Ο Αύγουστος είναι ο μήνας της ραστώνης, όπως συνήθως λέγεται. Άλλοι πάλι πιστεύουν πώς ο μήνας προσφέρεται για αναπόληση και αναστοχασμούς, «παρά θίν’ αλός» όπως θάλεγε ο Όμηρος.
Όπως και νά 'ναι, εκείνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αξιοποιήσουμε την ευκαιρία για να σκεφτούμε, με ελλειπτικό τρόπο, εννοείται, σε συνθήκες παραλίας, όντας μακριά από την πόλη, κάτι για τον τρόπο που ζούμε στις πόλεις.
Ότι οι πόλεις που ζούμε έχουν διπλό πρόσωπο, ένα πραγματικό και ένα φανταστικό. Το πραγματικό είναι ένα περίπλοκο δίκτυο δρόμων, σπιτιών, κτηρίων, μεταφορικών μέσων, πάρκων και σχολείων, και το φανταστικό είναι ένα σύνθετο σκηνικό στάσεων, συμπεριφορών, συνηθειών, ελπίδων και προσδοκιών που κατοικούν σε εμάς ως αστικών όντων. Έτσι ανακαλύπτουμε ότι η αστική «πραγματικότητα» δεν είναι μοναδική αλλά σύνθετη, ότι μέσα στην πόλη υπάρχει μια άλλη πόλη (ή άλλες πόλεις).
Ποιον δρόμο να ακολουθήσει κανείς για να μη χαθεί μέσα στο λαβύρινθο της πόλης; Καταρχήν καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει στην πόλη από την αντικειμενική πραγματικότητά της — η υλική υποδομή, η συντήρησή της, τα έργα, η καθαριότητα, τα πεζοδρόμια κτλ. Από την άλλη, οι περιγραφές της υλικής πραγματικότητας δεν έχουν μία ενιαία ερμηνεία, αλλά πολλαπλές, ανάλογα με:
τη γνώμη των πολιτών για το προσωπικό τους όφελος
τις κομματικές προτιμήσεις
τις ευρύτερες κοινωνικές συνθήκες
τις συγκρίσεις με παρελθόντα
Το δίπολο μεταξύ της θεωρούμενης «πραγματικής»/αντικειμενικής/υλικής συνθήκης και της φαντασιακής/ιδεατής/κοινωνικής προσέγγισης δημιουργεί μια διελκυστίνδα απόψεων που διαρκεί καθ’ όλη τη νεωτερική εποχή.
Αν ανατρέξουμε στην ιστορική εξέλιξη, θα δούμε ότι η ιστορία γράφεται κυρίως ως ιστορία του χρόνου, καταγράφοντας γεγονότα, ορόσημα, αφηγήσεις, πολέμους και ειρήνες, σε μια γραμμική ροή.
Ο χώρος όμως υποτιμήθηκε. Θεωρήθηκε δομή υποδοχής για την εξέλιξη της ιστορίας, απλός βιοπορισμός και στέγαση, όχι ως χώρος σχέσεων και ζωής. Οι κοινωνικοί γεωγράφοι όμως τον βλέπουν ως σύνθετη διάσταση διαβίωσης και παραγωγής.
Και όμως, κάτι αλλάζει. Οι παγκόσμιες εξελίξεις, οι γεωπολιτικές διεκδικήσεις, η κλιματική κρίση, η τεχνητή νοημοσύνη, η ψηφιοποίηση επαναφέρουν την αξία του χώρου στο προσκήνιο.
Ιδιαίτερα, ο χώρος των πόλεων αποκτά ζωτική σημασία. Είναι ο χώρος που περικλείει τη διάσταση της κοινωνικής ζωής. Οι σχέσεις, η καθημερινότητα, η μνήμη και ο χρόνος ενσωματώνονται εδώ.
Θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον αν γραφόταν μια ιστορία των πόλεων, από την πόλη-κράτος της αρχαίας Ελλάδας έως τη μετα-κοσμόπολη του σήμερα.
Δεν λέμε ότι πρέπει να ξαναγραφεί η ιστορία ως ιστορία του χώρου, αλλά ότι καμιά ιστορία δεν είναι πλήρης χωρίς τη διάσταση:
του χρόνου (πότε),
του χώρου (τι, γιατί, πώς),
της κοινωνίας (για ποιους και με ποιους),
και της φυσικής/οικολογικής ισορροπίας (σε ποιες συνθήκες και με ποιο τρόπο ζωής).
Γι’ αυτό, πολλές αναλύσεις για τις πόλεις, όπως η Αθήνα, είναι αποσπασματικές και δεν αγγίζουν το σύνολο του προβλήματος της βιωσιμότητας.
Σήμερα, δεν μπορούμε πια να διαχωρίσουμε το αντικειμενικό από το υποκειμενικό, το πραγματικό από το φαντασιακό. Η εικονική πραγματικότητα, οι προσομοιώσεις, οι ψηφιακές πλατφόρμες, αλλάζουν την εμπειρία της πραγματικότητας.
Η υπερπραγματικότητα είναι όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει αυτή τη νέα κατάσταση, όπου το πραγματικό και το φαντασιακό συνυπάρχουν, διαμεσολαβούμενα από ηλεκτρονικά μέσα.
Κανείς δεν γνωρίζει πού οδηγούν όλα αυτά, αν αφεθούν ανεξέλεγκτα στα κέντρα εξουσίας.
Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι διαφορετικές στρατηγικές και πρακτικές που μπορούν να επηρεάσουν την (υπερ)πραγματικότητα και να μετασχηματίσουν τους βιότοπους της καθημερινής ζωής απέναντι στις σχέσεις εκμετάλλευσης και υποταγής.
Οι πόλεις, λόγω της κοινωνικής τους γεωγραφίας, είναι στο επίκεντρο των αναζητήσεων. Οι πόλεις είναι χώροι ελπίδας.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Ποιοι οδηγούν τα «ΑΟ» αυτοκίνητα στην Ελλάδα - Τι σημαίνουν οι μυστηριώδεις πινακίδες
Voucher 2250 ευρώ σε ανέργους με ΚΑΥΑΣ DYPAHS - ΞΕΚΙΝΗΣΤΕ ΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΕΚΕΚ ΕΔΩ
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 1/8
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
