Η συμμετοχή των Μικρασιατών στην επανάσταση του 1821 ήταν σημαντική σε στρατιωτικό οικονομικό και πολιτιστικό τομέα, παρόλο που όπως ήταν φυσικό ήταν αδύνατη μια ένοπλη εξέγερση στα εδάφη της με τέτοια υπεροχή των Οθωμανικών δυνάμεων. Ειδικότερα στις Κυδωνίες με την περίφημη Ακαδημία της η εκπαίδευση και η αγάπη για τα γράμματα ξέφυγε από τα σύνορα του τόπου, γινόταν ντελάλης που έφερνε κόσμο από παντού για να παρακολουθήσουν μαθήματα. Οι οικονομικές και πνευματικές συνθήκες που επικρατούσαν στο Αϊβαλί δημιούργησε την ιδέα της ίδρυσης τυπογραφείου.
Έτσι, με δαπάνες της οικογένειας Σαλτέλη, το 1817, στάλθηκε στο Παρίσι, ο αριστούχος σπουδαστής της Ακαδημίας Κων/νος Τόμπρας, για να μάθει την τυπογραφική τέχνη, να γυρίσει πίσω στην πατρίδα και να μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις του και σε άλλους Ελληνόπαιδες. Πράγματι, ο Τόμπρας έμαθε την τυπογραφική τέχνη και την κατασκευή τυπογραφικών στοιχείων.
Το 1819 ο Τόμπρας γύρισε έχοντας μαζί του, εκτός από γνώσεις, τυπογραφικά μηχανήματα και ελληνικά τυπογραφικά στοιχεία. Έτσι έστησε στις Κυδωνίες το πρώτο Ελληνικό τυπογραφείο, που λειτούργησε για τις ανάγκες της Σχολής σε κτήριο της αυλής στην «Παναγία των Ορφανών», την ξακουστή «Κάτω Παναγιά». Στα δυο χρόνια λειτουργίας του τυπογραφείου, μέχρι την καταστροφή της πόλης, τυπώθηκαν βιβλία ποικίλου περιεχομένου με τεχνική αρτιότητα και τυπογραφικά στοιχεία εφάμιλλα των ευρωπαϊκών, όπως η δίτομη Γραμματική του Γρηγ. Σαράφη, ποιήματα, μεταφρασμένα βιβλία από τα Γαλλικά κ.α.
Βλέποντας ο Τόμπρας τον όλεθρο που ερχόταν στην πόλη των Κυδωνίων, συσκεύασε κατάλληλα τα εργαλεία και τα μηχανήματα του τυπογραφείου και προσπάθησε να τα διασώσει καλώντας σε βοήθεια τον Υδραίο καπετάνιο Γιακουμάκη Τομπάζη. Εκείνος όμως μετέφερε με τα καΐκια του τους Αϊβαλιώτες στα Ψαρά για να σωθούν και δεν πρόκαμε. Το Αϊβαλί τυλίχτηκε στις φλόγες, ο ίδιος όμως τελευταία στιγμή σώθηκε από τη μανία των Τούρκων και μαζί με τους ανιψιούς του Ιωάννη Τόμπρα και Αναστάσιο Νικολαΐδη, που τους είχε μαθητές στο τυπογραφείο, κατέφυγαν στα Ψαρά. Το τυπογραφείο δεν σώθηκε από τη φωτιά, όπως συνέβη και με την περίφημη Ακαδημία για την οποία το περιοδικό που εκδιδόταν στη Βιέννη (1811-1821) με τον τίτλο «Λόγιος Ερμής» προκειμένου να φέρει κοντά τους λόγιους Έλληνες της διασποράς, έγραφε: «Το σχολείο των Κυδωνίων κατέστη το καλύτερον της Ελλάδος όλης και επρόλαβεν εις την τελειότητα και το της Χίου και το της Κωνσταντινουπόλεως».
Στις 8 Ιουνίου του 1821, ο Δημ. Υψηλάντης αποβιβάστηκε στην Ύδρα, ως υπεύθυνος για την προετοιμασία της Επανάστασης στην Πελοπόννησο. Είχε φέρει μαζί του όπλα και πολεμικό υλικό κι ένα πλήρες μικρό τυπογραφικό πιεστήριο, σε κιβώτια, που φορτωμένο σε μουλάρια έφτασε από την Τεργέστη. Όμως κανένας δεν ήξερε να το λειτουργήσει. Όταν ο Υψηλάντης πληροφορήθηκε ότι στα Ψαρά βρίσκεται Έλληνας τυπογράφος, έδωσε διαταγή στον Τομπάζη να τον φέρει στην Πελοπόννησο. Όπως κι έγινε. Ο Κων/νος Τόμπρας, με τον Αναστάσιο Νικολαΐδη, έστησαν αμέσως στην Καλαμάτα το τυπογραφείο. Το πρώτο τυπογραφείο σε ελληνικό έδαφος. Εκεί τυπώθηκε η πρώτη ελληνική εφημερίδα «Ελληνική Σάλπιγξ» την 1η Αυγούστου 1821.
Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην Τριπολιτσά, όταν τον Σεπτέμβρη του 1821 την απελευθέρωσαν οι Έλληνες όπου όμως η κατάσταση ήταν ρευστή κι επικίνδυνη. Αποφασίστηκε να μεταφερθεί στο Άργος. Εκεί μάταια προσπάθησε ο Τόμπρας να το λειτουργήσει, λόγω ενόπλων και ατάκτων σωμάτων που εμπόδιζαν το στήσιμο και την ομαλή λειτουργία του. Γι' αυτό, μετά την παράδοση της Κορίνθου στον Κολοκοτρώνη και τον Υψηλάντη, το Γενάρη του 1822, με απόφαση της Α΄ Εθνικής Συνέλευσης της Επιδαύρου μεταφέρθηκε η έδρα της Κεντρικής Διοίκησης στην Κόρινθο και μαζί με αυτήν και το τυπογραφείο. Εκεί τυπώθηκαν σημαντικές για το Έθνος μας εκδόσεις, όπως το πρώτο «Σύνταγμα» ή «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος , τα πρώτα δημόσια έγγραφα, όπως προκηρύξεις και διαταγές της Κυβέρνησης, ο Οργανισμός των Ελληνικών Επαρχείων, των Ελληνικών Δικαστηρίων, η Διακήρυξη που όριζε τα εθνικά χρώματα και τις σημαίες των «κατά γην και θάλατταν δυνάμεων». Εκεί ακόμα τυπώθηκε κι ένας χάρτης χαλκογραφημένος πάνω σε λεπτό μεταξωτό πανί.
Τον Ιούλιο του 1822 το τυπογραφείο γνώρισε νέες περιπέτειες. Το κατέστρεψε ο Δράμαλης καθώς κατέβαινε προς το Άργος. Έλειπε ο Τόμπρας που σώθηκε μαζί και τα τυπογραφικά στοιχεία. Έτσι εξακολούθησε να είναι ο τυπογράφος της Κεντρικής Διοίκησης σε διάφορα σημεία της ελεύθερης Ελλάδας. Τον Σεπτέμβριο του 1825, με διάταγμα ορίστηκε η έκδοση επίσημης εφημερίδας με τον τίτλο «Γενική Εφημερίς της Ελλάδος» με έδρα το Ναύπλιο. Συντάκτης ανέλαβε ο Θεόκλητος Φαρμακίδης, που ήταν σκληρός με τους εργαζόμενους και οι οποίοι δυσανασχετούσαν πολύ, γιατί έμεναν και απλήρωτοι. Πώς να ζήσουν;
Τον Μάρτιο του 1826 μαθεύτηκε πως έγινε απεργία. Τέτοιο πράγμα δεν είχε ξανακουστεί. Ήταν η απεργία των εργαζομένων στο Εθνικό Τυπογραφείο. Διεκδικούσαν δεδουλευμένες αποδοχές και διαμαρτύρονταν για την κακή συμπεριφορά του Θεόκλητου Φαρμακίδη απέναντί τους. Φαίνεται δεν είχαν το δικαίωμα. Ο Τόμπρας ως πρωταίτιος της απεργίας φυλακίστηκε, ενώ οι περισσότεροι εργαζόμενοι απολύθηκαν. Αποφυλακίστηκε όμως γρήγορα κι εκείνος.
Ύστερα απ’ αυτό συνεργάστηκε με τον Κυδωνιάτη Κώστα Δημίδη στο Ναύπλιο, σε ιδιωτικό δικό τους τυπογραφείο. Είχε δημιουργήσει στο μεταξύ μαθητές τυπογράφους, πολλούς, διαδόχους στην τέχνη και στο έργο του, που ξεκίνησε από το προοδευτικό Αϊβαλί και εξυπηρέτησε βασικές ανάγκες για την Επανάσταση»
Βιβλιογραφία: «Η συμμετοχή των Μικρασιατών στην Επανάσταση του 1821» , Δήμος Ν. Ιωνίας: Κέντρο Σπουδής και Ανάδειξης Μικρασιατικού Πολιτισμού. Ν Ιωνία 2021
Ζάκυνθος, Ιούνιος 2021
* Φιλόλογος
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 22 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 22/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
