Alfavita Newsroom Σημαντική; Λάθος λέξη. Ευεργετική είναι η σωστή. Σε έναν μονοδιάστατο κόσμο υπερτεχνολογίας, όπου οι τρόποι που εργάζονται τα είδη νοημοσύνης μοιάζουν πανομοιότυποι, το βιβλίο με τις αμέτρητες προεκτάσεις και αλληλεπιδράσεις του έρχεται να σηκώσει ψηλά την σημαία της διαφορετικότητας, της καλλιέργειας, της ενσυναίσθησης, των αξιών, της διάδρασης, της διασκέδασης και του μαζί. Η συστηματική επαφή με το βιβλίο φτιάχνει ανθρώπους με οξύνοια, με ποικιλία σκέψης και δράσης, ανθρώπους που θα κυοφορήσουν σπουδαίες ιδέες και θα διεκδικήσουν τα κομμάτια ευτυχίας που θέλουν.
Πώς να διαβάζουμε λοιπόν ένα βιβλίο στα παιδιά; Ας δούμε λάθη και παραλείψεις μας, δυνατότητες που έχουμε και ας δοκιμάσουμε να διαβάσουμε βρίσκοντας ο καθένας το προσωπικό μας στυλ.
Πριν την αφήγηση;
Καλό είναι να έχω διαβάσει μόνος-η το βιβλίο που πρόκειται να διαβάσω στο/στα παιδί/παιδιά. Είναι υπόθεση λίγων λεπτών και θα με βοηθήσει να έχω προετοιμαστεί για τις φωνές, τους τονισμούς και τα βασικά γεγονότα. Ενδεχομένως να έχω ετοιμάσει και κάτι μικρό, όπως μια μινιατούρα του κεντρικού ήρωα. Μην πεις δεν ξέρω να φτιάχνω. Και μία ξεπατικοσούρα σε σκληρό χαρτόνι με χρώμα από ξυλομπογιές αρκεί για να κάνει τον ήρωα σας να ξεπροβάλλει πίσω από τις σελίδες και να ενθουσιάσει τον μικρό ακροατή.
Τι άλλο μπορούμε να δούμε με το παιδί πριν αρχίσουμε την ανάγνωση;
Εξώφυλλο, τίτλος, όνομα συγγραφέα και εικονογράφου, όνομα εκδοτικού οίκου, εσώφυλλα και όλα τα περικειμενικά στοιχεία όπως η διάταξη του κειμένου στη σελίδα, το είδος, το χρώμα, οι αυξομειώσεις στο μέγεθος της γραμματοσειράς, ενδεχόμενα απτικά ή κινούμενα στοιχεία (σε board book για παιδιά κάτω των 3,5 ετών), είναι αυτά στα οποία μπορούμε να εξασκήσουμε τα παιδιά στην αναγνώρισή τους, σε υποθέσεις γύρω από το τι λένε και πού αναφέρονται, σε έναν μίνι διάλογο που μπορεί να λάβει χώρα πριν την ανάγνωση και δεν θα έχει τη μορφή εξέτασης, αλλά ειλικρινούς διερεύνησης αυτών των “στολιδιών” ενός βιβλίου. Σκεφτείτε ένα βιβλίο χωρίς εξώφυλλα, ονόματα δημιουργών, μία γραμματοσειρά παντού κ.ο.κ. για να καταλάβετε πόσο “στολίζουν” ένα βιβλίο όλα αυτά. Διευκρίνιση: δεν είναι κάθε στιγμή ίδια. Σε στιγμές χαλάρωσης δεν θα καθίσουμε να ασχοληθούμε με όλα αυτά τα στοιχεία πλην του τίτλου και ίσως του συγγραφέα/εικονογράφου. Τέτοιες στιγμές μας ενδιαφέρει μόνον η ανάγνωση, η ιστορία.
Το λάθος κράτημα
Έχω δει αμέτρητες φορές γονείς, ακόμα και λίγους εκπαιδευτικούς να διαβάζουν στα παιδιά κρατώντας λάθος ένα βιβλίο. Το παιδί πρέπει πάντοτε να βλέπει τις εικόνες/σελίδες/κείμενο ενός βιβλίου, επομένως ακόμα και αν το κρατάμε εμείς, πρέπει να το έχουμε στρέψει προς το παιδί. Θα στραβολαιμιάσουμε ελαφρώς, ναι, αλλά το παιδί πρέπει να μπορεί να βλέπει τις εικόνες. Μην παρασύρεστε από τις δυνατότητες κάποιων επαγγελματιών ή άλλων ικανότατων αφηγητών να λένε ιστορίες μη δείχνοντας κάποια εικόνα στα παιδιά. Πρόκειται για μια άλλη κατηγορία ανθρώπων, με εντελώς διαφορετικές δυνατότητες ιστόρησης και διατήρησης του ενδιαφέροντος.
Είναι μόνο οι εικόνες που πρέπει να βλέπει ένα παιδί;
Τα εικονογραφημένα ή εικονοβιβλία (illustrated και picture books) αποκαλύπτουν ήδη από το όνομά τους πόσο σημαντικές είναι οι εικόνες στα βιβλία για παιδιά. Το παιδί είναι απαραίτητο να βλέπει τις εικόνες για να ταξιδεύει μαζί τους καθώς ακούει την αφήγηση, αλλά είναι σημαντικό να είναι ορατές στο παιδί και όλες οι συμβάσεις του λόγου, όπως η φορά από τα αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω, τα κενά ανάμεσα στις λέξεις, το γεγονός ότι καθετί που λέμε αντιστοιχεί σε γραπτό λόγο, σε λέξεις, ακόμα και το διάστιχο. Πόσοι δεν έχουμε δει ένα παιδί που ακόμα δεν διαβάζει πραγματικά να σέρνει το δάχτυλό του πάνω σε λέξεις λέγοντας “τα δικά του”. Κι αυτό είναι μια μεγάλη κατάκτηση.
Πώς κρατάμε λοιπόν το βιβλίο;
Το κρατάμε στο ύψος του παιδιού; Ναι, κατά κύριο λόγο, το κρατάμε κοντά του και στο ύψος του, γιατί η ανάγνωση/αφήγηση/ακρόαση είναι απόλαυση και πρέπει να έχει όλες τις ανέσεις. Ωστόσο δεν είναι λάθος αν θέλετε να είστε όρθιοι και να περιφέρεστε, αν θέλετε να πλησιάζετε και να απομακρύνετε τις σελίδες στο βλέμμα του, αν θέλετε να δώσετε κίνηση στην ανάγνωσή σας.
Κίνηση κατά την ανάγνωση;
Ναι! Αν είστε ξαπλωμένοι στο κρεβάτι και διαβάζετε για καληνύχτα, η κίνηση θα περιοριστεί στα χέρια σας και όχι σε πιο εκτεταμένες κινήσεις που θα ξυπνήσουν το παιδί. Αν όμως είστε εκτός διαδικασίας χαλάρωσης, τότε η κίνηση χεριών, ποδιών και σώματος, όχι απλά επιτρέπεται αλλά συνίσταται. Είναι ένα από τα πράγματα που δίνουν σπουδαίο χρώμα στην ανάγνωση ενός βιβλίου. Η κίνησή σας αλλάζει κατηγορία την αφήγησή σας.
Η φωνή παίζει τεράστιο ρόλο
Σίγουρα δεν γεννηθήκαμε όλοι αφηγητές, σίγουρα δεν είχαμε όλοι τις ίδιες ευκαιρίες να εξασκηθούμε και εν τέλει δεν έχουμε όλοι το ίδιο ταλέντο. Αλλά κάποια πράγματα δουλεύονται και μπορούμε όλοι να τα φτιάξουμε. Ακόμα και αν δεν ξέρετε καθόλου τι διαβάζετε (δηλαδή δεν έχετε ξαναδεί το παραμύθι που μόλις ανοίγετε να διαβάσετε), υιοθετήστε την γενική αυτή αρχή: κάθε ομιλών χαρακτήρας σε ένα βιβλίο πρέπει να έχει τη δική του φωνή, όπως συμβαίνει στα κινούμενα σχέδια. Όταν διαβάζετε όλες τις φωνές με την ακριβώς φωνή, έχει χαθεί ήδη το μισό τουλάχιστον χρώμα μιας ιστορίας. Αλλάξτε φωνές, παίξτε με το λάρυγγά σας και δείτε το βλέμμα του παιδιού να αστράφτει από χαρά.
Είναι μόνο οι φωνές ο απαραίτητος ήχος;
Η εκφραστικότητα, οι παύσεις, το χρώμα και η ποικιλία των φωνών μας είναι τα SOS, ωστόσο επιπρόσθετο χρώμα θα δώσουν απλοί ήχοι με τους οποίους μπορείτε να ντύσετε την αφήγησή σας: το χτύπημα μιας πόρτας, ένα κουδούνι, τα παπούτσια στο χιόνι, ο αέρας, το θρόισμα των φύλλων, ο βήχας είναι μερικοί μόνο από τους ήχους που θα αλλάξουν επίπεδο την αφήγησή σας.
Διακόπτουμε το παραμύθι για να ρωτάμε το παιδί;
Η αφήγηση ενός βιβλίου δεν είναι πεδίο εξέτασης. Η αφήγηση είναι ένας κόσμος μαγικός, ένα ταξίδι στον κόσμο του βιβλίου, των ηρώων του, των φανταστικών (ή μη) γεγονότων του. Δεν είναι καθόλου απαραίτητο, λοιπόν, να διακόπτετε κάθε τρεις και λίγο την ανάγνωση για να ελέγξετε το επίπεδο συγκέντρωσης ή κατανόησης του παιδιού. Όπως δεν σταματάτε 20 φορές την ταινία για να συζητήσετε κάθε απορία τη στιγμή της γέννησής τους, έτσι δεν διακόπτουμε και ένα βιβλίο. Η συγκέντρωση είναι ορατή από το αν παρακολουθεί, η κατανόησή του θα ελεγχθεί, αν το κρίνετε απαραίτητο, στο τέλος της ανάγνωσης, ενώ θα συζητάμε με το παιδί όλα όσα διαβάσαμε. Το λέω ξανά και ξανά: το βιβλίο δεν είναι εξεταστήριο ούτε διαγνωστικό κέντρο, δεν είναι ο χώρος όπου θα βγάλουμε τα δασκαλίστικα ή γονεϊκά σκαλώματά μας. Το βιβλίο είναι ταξίδι, μαγεία, τελετουργία.
Αν το παιδί μας ρωτήσει κάτι εκείνο;
Ασφαλώς και απαντάμε, προσπαθώντας να είμαστε μεστοί στην απάντησή μας για να επιστρέψουμε άμεσα στην αφήγησή μας.
Κατά την ανάγνωση, ένας κόσμος συναισθημάτων…
Εκτός από το χρώμα της φωνής και κάποιων απλών ήχων, εκτός από την κίνηση του σώματος και την εκφραστικότητα του προσώπου μας, χρησιμοποιούμε μικρές, σωστές παύσεις όταν χρειάζεται, τραγουδάμε, δίνουμε κίνηση στο βιβλίο μας (π.χ. αν απεικονίζεται καράβι που ταξιδεύει κουνάμε ελαφρά ολόκληρο το βιβλίο). Όσο διαβάζουμε συμμετέχουμε στα συναισθήματα που προκαλούνται στο παιδί. Αν, για παράδειγμα, το παιδί βάλει το χέρι του στο στόμα και γουρλώσει τα μάτια επειδή συνέβη κάτι φοβερό ή ντροπιαστικό, ταυτιζόμαστε μαζί του, το ακολουθούμε σε αυτήν την έκφραση των συναισθημάτων και ακόμα καλύτερα εκφράζουμε και τα δικά μας με τον προσωπικό μας τρόπο.
Διαβάζω ακριβώς ο,τι βλέπω;
Ανοίγω ένα βιβλίο. Διαβάζω επί λέξει την ιστορία όπως την βλέπω τυπωμένη; Κατηγορηματικά απαντώ “ΟΧΙ”. Είναι δικαίωμά μου να παραλλάσσω τους διαλόγους ή τα αφηγηματικά μέρη, είναι δικαίωμά μου να τροποποιώ την ιστορία αναλόγως του ακροατή μου. Ανεξέλεγκτα; Πάλι ΟΧΙ. Κανείς δεν έχει δικαίωμα να αλλοιώνει τον πυρήνα ενός βιβλίου, να χρησιμοποιεί ένα βιβλίο για να περνάει δίχως μέτρο τις όποιες δικές του απόψεις οι οποίες είναι και αντίθετες με εκείνες του βιβλίου. Μένω πιστός-ή στο πνεύμα του βιβλίου, εμπλουτίζοντάς το και χρωματίζοντάς το με τη διάθεση της στιγμής ή στοιχεία που αρέσουν στο παιδί μου (π.χ. γκρινιάρικες φωνές που λένε και μια κουβέντα παραπάνω κ.α). “Ο Άι Βασίλης μπορεί να έφυγε λίγο ζαλισμένος από το σπίτι του Κωστάκη” αλλά αν πείτε ότι “Ο Άι Βασίλης κουτούλησε (ντόιιιιινγκ) πάνω σε ένα δέντρο έτσι ζαλισμένος όπως έφυγε από το σπίτι του Κωστάκη” ίσως να ταιριάζει λίγο καλύτερα στην στιγμή ή στην ιδιοσυγκρασία του αφηγητή (εσάς).
Διαδραστικότητα;
Ναι, σε αρκετές περιπτώσεις (αν όχι σε όλες) επιθυμούμε την αλληλεπίδραση του παιδιού με την ιστορία μας. Επαναλαμβανόμενα μοτίβα, ερωτήσεις που θέτει το βιβλίο ή και εμείς οι ίδιοι για να κρατάμε ψηλά το ενδιαφέρον του παιδιού και να τροφοδοτούμε ανά λίγα δευτερόλεπτα την επαφή του με την ιστορία, είναι οι κατεξοχήν τρόποι διαδραστικότητας. Μουσική, τραγούδια που εμπεριέχονται ή εντάσσουμε εμείς μελοποιώντας επιτόπου κάποια έμμετρα στιχάκια, ένας ρόλος που θα αναθέσουμε στο παιδί (ειδικά αν έχει ξανακούσει την ιστορία) είναι μερικές ακόμα σούπερ ιδέες. Μη διστάσετε να μοιραστείτε τους ρόλους με ένα παιδί σε αυτήν την περίπτωση, σχεδόν να συν-σκηνοθετήσετε
Αν θέλει το ίδιο βιβλίο ξανά και ξανά;
Τα παιδιά ανά χρονιές στο σχολείο κολλάνε με κάποια βιβλία, όπως φέτος που μου ζητούν κάθε μέρα το “Μην ανοίξεις αυτό το βιβλίο“. Στο σπίτι, θα το διαβάσετε όσες φορές θέλει ένα παιδί, τα παιδιά απολαμβάνουν τα ασφαλή περιβάλλοντα και όταν μια ιστορία τα ευχαριστεί πολύ, την ζητούν ξανά και ξανά. Αυτή η τελετουργία του “ξέρω τι γίνεται παρακάτω” τους δημιουργεί ευφορία, ασφάλεια, σιγουριά. Αν η επιμονή του σε ένα βιβλίο ξεπεράσει τα όρια της εμμονής, δηλαδή θέλει το ίδιο βιβλίο κάθε μέρα για αρκετές εβδομάδες, τότε θα πιέσετε διακριτικά να πάτε και σε κάποια άλλη ιστορία την οποία θα συσχετίσετε με το προηγούμενο βιβλίο π.χ. “να δεις όμως τι συνέβη και στον φίλο της Κοκκινοσκουφίτσας, τον λαγό, που μια μέρα όταν έφυγε από το σπίτι της Κοκκινοσκουφίτσας, πήγε και βρήκε τη χελώνα και την προ(σ)κάλεσε σε έναν αγώνα (χρησιμοποιώ δύο από τα πλέον γνωστά παραμύθια για να γίνει αντιληπτό το παράδειγμα).
Όταν τελειώσει το βιβλίο, τι κάνουμε;
Όταν τελειώσει το βιβλίο ή σβήνετε το πορτατίφ και κοιμάστε αν είναι βράδυ, ή σε άλλη περίπτωση, συζητάτε με το παιδί γύρω από ο,τι διαβάσατε. Τονίζω ξανά ότι το βιβλίο δεν είναι ούτε εξεταστήριο, ούτε χώρος να βγάλουμε τα απωθημένα μας έναντι του παιδιού. Το βιβλίο είναι ταξίδι. Ασφαλώς, αν έχουμε υποψίες ότι το παιδί μας έχει ζητήματα νοημοσύνης, κατανόησης ή συγκέντρωσης, και αφού έχουμε σιγουρευτεί ότι δεν πλήττει με τον βαρετό τρόπο που διαβάζουμε, τότε και μόνον τότε αρχίζουμε να σκαλίζουμε λίγο αυτές του τις ικανότητες με ερωτήσεις κλειστού και αργότερα ανοιχτού τύπου. Παραδείγματα:
Ποιον συνάντησε στο δάσος η Κοκκινοσκουφίτσα; (τον λύκο, κλειστού τύπου ερώτηση, δηλαδή δεν υπάρχει άλλη σωστή απάντηση, μόνον η απάντηση “τον λύκο” θα θεωρηθεί σωστή).
Πώς λες να ένιωσε η Κοκκινοσκουφίτσα μόλις είδε τον Λύκο να της ορμάει; (ανοιχτού τύπου ερώτηση, το παιδί μπορεί να απαντήσει οτιδήποτε αν και υποθετικά θα εστιάσει στο φόβο).
Πού μπορεί να πήγε η Κοκκινοσκουφίτσα με τη γιαγιά της όταν τέλειωσε η ιστορία; (ανοιχτού τύπου ερώτηση, με απολύτως ανοιχτούς ορίζοντες: το παιδί μπορεί να απαντήσει οτιδήποτε, τίποτα δεν είναι προφανές).
Να τις ζωγραφίζουμε τις ιστορίες που διαβάζουμε;
Ναι, να τις ζωγραφίζουμε αλλά όχι καταναγκαστικά, όχι ως μονόδρομο. Αν το παιδί κάποια στιγμή δεν θέλει ή δεν έχει τι να ζωγραφίσει να το σεβαστούμε.
Τι άλλο μπορώ να κάνω εκτός από ζωγραφική με ένα βιβλίο;
Η ζωγραφική δεν είναι το μόνο πεδίο όπου μπορούμε να εκτείνουμε ένα βιβλίο. Να το παίξουμε, να πάρουμε τους ρόλους και να το ζωντανέψουμε μετατρέποντας το σαλόνι σε σκηνή, είναι μια ακόμα σπουδαιότερη ζύμωση, που σμίγει το θέατρο και το βιβλίο, τη μουσική και τον χορό. Αν είστε ορεξάτοι ή λιγάκι ταλαντούχοι και φτιάξετε μάσκες, βρείτε και μερικές μουσικές (δείτε εδώ και εδώ και εδώ) και διασκεδάστε με την ψυχή σας. Επιτρέπονται τα λάθη, επιτρέπονται τα πάντα. Καλέστε και κόσμο, κόψτε και εισιτήριο και χαρείτε με την ψυχή σας.
“Εγώ δεν το έχω με αυτά, είναι υποχρεωτικό όλο αυτό;”
Υποχρεωτικό δεν είναι τίποτα και είναι απολύτως σεβαστή η ιδιαιτερότητα κάθε γονιού. Όμως, αφιερώστε λίγα λεπτά μόνο να προβάρετε τον χρωματισμό της φωνής σας, να παίξετε με τις εκφράσεις του προσώπου σας και του βλέμματός σας. Η δική σας συμμετοχή στην ανάγνωση είναι το πρώτο μισό της επιτυχίας. Κι αν δεν το έχετε με τις ζωγραφικές και τα θεατρικά; Κάντε αυτό που εσείς ξέρετε, εστιάστε σε αυτό που μπορείτε εσείς να κάνετε καλά. Από μια κωλοτούμπα και ένα ουρλιαχτό λύκου, μέχρι τον καλπασμό ενός αλόγου με την γλώσσα σας. Δεν υπάρχει κανείς άνθρωπος που να μην έχει κάποιες δυνατότητες. Κι αν σας ενδιαφέρει να το φτιάξετε το πράγμα, παρακολουθήστε 1-2 σεμινάρια της Σάσας Βούλγαρη ή κάποιου άλλου επαγγελματία παραμυθά/αφηγητή και σίγουρα η μηχανή θα πάρει μπροστά!
Μικρά μυστικά
- Επιλέγετε βιβλία που βρίσκονται στο ηλικιακό και εκτιμώμενο διανοητικό εύρος του παιδιού σας. Το να πάω και να διαβάσω το εκπληκτικό “Αν” σε δύο χρονών παιδί, είναι απλώς εκτός τόπου και χρόνου. Υπάρχουν βιβλία για όλες τις ηλικίες (από ελάχιστων μηνών), όλων των ενδιαφερόντων, με κάθε πιθανό πρωταγωνιστή, με ρητά και άρρητα μηνύματα, βραχείας ή εκτενέστερης φόρμας, υψηλής ποιότητας ή ασθενέστερης λάμψης.
- ‘Ένα από τα βασικά δικαιώματα του αναγνώστη είναι η επιθυμία του να μη θέλει να διαβάσει για κάποιο διάστημα. Αποφεύγω να εξαναγκάζω, να “εκβιάζω” το παιδί να διαβάζει βιβλία. Το πιθανότερο, αν δεν θέλει να διαβάσει ή να του διαβάσετε ένα βιβλίο, είναι ότι δεν έχει δει ποτέ τους γονείς του να διαβάζουν. Το βιβλίο δεν είναι ένας κόσμος καταναγκασμού, ούτε πρέπει να εκληφθεί από το παιδί ως κάτι βαρετό. Διαβάζουμε εμείς, εμπλέκουμε το παιδί σε ποικίλες αναγνωστικές εμπειρίες (βιβλιοθήκες, βιβλιοπωλεία, εκθέσεις, παρουσιάσεις, παιχνίδια στο σπίτι μας) από νωρίς και θα δούμε υγεία στην δημιουργία του μικρού μας αναγνώστη.
- Οργανώνουμε ομαδικές αναγνώσεις με ξαδέρφια, φιλους του παιδιού (και τους γονείς τους μαζί ίσως), κάνουμε το βιβλίο έναν ισχυρό πόλο κοινωνικής συνεύρεσης, έναν τρόπο διασκέδασης/ψυχαγωγίας, τουλάχιστον ισάξιο (ανώτερος είναι μεταξύ μας) άλλων διαδεδομένων επιλογών.
- Χαμηλό φως για τα βράδια, αναπαυτικά μαξιλάρια για άλλες στιγμές, μια γωνιά ανάγνωσης στο δωμάτιο, το σαλόνι ή αλλού, μια μουσική ή ένα τραγούδι (καλύτερα) που σημαίνει την έναρξη της μαγικής στιγμής, είναι μερικές εύκολες και απλές ιδέες για να ενισχύσετε την διαδικασία.
- Μεταφέρετε την ανάγνωση παντού, στο πάρκο, σε ένα βιβλιοπωλείο και διακλαδώστε τη χαρά σας αλλά και το μήνυμα ότι οι άνθρωποι διαβάζουν παντού.
- Αν υπάρχει οπτικοποιημένο υλικό (animation, ταινία κτλ) βασισμένο σε κάποιο βιβλίο, εννοείται ότι το κυνηγάμε και το βρίσκουμε. Π.χ. Το θεϊκό “Μια σκούπα μα τι σκούπα” έχει και το αντίστοιχο, βραβευμένο με όσκαρ animation του.
- Στον οδηγό Βουτιά στον Κόσμο του βιβλίου της Χρύσας Κουράκη θα βρείτε, εκτός από ένα σαφές θεωρητικό πλαίσιο και πολύ ενδιαφέρουσες πρακτικές ιδέες αξιοποίησης ενός βιβλίου.
Συνοψίζοντας
Τη στιγμή που υπάρχουν άπειρες δημοτικές βιβλιοθήκες, τη στιγμή που η μισή Αθήνα και Πειραιάς έχουν δίπλα τους το Κ.Π.Ι. Σταύρος Νιάρχος και την Εθνική Βιβλιοθήκη όπου δανείζεστε δωρεάν τρία βιβλία κάθε δεκαπέντε μέρες (και ο πλούτος της Ε.Β. είναι τεράστιος), δεν υπάρχει καμία δικαιολογία “δεν έχω λεφτά, δεν μπορώ να του αγοράσω” κτλ. Το βιβλίο είναι είτε προσιτό οικονομικά, είτε δωρεάν και είναι ΕΠΙΛΟΓΗ μας να το παρέχουμε ή όχι στα παιδιά μας σε γενναίες δόσεις.
Φώτα, μαξιλάρια, τραγούδι, επιλογή βιβλίου από το παιδί (κατά κύριο λόγο), πέντε λεπτά μελέτη του βιβλίου που θα διαβάσω, ανάγνωση/απόλαυση και αν σηκώνει συζήτηση, παιχνίδι, κατασκευή, ζωγραφική, θέατρο. Και η ζωή ομορφαίνει…
Καλή επιτυχία!
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
