Με αφορμή το κουτσουρεμένο λύκειο του Λιάκου- Φίλη και Σία

Όπως εύστοχα επισημάνθηκε, ο ‘’εθνικός διάλογος για την παιδεία’’, διόλου απρόσμενα, γέννησε το διετές λύκειο-ακριβές αντίγραφο του International Baccalaure’at. Ολοκληρώνεται, έτσι, η φροντιστηριοποίηση της λυκειακής βαθμίδας, που εμπέδωσε η πάλαι ποτέ μεταρρύθμιση Αρσένη.

Από κοντά και οι δηλώσεις περί του συστήματος των πανελληνίων που ‘’ άγγιξε τα όριά του’’. Ειδικά φέτος; Άσε που τα ζόμπι της ‘’αριστείας ‘’ κραδαίνουν πάλι τις χαμηλές βάσεις ορισμένων  σχολών και κανένας λαλίστατος -κατά τα άλλα- κυβερνητικός φωστήρας δεν τολμά να παραδεχτεί τα αυτονόητα: ότι ουσιαστικά οι πανελλαδικές δεν είναι εισαγωγικές εξετάσεις αλλά διαγωνισμός, ότι τα ανεβοκατεβάσματα των βάσεων καθορίζονται από ποικίλους συγκυριακούς και μη παράγοντες, ότι οι υψηλές βαθμολογίες δεν εγγυώνται σώνει και καλά την κριτική σκέψη και τη δημιουργική ικανότητα, ότι οι σχολές που μένουν στα αζήτητα είναι  σύμπτωμα μιας βαθύτερης αιτίας: η μόρφωση, το επάγγελμα, η ίδια η προσωπικότητα του νέου αποτιμάται με όρους προσφοράς και ζήτησης- ακριβώς όπως οι ντομάτες στη λαική.

Το νέο σύστημα προβάλλεται ως φιλολαικό ( επέκταση της γυμνασιακής βαθμίδας ), ‘’ευρωπαικό’’ (έτσι κάνει και η προηγμένη Γερμανία ), λειτουργικό και παιδαγωγικά ορθό – άσχετα αν οι περικοπές ωρών γίνονται όχι για την ξεκούραση του μαθητή αλλά για την περαιτέρω μείωση του προσωπικού. Πιστεύω ότι είναι και νεοφιλελεύθερο στην ουσία του και από ιστορική άποψη βαθύτατα αντιδραστικό.

Στις παρούσες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, το τετραετές γυμνάσιο θα καταστεί μορφωτική οροφή για πολλά παιδιά των λαικών στρωμάτων. Ο υπερεντατικοποιημένος χαρακτήρας του νέου λυκείου, που θα τεκμηριωθεί παρακάτω, θα τα ωθήσει είτε προς μια τεχνική εκπαίδευση επισήμως ιδιωτικοποιημένη ( ήδη πρακτική εξάσκηση και μαθητεία εκχωρούνται στον ιδιωτικό τομέα, με δέλεαρ αμοιβές προνοιακού τύπου για τους μαθητές- στην αρχή τουλάχιστον ) είτε προς το βάραθρο της μαύρης και κάκιστα αμειβόμενης εργασίας, στο οποίο ήδη φυτοζωούν πάμπολλοι καταρτισμένοι εργαζόμενοι όλων των ηλικιών. Για την άρχουσα τάξη της χώρας είναι πλέον ανεπίτρεπτη η κοινωνική κινητικότητα που εξασφάλιζε για γόνους φτωχών και μικρομεσαίων- με πολλές θυσίες των οικογενειών- το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.

             Μετά από ένα γυμνάσιο διαφημιζόμενο ως παιδική χαρά, ο έφηβος θα μπαίνει σε πολλαπλούς κύκλους της κολάσεως. Στο κουτσουρεμένο λύκειο αυξάνεται η   εντατικοποίηση, καθώς στο εσωτερικό κάθε μαθήματος αναπτύσσεται διαφοροποίηση κατά επίπεδα. Αντί της διαφημιζόμενης αυτοτέλειας του λυκείου, ο εξεταστικός μηχανισμός των πανελληνίων θρονιάζεται στην ίδια την καρδιά του:  η εισαγωγή σε ΑΕΙ-ΤΕΙ  με το απολυτήριο προυποθέτει πλήρως ομοιόμορφο και απρόσωπο σύστημα εξέτασης -μην ξεχνάμε και τι επιτάσσει η εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ!.Δηλαδή εξετάσεις με τράπεζα θεμάτων, ειδικό σώμα διορθωτών, πληρέστατη φροντιστηριοποίηση της διδασκαλίας. Σκασμός και τα κεφάλια μέσα. Πιο μέσα από πριν.

Η πρωιμότατη εξειδίκευση, αφού η φοίτηση στο διετές λύκειο θα είναι πλήρως προσανατολισμένη προς το δίπτυχο ‘’ανώτατες σπουδές-επάγγελμα’’, θα εξαλείψει και τα τελευταία ίχνη γενικής παιδείας, έστω και στρεβλά παρεχόμενης. Η ένταση της σύγχυσης και της ημιμάθειας θα διογκώνει την πανθομολογούμενη αδυναμία των εφήβων να επιλέξουν επάγγελμα ακόμη και στα 18- φαντάσου στα 16! 

Τέλος, ας μην υποτιμήσουμε το ρόλο αυτών των εκπαιδευτικών σχεδιασμών στο συνολικότερο πλαίσιο των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων. Το κουτσουρεμένο λύκειο αποτελεί οργανικό κομμάτι τους, καθώς εμπεδώνει την αέναη λιτότητα, εμφανίζοντάς την, μάλιστα, ως φυσιολογική. Οι περικοπές παρουσιάζονται ως εξορθολογισμός, όταν, για παράδειγμα, οι συγχωνεύσεις λυκείων θα γίνουν εν ονόματι της αναγκαιότητας ‘’να παρέχονται σε κάθε σχολείο όλα τα μαθήματα’’. Μειώσεις προσωπικού, καταργήσεις και συγχωνεύσεις σχολείων, το πέρασμα ολόκληρου μέρους της τεχνικοεπαγγελματικής εκπαίδευσης στον ιδιωτικό τομέα μειώνουν περαιτέρω τις υπηρεσίες που παρέχει το κράτος στους πολίτες:γνήσιος νεοφιλελευθερισμός, πιστή τήρηση των μνημονίων και ‘’παράλληλα προγράμματα’’ για εσωτερική κατανάλωση. 

Όσο η συζήτηση διεξάγεται στα επιμέρους, οι κρατούντες μπορούν να κοιμούνται ήσυχοι .Ο σκληρά ταξικός χαρακτήρας του εκπαιδευτικού συστήματος ως μηχανισμού κοινωνικής πειθάρχησης και αναπαραγωγής συγκαλύπτεται, ξεχνιέται ή και εξωραίζεται. Επείγει να τεθεί το εκπαιδευτικό ζήτημα στο σύνολό του, από τον παιδικό σταθμό ως το μεταδιδακτορικό επίπεδο, και υπό το φως των μεγάλων ερωτημάτων: τι είναι η γνώση, η μόρφωση, η κριτική σκέψη και η διδασκαλία – ποιοι, πώς και προς όφελος τίνος τις χρησιμοποιούν – ποιος ο ρόλος, οι στόχοι, οι πόροι της δημόσιας εκπαίδευσης -πού θα διατίθενται οι δημόσιοι πόροι, για την πληρωμή των πιστωτών με σύναψη νέων δανείων ή για την ικανοποίηση των λαικών αναγκών – ποια η θέση της χώρας μέσα στο διεθνή συσχετισμό δυνάμεων; Και λοιπά παρόμοια.

 Πρόκειται για ερωτήματα βαθύτατα πολιτικά, δηλαδή αφορώντα τον πολίτη, τον εργαζόμενο άνθρωπο ως παραγωγό του κοινωνικού πλούτου και ως υποκείμενο της Ιστορίας. Από εδώ προκύπτει και η αναγκαιότητα για ένα βαθιά πολιτικοποιημένο ευρύτερο μορφωτικό και εκπαιδευτικό κίνημα ( και όχι  κίνημα μόνο των εκπαιδευτικών ). Μόνο ένα τέτοιο συλλογικό υποκείμενο μπορεί να ‘’σηκώσει’’ το ιστορικό αίτημα για δημόσια δωρεάν εκπαίδευση, που κοντεύει να καταντήσει μουσειακό, και να του δώσει σύγχρονο περιεχόμενο, ανάλογο των μορφωτικών αναγκών και δυνατοτήτων της εποχής μας. Το λεπτομερές σχέδιο μιας τέτοιας διεκδίκησης είναι υπόθεση μαχόμενων μετωπικών συλλογικοτήτων και όχι ακαδημαικών κοπτοραπτικών και ‘’εθνικής ‘’- διάβαζε ταξικής – ομοψυχίας.

Οι δυσκολίες της παρούσας συγκυρίας μπορούν ν΄ αποτελέσουν έναυσμα, ώστε να ανοίξει μια τέτοια συζήτηση. Άλλωστε, τα ιστορικά παράλληλα αφθονούν, αν ρίξουμε μια ματιά στην ιστορία των απελευθερωτικών κινημάτων κι εδώ κι αλλού. Πάντα υπήρχαν και υπάρχουν δυνάμεις ανοιχτά εχθρικές προς το ιδανικό της ενιαίας δωδεκάχρονης δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης, που είναι η ιστορική αφετηρία για την εν λόγω συζήτηση. Άλλες δυνάμεις, πάλι, την ξέχασαν νωρίς και προσαρμόστηκαν στη νοοτροπία και στο ιδίωμα των κρατούντων. Υπάρχει, όμως, μπροστά μας ολόκληρος ο κόσμος της εργασίας, της ανεργίας, της επισφάλειας, της ραγδαίας φτωχοποίησης, αλλά και των αγώνων που σημάδεψαν μια ολόκληρη εποχή.

Υπάρχει ο δικός μας κόσμος. Ας μιλήσουμε μαζί του. Ασύγγνωστη η ανευθυνότητά μας, αν, τώρα, στα δύσκολα, τον αφήνουμε έρμαιο του σύγχρονου φασισμού που επελαύνει.

 

 

                                                                                                           7-9-16

Όλγα Τσιλιμπάρη από Κέρκυρα