“Ο Μαρωνίτης” στη δίνη των θεματικών κύκλων

Αυτό που συνέβη με την επιλογή των θεμάτων Νεοελληνικής Γλώσσας του πανελλαδικού διαγωνισμού 2018 (για τους υποψηφίους των ΓΕΛ) δείχνει για πολλοστή φορά ότι πρέπει να ξεφύγουμε τελείως από αυτό που ονομάζουμε “παραγωγή κειμένου” ή “έκθεση”.

 

Αρχικά (όπως  οφείλουμε να γράφουμε στην αρχή του κυρίως θέματος, μπας και μπερδευτεί κανείς)  “για τους σκοπούς της αξιολόγησης” ο θεματοθέτης πήρε δύο επιφυλλίδες του Δημήτρη Μαρωνίτη” και τις προσάρμοσε – διασκεύασε εξαφανίζοντας την πρόθεση του συντάκτη τους  να αποδείξει  ότι “  αντί να δημιουργούνται δίαυλοι γόνιμης και ωφέλιμης επικοινωνίας μεταξύ πανεπιστημιακής παιδείας και μέσης εκπαίδευσης, οι δύο περιοχές, φανερά ή κρυφά, ανταλλάσσουν μάλλον τις ανυποχώρητες αμαρτίες τους”. 

 

Αντ΄ αυτού ο θεματοθέτης  κράτησε από το κείμενο α) ένα - μάλλον δευτερευούσης για την προθετικότητα του κειμένου σημασίας - πληροφοριακό φορτίο σχετικά με  τη χρήση  των όρων “παιδεία “ και “εκπαίδευση” κατά την αρχαιότητα , και β) την εννοιολογική τους αποσαφήνιση, πλήρη μεν κατά τον κοινό παρονομαστή, ελλιπή δε και ακρωτηριασμένο μέχρις ασαφείας κατά τις προφανείς και λανθάνουσες διαφορές. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι τον ακρωτηριασμό επέβαλε ο θεματοθέτης στο σημείο εκείνο στο οποίο ο Μαρωνίτης γινόταν μάλλον αιχμηρός για το Υπουργείο της Παιδείας (του 2009) και για τις συμπεριφορές των πανεπιστημιακών δασκάλων. 

 

Αυτό βέβαια είναι κακό  για το κείμενο και προσβλητικό για τον συγγραφέα του, αλλά δεν αφορά τόσο πολύ τα αξιολογικά μας ήθη, παρά μόνο επειδή καθιστά κάθε προσπάθεια πύκνωσης του τελευταίου μέρους ακατανόητη (εκτός κι η πύκνωση συνδυαστεί με ανάλυση και εμβριθή ερμηνεία).

 

Το χειρότερο όμως είναι ότι στη συνέχεια ο θεματοθέτης αλλοίωσε το περιεχόμενο των λέξεων , όπως τις ορίζει ο Μαρωνίτης. Διότι κατέστρωσε ένα θέμα παραγωγής λόγου στο οποίο ο μαθητής καλείται να υποστηρίξει την άποψη ότι το σχολείο του 21ου αιώνα οφείλει , παράλληλα με την εκπαιδευτική , να ασκεί και παιδευτική λειτουργία. Άποψη θαυμάσια μεν, αλλά περιέχει τους όρους “εκπαιδευτικός” και “παιδευτικός” σε ευθεία αντιστοίχιση με τους όρους “εκπαίδευση “ και “παιδεία” του κειμένου αναφοράς με τελείως διαφορετική όμως σημασία. Ο Δημήτρης Μαρωνίτης δηλαδή, στο κείμενό του θεωρεί κοινό παρονομαστή των δύο όρων τη γνώση ως μάθηση , διαβαθμισμένη (σε πρωτοβάθμια- δευτεροβάθμια αφενός και τριτοβάθμια αφετέρου). Ο θεματοθέτης όμως, όπως σαφώς και ρητώς φαίνεται από τις οδηγίες βαθμολόγησης, αντιλαμβάνεται τον “παιδευτικό ρόλο” του σχολείου ως κοινωνικοποίηση, ως πολιτική σκέψη και δημοκρατική συνείδηση, ως ηθική διαπαιδαγώγηση,  ως αισθητική αγωγή, ως οικολογική συνείδηση, δηλαδή τον συναρτά με αξίες ηθικές και πάντως όχι με τη γνώση. 

 

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο μαθητής δεν καλείται να υποστηρίξει απόψεις σε συνάφεια με το κείμενο αναφοράς , απόψεις οριοθετημένες από το εννοιολογικό πλαίσιο του Μαρωνίτη, αλλά απόψεις πολλών άλλων , του κ. Γαβρόγλου συμπεριλαμβανομένου.

 

Απόψεις σεβαστές και θαυμάσιες ίσως , αλλά πάντως πέραν και ερήμην του κειμένου αναφοράς.

 

Το θλιβερότερο είναι το πώς (υποθέτω ότι) σκέφτηκε ο θεματοθέτης. Σκέφτηκε λοιπόν να φτιάξει ένα θέμα ‘έκθεσης” από την θεματική ενότητα “Παιδεία” πάνω  στους άξονες “Παιδεία και Εκπαίδευση” , όπως προσεγγίζονται εδώ και δεκαετίες από τα βιβλία της “Έκθεσης Ιδεών” , παρά τις εναλλαγές των νόμων και των εξωφύλλων. Μεταξύ άλλων προσπαθειών , όπως φαντάζομαι,  γκούγκλισε ο θεματοθέτης  τους όρους και βρέθηκε μπροστά στις επιφυλλίδες του Μαρωνίτη (αφοπλιστικό και μόνο το άκουσμα του  ονόματός του , και δικαίως), κάποια σημεία των οποίων διάλεξε , έτσι ώστε να μην έχουν πολιτικές αιχμές και να “δικαιολογούν” με κάποιο θολό – προσχηματικό πάντως - τρόπο το θέμα της παραγωγής λόγου. Το ότι ο Μαρωνίτης με άλλο τρόπο εννοιοδοτούσε τις λέξεις και για άλλο πολύ συγκεκριμένο  σκοπό έγραφε το κείμενό του, το παρέκαμψε ο θεματοθέτης , εν γνώσει ή εν αγνοία του. 

 

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι μια  τέτοια συμπεριφορά θυμίζει την επιλογή του 2012 (όταν η Αρβελέρ προσέφερε εν αγνοία της το πρόσχημα για να εξεταστούν οι υποψήφιοι στην Τέχνη), αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε με μια Λερναία Ύδρα η οποία κατατρώει την ελεύθερη κρίση επί δεκαετίες , και η οποία θα κατασπαράξει , το πιστεύω βαθύτατα, και τις φιλότιμες καινοτομίες που δοκιμάστηκαν φέτος στον πανελλαδικό διαγωνισμό των ΕΠΑΛ και στις ενδοσχολικές εξετάσεις ΓΕΛ και ΕΠΑΛ. 

 

Γι’ αυτό πιστεύω ότι δεν αρκεί να αλλάξουμε τα θέματα της παραγωγής λόγου, να τα μικρύνουμε, να τα εντάξουμε σε πιο ευφάνταστες επικοινωνιακές περιστάσεις. Δεν αρκεί. Είμαστε βαθιά διαβρωμένοι όλοι όσοι ασχολούμαστε με τη Νεοελληνική Γλώσσα ως μάθημα. Ανεξάρτητα από  τις σπουδές μας, την ηλικία μας, τις καλές μας προθέσεις, έχουμε ηττηθεί πριν ακόμη δώσουμε την πρώτη μάχη. 

 

Η μόνη λύση είναι να ξεχάσουμε κάθε παραγωγή λόγου για πολλά πολλά χρόνια. Να επικεντρωθούμε στην κατανόηση των κειμένων, στην πύκνωσή τους, στην ανάπτυξή τους και να ξεχάσουμε τις προεκτάσεις τους και τις δήθεν “προσωπικές τοποθετήσεις”. 

 

Να ξεχάσουμε την παραγωγή  κειμένου τουλάχιστον στους διαγωνισμούς για πολλά πολλά χρόνια. Μέχρι που κανείς δεν θα θυμάται τι έμαθε στα φροντιστήρια και στα σχολεία , μέχρι που τα χοντρά λογιστικά  βιβλία των θεματικών ενοτήτων θα έχουν ανακυκλωθεί. 

 

Δεν αστειεύομαι. Το εννοώ και το  φωνάζω με όλο το θάρρος της “ενεργητικής μου φωνής”. 

 

Παναγιώτης Τσουκαλάς

Εκπαιδευτικός 6ου ΓΕΛ Νέας Ιωνίας.