτική του ΚΚΕ.»
Και συνεχίζει:
«Μια παράταξη, μια πολιτική ομάδα επιδιώκει να αναγκάσει την άλλη πολιτική ομάδα να απαρνηθεί τις ιδέες της, να παραδοθεί μπροστά στον κίνδυνο, να αποκηρύξει τις πεποιθήσεις της. …Εάν έκανα δήλωση αποκήρυξης θα αθωωνόμουνα κατά πάσα πιθανότητα μετά μεγάλων τιμών… Αλλά η ζωή μου συνδέεται με την ιστορία του ΚΚΕ και τη δράση του… Δεκάδες φορές μπήκε μπροστά μου το δίλημμα: να ζω προδίδοντας τις πεποιθήσεις μου, την ιδεολογία μου, είτε να πεθάνω, παραμένοντας πιστός σ’ αυτές. Πάντοτε προτίμησα το δεύτερο δρόμο και σήμερα τον ξαναδιαλέγω.»
Ο Μπελογιάννης στην απολογία του ξεσκέπασε όλες τις σκευωρίες και απάντησε στις συκοφαντίες. Κάθε κατηγορία που του αποδίδονταν την επέστρεφε στα κεφάλια των κατηγόρων του. Μίλησε για τον πατριωτικό χαρακτήρα του ΚΚΕ σε αντίθεση με το ξενόδουλο καθεστώτος. Μίλησε για τις θυσίες των αγωνιστών του στα βουνά της Ελλάδας τις μέρες της κατοχής.
Εντυπωσιακό είναι το σημείο της απολογίας, όπου ο Μπελογιάννης καταρρίπτει τις κατηγορίες σχετικά με το ότι το ΚΚΕ είναι ξενοκίνητο:
«Θα έλεγα ότι "δε μιλάνε για σχοινί στο σπίτι του κρεμασμένου", γιατί ο κόσμος το 'χει τούμπανο τι ρόλο παίζουν οι Αμερικανοί στην Ελλάδα. Και εδώ μέσα αποδείχτηκε ο ρόλος τους, ακόμη και στις ανακρίσεις της Ασφάλειας. Οι κομμουνιστές δεν είναι όργανα των ξένων. Ο κομμουνισμός είναι πανανθρώπινο ιδανικό και παγκόσμιο κίνημα. Ξεκίνησε μια φούχτα τον καιρό του Μαρξ, έφτασε σήμερα τα 800 εκατομμύρια και αύριο θα απλωθεί σε όλον τον κόσμο. Μπορεί ποτέ όργανα των ξένων να δημιουργήσουν ένα τέτοιο μεγαλειώδες κίνημα; Ποιος ξένος πράκτορας δίνει με τέτοια απλοχεριά τη ζωή του, όπως τη δίνουν χιλιάδες κομμουνιστές; Οι θυσίες αυτές μόνο με τις θυσίες των πρώτων χριστιανών μπορεί να συγκριθούν. Αλλά και πάλι υπάρχει μια διαφορά, ότι ενώ οι χριστιανοί δέχονταν το μαρτύριο και το θάνατο, ελπίζοντας να κληρονομήσουν τη βασιλεία των ουρανών, οι κομμουνιστές δίνουν τη ζωή τους μην ελπίζοντας σε τίποτα. Τη δίνουν για ν' ανατείλει στην ανθρωπότητα ένα καλύτερο, ευτυχισμένο αύριο, που αυτοί δε θα το ζήσουν. Ποιο όργανο των ξένων μπορεί να προσφέρει τη ζωή του σ' έναν τέτοιο μεγάλο σκοπό;».
Ο λόγος του αφήνει άφωνη την ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα του δικαστηρίου και τελειώνει ως εξής:
«Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας έχει στο λαό βαθιές ρίζες. Συνδέεται μαζί του με ακατάλυτους δεσμούς αίματος και δεν μπορεί κανείς να το εξοντώσει ούτε με στρατοδικεία, ούτε με εκτελεστικά αποσπάσματα. Ο στόχος μας ήταν και είναι να προστατέψουμε τα συμφέροντα του λαού και της χώρας μας….»
«Τα δικαστήριά σας είναι δικαστήρια σκοπιμότητας. Γι’ αυτό δε ζητώ την επιείκειά σας. Αντικρίζω την καταδικαστική σας απόφαση με περηφάνια και ηρεμία. Με το κεφάλι ψηλά θα σταθώ μπροστά στο εκτελεστικό σας απόσπασμα. Αλλά είμαι σίγουρος πως θα ‘ρθει η μέρα, που οι ίδιοι δικαστές που τώρα με δικάζουν, θα ζητήσουν χάρη απ’ τον ελληνικό λαό. Δεν έχω άλλο τίποτε να πω.»
Ο Μπελογιάννης ξανακάθισε στη θέση του. Μια από τις κατηγορούμενες τού πρόσφερε ένα γαρύφαλλο. Το πρόσωπο του Μπελογιάννη φωτίστηκε και χαμογέλασε. Αυτή την εικόνα, αμέσως μετά την απολογία, απέδωσε στο πασίγνωστο σκίτσο του ο Πάμπλο Πικάσο. Το κόκκινο γαρύφαλλο θα γίνει σύμβολο πάλης του ελληνικού λαού στους κατοπινούς αγώνες.
Ο επιφανής άγγλος δικηγόρος Λεφλέρ που παρακολούθησε τη δίκη σαν παρατηρητής θα δηλώσει αργότερα: «Στη δίκη αυτή πιο γρήγορα δικάζουν τις ιδέες, παρά τους ανθρώπους για τη δράση τους».
Το πρωί της 16ης Νοέμβρη του 1951 το στρατοδικείο βγάζει την απόφαση. Ο Μπελογιάννης μαζί με άλλους 11 καταδικάζονται σε θάνατο. Τα ονόματα των υπολοίπων ήταν: Έλλή Ιωαννίδου - Παπά, Θεοδώρα Γεωργιάδου, Αφροδίτη Μανιάτη, Καλλιόπη Παπαδοπούλου, Λίζα Κότου, Στάθης Δρομάζος, Στέργιος Γραμμένος, Δημήτρης Καλοφωλιάς, Δημήτρης Κανελλόπουλος, Αθανάσιος Κανελλόπουλος, Πέτρος Παπανικολάου. Άλλοι 15 κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν από ισόβια μέχρι τριετή φυλάκιση με αναστολή. Ο Μπελογιάννης μεταφέρεται στις φυλακές της Κέρκυρας. Η απόφαση του δικαστηρίου προκαλεί θύελλα αντιδράσεων σ’ όλο τον κόσμο. Διαδηλώσεις, πορείες, γινόταν στη διάρκεια της δίκης αλλά και μετά την απόφαση.
Τηλεγραφήματα συμπαράστασης, στέλνονταν απ’ όλα τα μέρη του κόσμου. Με πρωτοβουλία της Σοβιετικής ένωσης το ζήτημα συζητήθηκε στην 6η Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Αλλά με τις πιέσεις που άσκησαν οι αμερικάνοι δεν παίρνεται καμιά πρωτοβουλία από τον Οργανισμό. Στην Ελλάδα όμως η κυβέρνηση δεν μπορούσε να παραβλέψει αυτή την παγκόσμια αντίδραση και ο Πλαστήρας αναγκάζεται να δηλώσει ότι η απόφαση δε θα εκτελεστεί. Η δήλωση όμως αυτή ήταν ένας ελιγμός που αναγκάστηκε να κάνει η κυβέρνηση. Πολύ γρήγορα ετοιμάζει νέα σκευωρία ενάντια στο Μπελογιάννη, μια νέα δίκη με βαρύτερες κατηγορίες όπως η κατασκοπεία, με στόχο να αναιρεθεί η αμνηστία που υποχρεώθηκε να του δώσει. Οι Αμερικάνοι εκβιάζουν πλέον ανοιχτά προς αυτή την κατεύθυνση. Η αμερικανική κυβέρνηση δηλώνει πως θα περικόψει την «οικονομική βοήθεια» στην Ελλάδα. Ο Πιουριφόι σε συνέντευξή του λέει προκλητικά πως «η Ελλάς έχει ανάγκη ισχυράς κυβερνήσεως».
Έτσι η αστυνομία ανακαλύπτει «δίκτυο κατασκοπείας» του ΚΚΕ με οργανωτή το Μπελογιάννη. Κάνουν έφοδο στη βίλα «Αύρα» στη Γλυφάδα και στο σπίτι του παλιού κομμουνιστή Νίκου Καλούμενου στην Καλλιθέα, όπου βρίσκουν παράνομους ασύρματους του ΚΚΕ, αφού πρώτα είχαν εντοπίσει μυστικά σήματα, όπως έλεγαν. Σαν αποδεικτικά στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν πλαστά τηλεγραφήματα τα οποία φέρονται να έλαβαν οι κατηγορούμενοι από το εξωτερικό. Το ότι το ΚΚΕ χρησιμοποιούσε ασυρμάτους ήταν παλιά μέθοδος επικοινωνίας από την εποχή του Μεταξά και το γεγονός ήταν γνωστό σε όλους. Δηλαδή, αν και οι διωκτικές αρχές, γνώριζαν πολύ καλά την ύπαρξη ασυρμάτων νωρίτερα, δε δίστασαν να κατασκευάσουν τη σκευωρία για δήθεν κατασκοπία. Τα γεγονότα είναι χαρακτηριστικά:
Οι ασύρματοι ανακαλύφθηκαν στις 14 και 15 Νοέμβρη του 1951, μόλις δηλαδή τελείωνε η πρώτη δίκη, αλλά ήταν γνωστό στην Ασφάλεια περίπου ένα χρόνο νωρίτερα. Αντί να προχωρήσουν αμέσως σε συλλήψεις επέλεξαν να βρουν ένα χαφιέ στον μηχανισμό, για να πληροφορεί τις μυστικές υπηρεσίες για τις εντολές που έδινε το ΚΚΕ. Αυτά αναφέρεται στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 17 Γενάρη του 1951, ένα χρόνο σχεδόν πριν την «ανακάλυψη». Η ίδια εφημερίδα στις 22 Γενάρη 1951 αναφέρει (σύμφωνα με πληροφορίες που διέρρευσαν από την αστυνομία) ότι το σπίτι του Καλούμενου στην Καλλιθέα παρακολουθούνταν από πολύ καιρό πριν.
Επίσης η εφημερίδα ΕΣΤΙΑ στις 12 Δεκέμβρη του 1951 γράφει πως ο αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΗΕ, Α. Κύρου, είχε καλέσει τις ελληνικές κυβερνήσεις να δικάζουν τους κομμουνιστές με την κατηγορία της κατασκοπείας ανεξαρτήτως εάν η κατηγορία προέκυπτε από τα στοιχεία που είχαν!! «Στείλτε τους στα στρατοδικεία με την κατηγορία του κατασκόπου. Ποιος θα τολμήσει να διαμαρτυρηθεί;» έλεγε ο Κύρου. Η ίδια η ηγεσία του ΚΚΕ έχοντας καταλάβει ότι η Ασφάλεια γνωρίζει για τους συγκεκριμένους ασυρμάτους έδωσε στις 17 Δεκέμβρη του 1950 εντολή να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. Έτσι οι ασύρματοι αυτοί ήταν εκτός λειτουργίας πολύ πριν την έφοδο της Ασφάλειας. Παρ’ όλα αυτά η Ασφάλεια επέμενε ότι οι ασύρματοι λειτουργούσαν και ανακαλύφθηκαν κατά την έφοδο, μόνο και μόνο για να κρύψει τη σκευωρία. Ας σημειωθεί, τέλος, ότι στις έρευνες συμμετείχε και ελικόπτερο του αμερικανικού στόλου με ραδιογωνιόμετρα. Έτσι ξεκινάει στις 15 Φλεβάρη του 1952 η δεύτερη δίκη του Μπελογιάννη. Οι κατηγορούμενοι εκτός απ’ τον ίδιο είναι άλλοι 28. Η κατηγορίες αυτή τη φορά βασίζονται στον Αναγκαστικό Νόμο 375/1936 περί κατασκοπίας, που θέσπισε ο Μεταξάς.
Στη νέα του απολογία ο Μπελογιάννης καταρρίπτει όλες τις συκοφαντίες. Η απολογία του στη δεύτερη δίκη έχει μείνει σαν ένα φλογερό ντοκουμέντο θάρρους:
«Την ευθύνη για το ότι η ελληνική γη είναι σπαρμένη με τάφους και ερείπια, τη φέρουν μόνο οι ξένοι ιμπεριαλιστές και οι έλληνες υπηρέτες τους…»
«Εμείς πιστεύουμε στη ορθότητα της θεωρίας, που γέννησαν τα μυαλά των πιο πρωτοπόρων ανθρώπων. Και το νόημα του αγώνα μας είναι η θεωρία αυτή να γίνει πραγματικότητα τόσο για την Ελλάδα όσο και για όλο τον κόσμο…»
«Εμείς αγαπάμε την Ελλάδα και το λαό της περισσότερο από εκείνους που μας κατηγορούν. Το αποδείξαμε τότε που η λευτεριά, η ανεξαρτησία και η εδαφική ακεραιότητα βρίσκονταν σε κίνδυνο. Παλεύουμε για να ξημερώσουν και για την πατρίδα μας καλύτερες μέρες, χωρίς πείνα και πόλεμο. Κι αν χρειαστεί θυσιάζουμε γι’ αυτό και τη ζωή μας.»
Στις 29 του Φλεβάρη ο Μπελογιάννης καταφέρνει να δώσει ένα σημείωμα σε έναν δημοσιογράφο, αφού του είχε υποσχεθεί ότι θα το δημοσιεύσει. Το παραθέτουμε ολόκληρο:
«Οι οργανωτές αυτής της δίκης, ντόπιοι και ξένοι, κατέβαλλαν πρωτοφανείς προσπάθειες για να κατασυκοφαντήσουν τον αγώνα του ΚΚΕ, χωρίς να διστάσουν ούτε μπροστά στη διαστρέβλωση γνωστών κειμένων.
Απέναντι σ’ αυτές τις προσπάθειες εμείς βρεθήκαμε τελείως ανυπεράσπιστοι, γιατί μέσα στα απομονωτήρια της ασφάλειας δε μας δόθηκε καθόλου ο χρόνος και η δυνατότητα να μελετήσουμε και να συγκεντρώσουμε τα απαραίτητα για την υπεράσπισή μας στοιχεία.Έτσι υποχρεωθήκαμε να παλαίψουμε κάτω από απαράδεχτα άνισους όρους. Αλλά παρ’ όλα αυτά, αποδείχτηκε ότι το ΚΚΕ είναι κόμμα πατριωτικό, με τίτλους εθνικούς, που κανένα άλλο κόμμα δεν έχει να παρουσιάσει. Γιατί στο βωμό της ανεξαρτησίας και της ελευθερίας της Ελλάδος έχει προσφέρει φοβερές εκατόμβες. Και αν δεν υπήρχαν σήμερα οι έμποροι και οι κάπηλοι του μίσους, η συμβολή του ΚΚΕ στην ειρήνευση του τόπου θα είχε εκτιμηθεί όχι μόνο από τους φίλους, αλλά και από τους τίμιους και καλόπιστους αντιπάλους μας.
Γι’ αυτό οι σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος δεν δολοφονούν εμάς. Δολοφονούν την ειρήνευση και την τιμή της Ελλάδος.
29/2/52 Νίκος Μπελογιάννης»
Το δικαστήριο αποφασίζει και πάλι τη θανατική ποινή για τους 8 κατηγορούμενους. Εκτός από το Μπελογιάννη, σε θάνατο καταδικάζεται ο Δημήτρης Μπάτσης, ο Ηλίας Αργυριάδης, ο Νίκος Καλούμενος, ο Τάκης Λαζαρίδης, ο Χαρίλαος Τουλιάτος, ο Μιλτιάδης Μπισμπιάνος και η Έλλη Ιωαννίδου. Ήταν 1η Μάρτη του 1952.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αντιδράσεις για την απόφαση ένθεν και ένθεν. Η περίφημη «Φωνή της Αμερικής» αναφωνούσε με το αίσθημα του νικητή:
«Η δίκη αυτή είναι ένα από τα σπουδαιότερα παγκόσμια γεγονότα τα οποία εσημειώθησαν τον Φεβρουάριον του ’52. Αποτελεί δίδαγμα δια τον ελεύθερον κόσμον. Αποδεικνύει ότι τα απανταχού κομμουνιστικά κόμματα δεν εμπνέονται από πολιτικούς σκοπούς αλλά αποτελούν οργανώσεις κατασκοπείας».
Οι προοδευτικοί άνθρωποι μέσα και έξω απ’ την Ελλάδα ξεσηκώνονται και απαιτούν να μην εκτελεστεί η απόφαση. Χιλιάδες διαμαρτυρίες και τηλεγραφήματα απ’ όλο τον κόσμο ζητούν τη ματαίωση της εκτέλεσης. Διεθνούς φήμης καλλιτέχνες όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν, συγγραφείς όπως ο Σαρτρ, ο Κοκτώ, ο Μπενουά, γάλλοι υπουργοί, ο ίδιος ο Ντε Γκώλ, πρόεδροι ακαδημιών και ακυρωτικών δικαστηρίων στέλνουν τηλεγραφήματα εναντίωσης στις εκτελέσεις.
Ακόμα και ο συντηρητικός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Σπυρίδων Βλάχος, ζητά από το βασιλιά να μην γίνουν εκτελέσεις δηλώνοντας:
«Έχω συγκλονιστεί απ’ το ηθικό μεγαλείο του Μπελογιάννη. Το θεωρώ ανώτερο κι από των πρώτων Χριστιανών, γιατί ο Μπελογιάννης δεν πιστεύει ότι υπάρχει μέλλουσα ζωή».
Η Παγκόσμια Οργάνωση αλληλεγγύης για τη σωτηρία του Μπελογιάννη πάλευε για τη σωτηρία του Μπελογιάννη με όσα μέσα μπορούσε. Συγκεντρώσεις, συνεντεύξεις, τηλεγραφήματα στην κυβέρνηση και το βασιλιά, διαμαρτυρίες στον ΟΗΕ. Το όνομα του Μπελογιάννη γίνεται σύμβολο της ειρήνης και της ανεξαρτησίας των λαών. Η σοβιετική Επιτροπή στον ΟΗΕ κάνει τα πάντα για να σώσει το Μπελογιάννη και τους συντρόφους του. Όμως η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ κάτω από τις νέες απειλές των Αμερικάνων δεν προέβη σε καμιά ενέργεια. Ο Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του μέσα από τη φυλακή συνεχίζουν τον πολιτικό αγώνα. Στέλνουν γράμματα σε ξένες εφημερίδες όπου αναφέρουν την τραγική κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα, σε όλα τα επίπεδα.
Στις 28 Μάρτη το Συμβούλιο Χαρίτων εκδίδει την απόφασή του. Γίνονται δεκτές μόνο οι αιτήσεις χάριτος του Λαζαρίδη, του Μπισμπιάνου, του Τουλιάτου και της Έλλης Ιωαννίδου. (Της τελευταίας λόγω πρόσφατης μητρότητας). Οι υπόλοιποι έπρεπε να εκτελεστούν. Αξίζει να σημειώσουμε, για να αντιληφθούμε το ρόλο της κυβέρνησης Πλαστήρα, ότι λίγο καιρό πριν, είχε δώσει αμνηστία στον ναζιστή στρατηγό Αντρέ, το δήμιο της Κρήτης.
Στις 3 το πρωί της Κυριακής της 30ης Μάρτη του 1952, ο βασιλικός επίτροπος συνταγματάρχης Αθανασούλας ανακοινώνει στο Μπελογιάννη, τον Καλούμενο, τον Αργυριάδη και το Μπάτση ότι η αίτηση χάριτος απορρίφθηκε. Όλοι τους κατάλαβαν ότι τους πάνε για εκτέλεση. Σε λίγο τους βάζουν σε ένα αυτοκίνητο και τους μεταφέρουν στον γνωστό τόπο εκτελέσεων, το Γουδί. Οι 4 ήρωες δεν έχασαν ούτε μια στιγμή το κουράγιο τους. Αρνήθηκαν να τους δέσουν τα μάτια. Στις 4 και 12’ αντήχησαν τα όπλα του εκτελεστικού αποσπάσματος.
Η βαρβαρότητα συνεχίστηκε αφού τα πτώματα έμειναν στο τόπο που έπεσαν μέχρι το πρωί. Έπειτα μεταφέρθηκαν στο νεκροταφείο της Κοκκινιάς χωρίς φέρετρα και πετάχτηκαν σε ξένα μνήματα. Αργότερα, όταν ανακαλύφθηκε το λάθος, ξέθαψαν τα πτώματα και τα έθαψαν στο σωστό σημείο. Ας σημειωθεί ότι ημέρα Κυριακή ούτε οι Γερμανοί στην Κατοχή δεν εκτελούσαν μελλοθάνατους. Η βαρβαρότητα αλλά και βιασύνη των υπευθύνων ήταν τέτοια που επέλεξαν τη μέρα αυτή. Άλλωστε αυτή πρέπει να ήταν και η εντολή των ίδιων των αμερικάνων στο Σοφοκλή Βενιζέλο, ο οποίος το πρωί της 29ης Μάρτη κλήθηκε επειγόντως στην αμερικανική πρεσβεία από τον Πιουριφόι, λίγο πριν μεταβεί στο υπουργικό συμβούλιο.
Χιλιάδες λαού επισκέφτηκε τον τάφο του Μπελογιάννη. Κάποια στιγμή εμφανίστηκε ένα στεφάνι με την επιγραφή: ΚΟΙΜΗΣΟΥ ΗΣΥΧΑ. ΕΜΕΙΣ ΑΓΡΥΠΝΟΥΜΕ
Από τότε οι αστυνομικοί φρουρούσαν μέρα – νύχτα τον τάφο. Τα άσχημα μαντάτα ταξιδεύουν γρήγορα μέχρι το στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων στον Αϊ Στράτη όπου ζει εξόριστος ο κορυφαίος ποιητής του λαού μας Γιάννης Ρίτσος. Την ίδια μέρα της εκτέλεσης θα γράψει το ποίημα «Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕ ΤΟ ΓΑΡΥΦΑΛΛΟ». Αναφέρουμε μερικές αράδες:
«Σήμερα το στρατόπεδο σωπαίνει.
Σήμερα ο ήλιος τρέμει αγκιστρωμένος στη σιωπή
όπως τρέμει το σακάκι του σκοτωμένου στο συρματόπλεγμα.
Σήμερα ο κόσμος είναι λυπημένος.
Ξεκρέμασαν μια μεγάλη καμπάνα και την ακούμπησαν στη γη.Μες στο χαλκό της καρδιοχτυπά η ειρήνη.
Σιωπή. Ακούστε τούτη την καμπάνα. Σιωπή. Οι λαοί περνούν σηκώνοντας στους ώμους τους
το μέγα φέρετρο του Μπελογιάννη
ΟΧΙ ΔΕ ΣΟΥ ταιριάζει εσένα Μπελογιάννη τούτο το σιωπηλό πένθος
τούτες οι μαύρες κορδέλες άκρη – άκρη στο φουστάνι της άνοιξης
τούτο το πράσινο σαπούνι που λιώνει ξεχασμένο στη σκάφη θολώνοντας το νερό.
Για σένανε είναι οι μεγάλες σάλπιγγες, τα μεγάλα τύμπανα
οι μεγάλες καμπάνες και οι μεγάλες παρελάσεις
ο μεγάλος όρκος των λαών πάνω στο φέρετρό σου
η μεγάλη μέρα της τριάντα του Μάρτηπου μπαίνει στο καινούργιο εορτολόγιο των ηρώων και των μαρτύρων της ειρήνης.
Έφυγες τώρα Νίκο ανάβοντας μ’ ένα γαρύφαλλο από φλόγα το κουράγιο του κόσμου,
ανάβοντας την ελπίδα στην καρδιά των λαών, ανάβοντας τους αστερισμούς της ειρήνης στο στερέωμα του κόσμου, πάνω απ’ τις πεδιάδες τις σπαρμένες κόκαλα.
Έπεσες, Νίκο, με τα’ αυτί σου κολλημένο στην καρδιά του κόσμου,
ν’ ακούς τα βήματα της λευτεριάς να βαδίζουν στο μέλλον, ν’ ακούς το μέλλον να ξεδιπλώνει εκατομμύρια κόκκινες σημαίες
πάνω απ’ το γέλιο των παιδιών και των κήπων
Ο Μπελογιάννης μας έμαθε άλλη μια φορά πώς να ζούμε και πώς να πεθαίνουμε.
Μ’ ένα γαρύφαλλο ξεκλείδωσε όλη την αθανασία.
Μ’ ένα χαμόγελο έλαμψε τον κόσμο για να μη νυχτώσει
Αποσπάσματα και πληροφορίες από kkeml.gr
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
