Alfavita Newsroom Με το παρακάτω κείμενο του Alfie Kohn ολοκληρώνουμε – τουλάχιστον προς το παρόν – μία σειρά από κείμενα με θέμα τις εργασίες στο σπίτι. Μέσα από τα συγκεκριμένα κείμενα προσπαθήσαμε να αναδείξουμε την αρνητική στάση απέναντι στη μάθηση που αποκτούν οι μαθητές με πολλές εργασίες στο σπίτι, τα μηδαμινά ακαδημαϊκά αποτελέσματα που έχει αυτή η εντατικοποίηση της εργασίας των παιδιών (εδώ). Παράλληλα, εκφράζονται οι φωνές και οι προβληματισμοί των ίδιων των εκπαιδευτικών (εδώ), οι οποίοι, ενώ θεωρητικά μπορεί να αναγνωρίζουν τη μη ανάγκη εργασιών στο σπίτι, πρακτικά όμως, είναι δύσκολο να πάρουν μία απόφαση κατάργησης ή ελάττωσης τους για πολλούς και διαφορετικούς λόγους.
(Οι μαρτυρίες είναι αυθεντικές μαρτυρίες αμερικάνων εκπαιδευτικών. Θεωρούμε ότι οι ανησυχίες και οι σκέψεις τους απηχούν αυτές των ελλήνων καθώς, παρά τις πολλές μικρές διαφορές ανάμεσα στα δύο εκπαιδευτικά συστήματα, είναι στη βάση και τα δύο οργανωμένα με τον ίδιο τρόπο.)
Ασχοληθήκαμε με το συγκεκριμένο ζήτημα διότι η εμπειρία μας από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα μάς διδάσκει πως ο φόρτος δουλειάς των παιδιών είναι πολλές φορές υπερβολικός. Ακόμα και παιδιά Α’ δημοτικού κάνουν μάθημα ως τις 14:00, ενώ οι πολλές φωτοτυπίες έχουν αναχθεί σε κριτήριο του καλού εκπαιδευτικού. Συχνά και οι γονείς παγιδεύονται στον ανταγωνιστικό χαρακτήρα του ελληνικού σχολείου ζητώντας περισσότερες ασκήσεις.
Αυτή η παιδαγωγική πρακτική έχει καλλιεργηθεί συστηματικά όλα τα προηγούμενα χρόνια από ένα σχολείο που αυξάνει συνεχώς την ύλη και εντείνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των παιδιών και των σχολείων. Έτσι, μπροστά στο ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα με την πληθώρα των διδακτικών στόχων η οδηγία του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου για λίγες φωτοτυπίες μοιάζει τουλάχιστον αντιφατική.
Πάντα υπάρχουν περιθώρια για εμάς τους εκπαιδευτικούς να μειώσουμε τις εργασίες στο σπίτι με στόχο να καλλιεργήσουμε μία θετικότερη στάση των μαθητών απέναντι στη μάθηση. Και πρέπει συνεχώς να ψηλαφούμε και να διευρύνουμε αυτά τα περιθώρια. Ταυτόχρονα, πρέπει γονείς και εκπαιδευτικοί να απαιτήσουμε τη δραστική μείωση της ύλης, ώστε να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση στη διερευνητική μάθηση και να οικοδομήσουμε ένα δημοκρατικό σχολείο, όπου κάθε παιδί θα μπορεί να αναπτύξει τις δυνατότητές του μέσα από δραστηριότητες που έχουν νόημα.
Εκπαιδευτικοί που σταμάτησαν να βάζουν εργασίες για το σπίτι
του Alfie Kohn
Είναι εφικτό να καταργήσουμε εντελώς τις εργασίες που βάζουμε για το σπίτι -ή τουλάχιστον να τις βάζουμε μόνο όταν είναι απολύτως απαραίτητο ακόμη και στο γυμνάσιο και το λύκειο; Ακούγεται όλο και περισσότερο η άποψη από εκπαιδευτικούς , οι οποίοι ισχυρίζονται ότι όχι μόνο είναι εφικτό αλλά και προτιμότερο.
Μερικοί από αυτούς επηρεάστηκαν από τα επιχειρήματα και τα δεδομένα που περιέχονται στο βιβλίο The Homework Myth, ενώ άλλοι συνειδητοποίησαν μόνοι τους ότι απλά δεν είναι απαραίτητο να δίνουν στους μαθητές τους μία “δεύτερη βάρδια” δουλειάς μετά από μία γεμάτη μέρα στο σχολείο.
Ένα παράδειγμα, του οποίου τα σχόλια περιέχονται στο βιβλίο, είναι ο Phil Lyons, ένας καθηγητής κοινωνικών σπουδών σε λύκειο. Παρατήρησε ότι οι ασκήσεις για το σπίτι συμβάλλουν σε μία κατάσταση στην οποία οι μαθητές βλέπουν τη μάθηση ως ένα δυσάρεστο μέσο για κάποιο σκοπό, ”έναν τρόπο να συγκεντρώσουν πόντους”. Οι ασκήσεις για το σπίτι συνήθως αποτελούνται από δραστηριότητες που είναι “χρονοβόρες, βαρετές, χωρίς έμπνευση και ο μόνος σκοπός τους είναι να σκοτώσουν το όποιο κίνητρο απομένει στους μαθητές”, λέει ο Lyons. Είναι ενδιαφέρον το ότι ομολογεί ότι έχει αναθέσει πολλές ασκήσεις στο σπίτι στην αρχή της καριέρας του “ως δεκανίκι, για να αναπληρώσει δικά του φτωχά μαθήματα… Αλλά καθώς άρχισα να κατέχω το αντικείμενο, οι ασκήσεις για το σπίτι έπαψαν να είναι σημαντικές”. Και έτσι, ανέθετε όλο και λιγότερο καθώς τα χρόνια περνούσαν. Σήμερα δεν αναθέτει καθόλου ακόμα και στους μαθητές που παρακολουθούν κολεγιακά μαθήματα στο λύκειο (ΣτΜ: κολεγιακά μαθήματα στο λύκειο : ιδιαιτερότητα του αμερικανικού συστήματος εκπαίδευσης)
“Εκτός από τις επαναληπτικού τύπου ασκήσεις τις οποίες δε δίνω πια για το σπίτι, επίσης δεν αναθέτω διάβασμα (ανάγνωση) για το σπίτι”, λέει ο Lyons. Αντίθετα, ξεκινώ κάθε μέρα με ένα άρθρο από (1-2 σελίδες το πολύ) το οποίο συνδέει τα θέματα που μελετάμε. Χρησιμοποιώντας μόνο 10 λεπτά την ημέρα, οι μαθητές καταλήγουν να διαβάζουν πάνω από 100 άρθρα κολεγιακού επιπέδου στα μαθήματα ενός χρόνου. Χρησιμοποιώντας τον διδακτικό χρόνο στην τάξη μας επιτρέπει να επανεξετάζουμε αυτές τις πληροφορίες συλλογικά και γρήγορα.”
Και το αποτέλεσμα; “Κάθε χρόνο οι μαθητές μου πηγαίνουν καλύτερα στις κολεγιακές εξετάσεις … Θα το θεωρούσα δικαιολογημένο να καταπατώ τον ελεύθερο χρόνο των μαθητών και θα ήθελα να κάνω τις διορθώσεις, εάν έβλεπα χειροπιαστά αποτελέσματα, αλλά χωρίς ποσοτικά πλεονεκτήματα δεν υπάρχει νόημα να επιβάλλω [εργασίες] σε αυτούς ή σε εμένα”.
Ωστόσο, ο Lyons παρατήρησε μία σαφή διαφορά αφότου εξάλειψε τις εργασίες για το σπίτι: “Οι μαθητές ερχόντουσαν συνεχώς και μου έδιναν άρθρα για κάτι που συζητήσαμε στην τάξη ή μου μιλούσαν για κάποια είδηση που είχαν δει. Όταν ένα καλό μάθημα κινούσε την περιέργειά τους και απελευθερωμένοι από τις εργασίες για το σπίτι άρχισαν, όπως είναι φυσικό, να αναζητούν περισσότερη γνώση”. Μιλώντας, λοιπόν, ακαδημαϊκά η απουσία εργασιών για το σπίτι -ακόμα και σε ένα υψηλού επιπέδου μάθημα λυκείου- δε δημιούργησε απολύτως κανένα πρόβλημα. Από διανοητικής, δε, πλευράς είχε θετικά αποτελέσματα.
Επιπλέον, ο Lyons παρατηρεί πως η προοπτική της αμφισβήτησης των εργασιών στο σπίτι οδηγεί μερικούς ανθρώπους να αντιδράσουν με τρόπο παρόμοιο με εκείνο των δημιουργιστών [ΣτΜ. αρκετά δημοφιλές στις ΗΠΑ δόγμα που αρνείται τη θεωρία της εξέλιξης και υποστηρίζει πως ο κόσμος δημιουργήθηκε από τον Θεό] “όταν προσπαθείς να τους εξηγήσεις την εξέλιξη… Παρ’ όλα τα λογικά επιχειρήματα αρνούνται να πιστέψουν πως λιγότερες εργασίες στο σπίτι οδηγούν σε περισσότερη και καλύτερη μάθηση”. Αλλά γρήγορα προσθέτει ότι ακόμα και σε εκείνες τις κοινότητες, όπου το λύκειο θεωρείται κυρίως ως πηγή προσόντων για την εισαγωγή σε επιλεγμένα κολέγια, οι άνθρωποι μπορεί να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους:
Έχω αντιμετωπίσει πολλή εχθρότητα από γονείς, οι οποίοι πιστεύουν πως τα παιδιά τους εξαπατήθηκαν, επειδή γύρισαν στο σπίτι και είπαν πως δεν έχουν καθόλου εργασίες. Αλλά, αφού τους εξήγησα οι περισσότεροι έγιναν αρκετά φιλικοί και υποστηρικτικοί αυτής της τακτικής. Οι ενήλικες εύκολα παραδέχονται πως δεν μπορούν να θυμηθούν τίποτα για τις εκλογές του 1876 από τα μαθήματα ιστορίας των Η.Π.Α. στο λύκειο και πως άλλες δεξιότητες και εμπειρίες ήταν πιο σημαντικές. Μόλις εξηγήσω πως αυτές οι σημαντικές δεξιότητες και εμπειρίες προσφέρονται καλύτερα χωρίς επαναλαμβανόμενες ασκήσεις στο σπίτι, συνήθως συμφωνούν.
Μαρτυρίες από άλλους δασκάλους έχουν εμφανισθεί από τη δημοσίευση του The Homework Myth. Πιο συγκεκριμένα:
Τον περασμένο μήνα του τελευταίο τριμήνου δεν έδωσα εργασίες στο σπίτι. Διδάσκω αγγλικά. Έτσι, όλη η ανάγνωση και η παραγωγή γραπτού λόγου έγιναν στην τάξη. Έπρεπε να το σχεδιάσω πιο προσεκτικά και να καθοδηγώ όσους διαβάζουν γρήγορα ή όσους τελείωναν το γράψιμο νωρίτερα. Υπάρχουν πολλά θετικά αποτελέσματα. Τα παιδιά ξεκουράζονταν καλύτερα, είχαν περισσότερο ενδιαφέρον για αυτό που κάναμε στην τάξη και η ποιότητα της δουλειάς στην τάξη ήταν καλύτερη. Θεωρούσα πως μπορεί να είχα τηλεφωνήματα από γονείς, αλλά η μόνη ανατροφοδότηση που πήρα ήταν μερικά σχόλια από γονείς πως ήταν χαρούμενοι που έβλεπαν τα παιδιά τους να μην είναι τόσο αγχωμένα. Οι γραπτές σκέψεις των μαθητών με έπεισαν ότι οι ασκήσεις για το σπίτι έχουν μακροπρόθεσμα επιβλαβή επίδραση στη μάθηση. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το ότι φαίνεται να τους βλάπτει με άλλους τρόπους, συναισθηματικά, αναπτυξιακά, κοινωνικά, κτλ. Μετανιώνω που δεν το έκανα νωρίτερα αυτό το χρόνο. Σχεδιάζω να μην αναθέτω καθόλου ασκήσεις για το σπίτι την επόμενη σχολική χρονιά σε όλες μου τις τάξεις εκτός τις τάξεις των κολεγιακών μαθημάτων λυκείου.
— Jim Drier, Δάσκαλος Αγγλικής Γλώσσας, Λύκειο Mundelein, Illinois
“Έχω αναθέσει ασκήσεις για το σπίτι μία φορά αυτό το εξάμηνο. Ήταν Γεωμετρία. Στην Άλγεβρα δεν είμαι σίγουρος αν έχω αναθέσει κάτι… Πιστεύω ότι οι μαθητές χρειάζονται μία συγκεκριμένη ποσότητα εξάσκησης για κάθε νέα έννοια. Αυτή η ποσότητα ποικίλει από μαθητή σε μαθητή, ωστόσο. Και αν τα παιδιά μου, αξιολογούν και σχεδιάζουν γραφήματα 40 πόντους μέσα στη διδακτική ώρα γιατί να τα στείλω σπίτι να κάνουν κι άλλα; ….. Το θέμα για τους περισσότερους μαθηματικούς, πιστεύω ότι είναι η διαχείριση του χρόνου. Η μόνη χρονιά που ανέθετα ασκήσεις για το σπίτι με κάποια συχνότητα ήταν κατά τη διάρκεια της πρακτικής μου, όταν η διαχείριση της τάξης απλά ήταν χάλια. Με το να αναθέτω ό,τι άσκηση δεν είχαμε τελειώσει ως ασκήσεις για το σπίτι απλά μετέθετα το κόστος της κακής διδασκαλίας μου στους μαθητές.” (Ο κ. Meyer ερεύνησε αυτό το θέμα στο μεταπτυχιακό του και δε βρήκε κάποια στατιστικά σημαντική διαφορά στην απόδοση μεταξύ των μαθητών που έπαιρναν και αυτών που δεν έπαιρναν ασκήσεις για το σπίτι. Ωστόσο, η στάση των μαθητών που ασκήσεις για το σπίτι, απέναντι στη μάθηση και τα μαθηματικά, ήταν πολύ χειρότερη.)
— Dan Meyer, μαθηματικός σε λύκειο της Καλιφόρνια [από το προσωπικό του blog]
“Πάντα ένιωθα παράξενα αναθέτοντας συγκεκριμένα βιβλία στους μαθητές μου για να διαβάσουν. Πώς είναι δυνατόν να βρεις ένα βιβλίο το οποίο να απευθύνεται σε όλα τα 34 διαφορετικά επίπεδα αναγνωστικής ικανότητας των παιδιών; Χωρίς να αναφέρω ότι όλα θα πρέπει να είναι ενθουσιασμένα με το βιβλίο! …. Με τις περισσότερες ασκήσεις για το σπίτι, οι μαθητές κάνουν αυτό που ήδη έκαναν στην τάξη: αυτοί που το έπιαναν χάνουν το χρόνο τους κάνοντας ξανά ίδια πράγματα και αυτοί που δεν τα κατάφερναν απλά απογοητεύονται και δυσκολεύονται να τα καταφέρουν. Συγκεκριμένα με στενοχωρούσε όταν οι γονείς μου έλεγαν πως οι βραδιές τους καταστρέφονταν. Πώς είναι δυνατόν κάποιος δάσκαλος να μη νιώθει άσχημα με αυτό; Επίσης, διόρθωνα και έβαζα στο φάκελο τους τις ασκήσεις και αυτοί τις έβαζαν στην τσάντα τους χωρίς να τις ξαναδούν ποτέ. Χωρίς να αναφέρω την ανισότητα των γονιών κάποιων παιδιών που μπορούσαν να βοηθήσουν και κάποιων άλλων που δε μπορούσαν…… Έχω πάει από το σημείο που ανέθετα ένα προκατασκευασμένο για όλους φύλλο ασκήσεων στο πρακτικά καθόλου τώρα.”
— Richard Coleman, Δάσκαλος στο San Diego
“Το να αναθέτω ασκήσεις για το σπίτι ήταν κάτι το οποίο έκανα χωρίς να το σκεφτώ πραγματικά, γιατί ήταν κάτι που έκανα πάντα… Το να μην αναθέτω ασκήσεις για το σπίτι έχει μειώσει δραματικά το χρόνο που σπαταλούσα απρόσεκτα βαθμολογώντας ασκήσεις, και έχει αυξήσει τον χρόνο που σπαταλώ για προετοιμασία….για να βρω ενδιαφέρουσες δραστηριότητες….και να βρω παραδείγματα “αληθινού κόσμου” για τα μαθηματικά… ”
— Kate Degner, μαθηματικός, σε λύκειο στο Williamsburg της Iowa [από το μεταπτυχιακό της]
“Πρωτοδιάβασα το The Homework Myth καθώς προσπαθούσα να βοηθήσω την κόρη μου να τελειώσει ένα γυμνάσιο, το οποίο είχε εμμονή με το να δίνει στα παιδιά ασκήσεις για το σπίτι διάρκειας 2-3 ωρών. Την μεταγράψαμε σε ένα υπέροχο εναλλακτικό σχολείο στο οποίο οι ασκήσεις για το σπίτι είναι ελάχιστες και έχει μεγάλη πρόοδο. Μετά την ανάγνωση του βιβλίου, σκεφτόμουν το πως διδάσκω τα (κολεγιακά) μου μαθήματα -διάλεξη, και μετά αναθέτω σελίδες στο βιβλίο οι οποίες πρέπει να παραδοθούν στο επόμενο μάθημα. Συνειδητοποίησα ότι αυτό που χρειαζόταν να κάνω ήταν περισσότερο “πρακτικό» μάθημα στην τάξη. Ελάττωσα τις περισσότερες από τις ασκήσεις στο σπίτι (εκτός από τα μεγάλα πρότζεκτ) και είχα τους μαθητές να κάνουν ασκήσεις στην τάξη καθώς περπατούσα ανάμεσά τους και τους έδινα τη βοήθεια που χρειάζονταν. Είπα στους μαθητές ότι ο σκοπός των λίγων ασκήσεων που θα τους έδινα ήταν για να μου δώσουν ανατροφοδότηση —”Το έχουν καταλάβει αυτό;” Αυτό έχει ελαττώσει την ψευτοδουλειά για μένα και τους μαθητές μου και με έχει φέρει σε κοντινότερη επαφή με τους μαθητές μου και το πως μαθαίνουν.”
— David Moore, καθηγητής μουσικής θεωρίας, στο πανεπιστήμιο της Tulsa
“Πολλοί μαθητές είναι κουρασμένοι (στο πρωτότυπο: are burned out) με το σχολείο και τη μάθηση πριν τελειώσουν την τρίτη τάξη του δημοτικού εξαιτίας της αυξανόμενης ποσότητας ασκήσεων για το σπίτι που απαιτούνται από αυτούς να κάνουν. Έχοντας διαβάσει το βιβλίο The Homework Myth αυτό το καλοκαίρι αποφάσισα να δοκιμάσω να δίνω περιορισμένες ασκήσεις για το σπίτι στα δευτεράκια μου. Αυτό που διαπίστωσα (ως αποτέλεσμα) είναι ότι τα παιδιά είναι λιγότερο μπερδεμένα στα μαθηματικά . Ενθάρρυνα το διάβασμα, το να μελετούν μαθηματικά δεδομένα και έδωσα στους γονείς να καταλάβουν ότι τα παιδιά είναι υπεύθυνα να μάθουν τις λέξεις που γράφουν λάθος. (Θεωρώ ότι προσπαθούν περισσότερο να γράφουν τις λέξεις σωστά για να αποφεύγουν να τις παίρνουν στο σπίτι). Οι γονείς είναι όλοι χαρούμενοι και οι συνάδελφοι δάσκαλοι ων άλλων Β’ τάξεων το προσπαθούν. ”
— Carol Tuveson, δασκάλα στο Stratham Memorial School, στο New Hampshire
Έχουμε επίσης ακούσει για ολόκληρα σχολεία τα οποία στην ουσία εξάλειψαν τις ασκήσεις για το σπίτι παρά απλά προσάρμοσαν την ποσότητα ή έκαναν μικροαλλαγές στην εφαρμογή του:
— Έπειτα από την εφαρμογή μιας πολιτικής χωρίς ασκήσεις για το σπίτι που εφάρμοσε η διευθύντρια του Grant Elementary School in Glenrock, WY, Christine Hendricks, μία έρευνα σε γονείς αποκάλυψε ότι τα παιδιά είχαν περισσότερο χρόνο να παίξουν, να κοιμηθούν, να διαβάσουν, να φάνε βραδινό με τις οικογένειές του και να περάσουν λιγότερο χρόνο παρακολουθώντας τηλεόραση. Τα παιδιά επίσης, είχαν μία καλύτερη στάση απέναντι στο σχολείο και οι γονείς είχαν λιγότερες συγκρούσεις με τα παιδιά τους. [πηγή: stophomework.com]
— Το γυμνάσιο Banks County Middle School στο Homer της Georgia, είναι ένα χαμηλού εισοδήματος, αγροτικό, δημόσιο σχολείο, το οποίο ουσιαστικά έχει εξαλείψει τις ασκήσεις για το σπίτι. Ο διευθυντής Matthew Cooper εξηγεί: “Αρχικά, ήθελα οι μαθητές μας να έχουν την ευκαιρία να είναι παιδιά. Αν δεν μπορούν να μάθουν αυτό που χρειάζονται σε εφτά ώρες, κάτι είναι λάθος. Μία πολιτική χωρίς ασκήσεις για το σπίτι στην πραγματικότητα καταλήγει σε καλύτερη διδασκαλία στην τάξη. Θέτει περισσότερη ευθύνη στους δασκάλους να εκμεταλλευτούν στο έπακρο την διδακτική ώρα. Κατά δεύτερο λόγο, οι ακήσεις για το σπίτι οδηγούσαν πολλούς από τους μαθητές μας στην αποτυχία. Είχε ως αποτέλεσμα χαμηλότερους βαθμούς στην τάξη και χαμηλότερη αυτοεκτίμηση. Οι ασκήσεις για το σπίτι επίσης, δημιουργούν μία ανταγωνιστική σχέση μεταξύ του δασκάλου και των μαθητών. Εν συντομία, δε δημιουργούν χαρούμενους μαθητές, ούτε χαρούμενους δασκάλους. Και σίγουρα δε δημιουργεί επιτυχημένους μαθητές.” Η κατάργηση των ασκήσεων για το σπίτι, έχει φέρει ένα θετικό αποτέλεσμα ακόμα και όταν κρίνεται από συμβατικά μέτρα όπως οι βαθμοί και ο αριθμός των μαθητών που ανταποκρίνονται στα πολιτειακά διαγωνίσματα, αναφέρει.[πηγή: προσωπική επικοινωνία του συγγραφέα με τον κ. Matthew Cooper]
— “Το δημοτικό Oak Knoll στο Menlo Park έχει σχεδόν απαγορεύσει τις ασκήσεις για το σπίτι, εκτός από ανάγνωση, ευκαιριακά πρότζεκτ και εργασίες αναπλήρωσης. Το δημοτικό Addison στο Palo Alto και η σχολική περιφέρεια Berryessa στο San Jose, επίσης συζητούν το ενδεχόμενο. Από τότε που το δημοτικό Bubb School στο Mountain View έχει χαλαρώσει το καθεστώς σχετικά με τις ασκήσεις για το σπίτι, η μαθήτρια της τετάρτης τάξης Elyse Fitzsimons, διαβάζει μόνη της “καταβροχθίζοντας βιβλία”, αναφέρει η μητέρα της Renée. Η νέα πολιτική επιτρέπει επίσης, στην οικογένεια να περνούν μαζί περισσότερο χρόνο τα βράδια, αναφέρει. [Πηγή: San Jose Mercury News – February 25, 2007]
[ΣτΜ: Όλα τα σχολεία που αναφέρονται στη συγκεκριμένη παράγραφο βρίσκονται στην Καλιφόρνια]
Πηγή: www.alfiekohn.org giaenadiaforetikosxoleio.wordpress.com/
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
