Διεκδικώντας το φως: Ο αγώνας των τυφλών τη δεκαετία του '70

 

 Μέχρι τα μέσα της δεκαετία του ’70 οι μη βλέποντες εξαρτιόνταν πλήρως  από τα οικογενειακά, συγγενικά δίκτυα που είχαν επωμιστεί τη φροντίδα τους, ελλείψη οποιασδήποτε  κρατική μέριμνας, ή από την ιδιωτική φιλανθρωπία. Οι ευκαιρίες για εκπαίδευση και εργασία ήταν ελάχιστες. Το μοντέλο της ιδιωτικής φιλανθρωπικής πρωτοβουλίας για την κάλυψη των εκπαιδευτικών (και ελάχιστα των επαγγελματικών) αναγκών τους ήταν κυρίαρχο, και το κράτος απόν. Κατά την επταετία ακολουθήθηκε επιδοματική πολιτική για τους τυφλούς και κωφούς, ενώ παράλληλα η δικτατορία χρηματοδότησε τα αντίστοιχα ιδιωτικά σωματεία, που μέχρι τότε λειτουργούσαν.

 

            Ο φιλανθρωπικός σύλλογος Οίκος Τυφλών ιδρύθηκε το 1906 με πρωτοστάτες δύο αστούς διανοούμενους, τον Βικέλα και τον Δροσίνη. Διανοούμενοι πιστοί στο όραμα της εθνικής ανάπτυξης και αστικής ολοκλήρωσης, προσηλωμένοι  στο όραμα του ευρωπαϊκού αστικού εκσυγχρονισμού,  που γίνονταν αντιληπτό ως τρένο που έστω και καθυστερημένα έπρεπε να πάρει και η Ελλάδα. Κατανοώντας κατ’ αυτό τον τρόπο το «χρέος του έθνους», υποστήριζαν ότι η δική τους συμβολή σε αυτό το έργο είναι η προώθηση της παιδείας του λαού (και οι δύο συμμετείχαν σε δύο σημαντικούς φιλεκπαιδευτικούς συλλόγους, τον Παρνασσό και  το Σωματείο Ωφέλιμων Βιβλίων).  Σε αυτό το πλαίσιο, εντυπωσιασμένοι από τις προόδους της εκπαίδευσης των τυφλών στην Ευρώπη (Γαλλία, Σουηδία, Νορβηγία κλπ) πρότειναν και τελικά ίδρυσαν ένα ιδιωτικό σωματείο, που στόχος του ήταν η εκπαίδευση και προστασία των τυφλών.  Σε αυτό συμμετείχαν αστοί και αστές της εποχής, πολιτικοί, διανοούμενοι, καθηγητές πανεπιστημίου, δημοσιογράφοι ενώ είχε και τη στήριξη του παλατιού. Πρόεδρος ορίστηκε ex officio ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος, τονίζοντας και με αυτό τον τρόπο τη χριστιανική ηθική που διέπει τη φιλανθρωπία.  Οι πόροι του προέρχονταν από ευεργεσίες, κληροδοτήματα, εράνους της εκκλησίας (την Κυριακή του Τυφλού), δωρεές κλπ

 

Το 1907 μετά από μεγάλη δωρεά της οικογένειας ευεργετών της διασποράς, Αμπετ, χτίστηκε το Αμπέτειο Μέλαθρον στην Καλλιθέα (το ερειπωμένο νεοκλασικό υπάρχει μέχρι σήμερα στο χώρο που στεγάζεται το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών), η έδρα του Οίκου Τυφλών, που εξελίχθηκε σε σχολείο και οικοτροφείο για τυφλούς μαθητές και τρόφιμους. Με εμβληματική φιγούρα, μέχρι τη δικτατορία του Μεταξά,  τη διευθύντρια Ειρήνη Λασκαρίδου.  

 

Για εβδομήντα χρόνια, ο Οίκος Τυφλών μαζί με άλλους 3-4 άλλους ιδιωτικούς συλλόγους (Φάρος Τυφλών κ.ά.) ήταν οι μοναδικοί φορείς που επιφορτίστηκαν με την εκπαίδευση και τη φροντίδα των μη βλεπόντων.  Αξίζει να σημειωθεί ότι όλη αυτή την περίοδο το κράτος πρόνοιας στην Ελλάδα ήταν ανύπαρκτο και οι προνοιακές παροχές ελάχιστες, αφορώντας μια μικρή μερίδα πολιτών. Αλλά και η ιδιωτική φιλανθρωπική πρωτοβουλία ήταν πλήρως ανεπαρκής, καθώς αφορούσε πολύ περιορισμένο αριθμό εκ των χιλιάδων ατόμων με προβλήματα όρασης. (Ο Οίκος Τυφλών, δεν μπορούσε να φιλοξενήσει πάνω από 60 άτομα, οι 30 περίπου ήταν μαθητές του. Τα δε δημόσια Γυμνάσια που μπορούσαν να παρακολουθήσουν οι μη βλέποντες δεν είχαν παράλληλη στήριξη ή υποδομή, κατάλληλα βιβλία κλπ). Κι όλα αυτά  παρά το γεγονός ότι ο Οίκος Τυφλών είχε συσσωρεύσει μια τεράστια περιουσία, με δεκάδες ακίνητα από δωρεές και κληροδοτήματα, αλλά και ρευστό.

 

Το 1976 οι τρόφιμοι του Οίκου, που είχαν σχηματίσει σωματεία όπως και οι γονείς τους, άρχισαν να προβάλουν διεκδικήσεις για λήψη κρατικών μέτρων. Αποκορύφωμα του αγώνα τους αποτέλεσε η πεντάμηνη κατάληψη στον Οίκο Τυφλών, που ξεκίνησε στις 2 Μάιου 1976, όταν ομάδα τυφλών μαζί με τους μαθητές του Οίκου κατέλαβαν τις εγκαταστάσεις του συλλόγου. Την ίδια μέρα 300 άτομα βρίσκονταν στο χώρο της κατάληψης. Η άλλη πλευρά αντεπιτίθεται άμεσα: απ' την επόμενη κιόλας τα μέλη της Συντονιστικής κλήθηκαν για ανακρίσεις στο Α.Τ. Καλλιθέας, όπου δέχονταν επίμονες ερωτήσεις για τα πολιτικά τους φρονήματα, και τελικά κατηγορήθηκαν με το Ν4000 περί τεντιμποϊσμού! Ωστόσο, παρά τις διώξεις, κανείς δεν υποχώρησε. Λίγες μέρες μετά, 20.000 και πλέον άνθρωποι δίνουν το «παρών» στο γήπεδο του Πανιωνίου εκφράζοντας τη συμπαράστασή τους στους αγωνιζόμενους τυφλούς. Η εξέγερση αυτή κράτησε πολλούς μήνες και ενισχύθηκε από την κατάληψη του Δημαρχείου Αθηνών,  την 1/10/76, που υποχρέωσε  το Δήμο και το υπουργείο Δημόσιας Τάξης να επιδώσουν άδειες μικροπωλητή σε τυφλούς που είχαν διωχθεί από τον «Οίκο» τους και αντιμετώπιζαν πρόβλημα βιοπορισμού. Αλλά και από μια άλλη δράση, την παραμονή εκατοντάδων τυφλών έξω από την Αρχιεπισκοπή απειλώντας ότι θα την καταλάβουν αν δεν ικανοποιηθεί το αίτημα τους. Παράλληλα το γεγονός απέκτησε διεθνή προβολή με τους Σαρτρ, Μποβουάρ, Φουκό, Σινιορέ, Βεργόπουλος, Πουλαντζά κ.ά. να δηλώνουν δημόσια τη συμπαράσταση τους στον αγώνα . Οι τρόφιμοι και οι αλληλέγγυοι σύρθηκαν στα δικαστήρια πολλές φορές από τη Διοίκηση του Οίκου Τυφλών, αλλά ο αγώνας τους δικαιώθηκε, καθώς αποφασίστηκε η κρατικοποίηση του Οίκου Τυφλών, διαδικασία που αποδέχτηκε τελικά και η διοίκηση από τα τέλη του 1976. Η διαδικασία κράτησε 2 χρόνια και τελικά τον Σεπτέμβριο του 1979 το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών αποτέλεσε τον καθολικό διάδοχο του τέως σωματείου Οίκος Τυφλών.

 

Η τυφλότητα μέχρι τις αρχές του 1980 συνδέονταν με τη φτώχεια, την περιθωριοποίηση, τον κοινωνικό αποκλεισμό, τα ανυπέρβλητα εμπόδια στην εκπαίδευση. Μέχρι τότε τα άτομα με αναπηρία ζούσαν από την "ελεημοσύνη" και την "φιλανθρωπία", πλήρως εξαρτώμενα. Ο αγώνας των ατόμων με τυφλότητα με κορύφωση το 1976 ήταν ένας αγώνας για το δικαίωμα σε ίσες ευκαιρίες, μέσω της θετικής διάκρισης. Δεν ήταν μόνο αγώνας μια μερίδας των καταπιεσμένων για την χειραφέτηση τους ήταν και αγώνας χειραφέτησης, αυτός καθεαυτός, καθώς τα ίδια τα υποκείμενα αρνούμενα την πατερναλιστική, ηθικιστική εξάρτηση από τους "βλέποντες, φιλάνθρωπους αστούς", αποφάσισαν να κάνουν οι ίδιοι πολιτική για τους εαυτούς τους, επιδιώκοντας το κράτος να θεσμοθετήσει πολιτικές που θα ήραν τα τους φραγμούς στην εκπαίδευση, την εργασία, τη μετακίνηση, την ίδια τη ζωή. (αντίσοιχες πολιτικές είχαν θεσμοθετηθεί σε όλα τα δυτικά κράτη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο).

 

Γιατί τα θυμήθηκα, θα μου πείτε, όλα αυτά; Αφορμή ήταν η 3η Δεκέμβρη, ημέρα για τα Άτομα με Αναπηρία, αλλά και η επικείμενη προβολή της ταινίας Ο αγώνας των τυφλών της σκηνοθέτιδας Μαρίας Παπαηλιού ( η οποία συμμετείχε και εκείνη στα γεγονότα της κατάληψης ως κηδεμόνας παιδιού που φιλοξενούνταν στον Οίκο) το Σάββατο 7/12/2013 στις 19.30 στο θέατρο Κωφών Ελλάδας. Αυτές ήταν η αφορμές, ωστόσο οι βαθύτερες αιτίες που υπαγόρευσαν το κείμενο είναι άλλες: Είναι η συνολική κατάρρευση του κράτους πρόνοιας στην Ελλάδα της κρίσης, η πλήρης απαξίωση των κρατικών δομών που ασχολούνται με τα ΑμεΑ (η ειδική αγωγή υποχρηματοδοτείται και απαξιώνεται συστηματικά πιθανόν ως την πλήρη παράδοση της στους ιδιώτες), είναι το πετσόκομμα των μισθών των εργαζόμενων τυφλών, που έχει ως αποτέλεσμα να αδυνατούν να καλύψουν ακόμη και τις ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης που δημιουργεί η αναπηρία τους, είναι η περικοπή των αναπηρικών επιδομάτων, που επιβάλλεται τεχνηέντως με τη μείωση των ποσοστών αναπηρίας από τις επιτροπές αξιολόγησης, είναι η αδιαφορία και η κοινωνική προκατάληψη, που ακόμα επιβιώνουν, σε μια κοινωνία και μια πόλη απροσπέλαστη και αδιάβατη, που επιθυμεί τα ΑμεΑ να είναι φυλακισμένα στο σπίτι τους. Είναι εν τέλει η απαλλοτρίωση όλων των κατακτήσεων, που με αγώνες κατέκτησαν τα άτομα με αναπηρία, από τον κανιβαλικό καπιταλισμό της εποχής μας, και το σύγχρονο αστικό πλέγμα εξουσίας που ψάχνει νέους Καιάδες σιγοντάροντας με το γάντι φασιστικού τύπου ευγονικές λύσεις.   Είναι και ο Μ. και η Β., φίλοι και οι δυο με αναπηρίες, που συνεργάστηκα, αγάπησα, συνομίλησα, μοιράστηκα αγωνίες και αγώνες, πορευτήκαμε στους ίδιους δρόμους, όλα αυτά τα χρόνια. Απαράμιλλα παραδείγματα αγωνιστών της ζωής, δρώντα υποκείμενα του αγώνα για τη συνολική χειραφέτηση και την κατάργηση κάθε καταπίεσης και κοινωνικού αποκλεισμού.  Οι αγώνες τους είναι κομμάτι των αγώνων όλων των καταπιεζομένων για τη χειραφέτηση και δεν τους αξίζει επετειακή υπόμνηση μια φορά το χρόνο, αλλά καθημερινή συμπαράσταση, κοινωνική αλληλεγγύη, πολιτική στήριξη.   

 

Αναδημοσίευση από το natasakefallinoy.blogspot.gr

 

Δείτε το συγκλονιστικό βίντεο από την ταινία Αγώνας των τυφλών: 

http://www.youtube.com/watch?v=lf3MlBkMrEY

 

Δείτε το πορτραίτο της Αγγελικής, τυφλής, εργαζόμενης και μητέρας στην Ελλάδα  της κρίσης, μίνι ντοκιμαντέρ στο πλαίσιο της σειράς Portraits of Greece in Crisis: 

http://www.portraitsofgreeceincrisis.com/gr/portrait/%CE%91%CE%B3%CE%B3%CE%B5%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20-%20%CE%A4%CF%85%CF%86%CE%BB%CE%AE%20%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%B6%CF%8C%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B7%20%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD%20%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1