Εκπαίδευση 12.05.2020 - 10:28

Αποχαιρετισμός στον Yutaka Taniyama

του Ιωάννη Ρίζου*, Διδάσκων στο Τμήμα Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και Πρόεδρος του Παραρτήματος της Εύβοιας της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας.

Ο Yutaka Taniyama (1927-1958) ήταν κάτι παραπάνω από σπουδαίος μαθηματικός. Σχεδόν αυτοδίδακτος, ήταν ουσιαστικά μια μαθηματική ιδιοφυΐα, προικισμένη με την ιδιαίτερη ικανότητα «να κάνει λάθη προς τη σωστή κατεύθυνση» και να διδάσκεται απ’ αυτά.

Ταυτόχρονα όμως υπήρξε ένα πάσχον πρόσωπο, μια αρχετυπική μορφή ήρωα, θα λέγαμε, αρχαίου ελληνικού δράματος. Για λόγους που ούτε ο ίδιος δεν μπόρεσε να εξηγήσει στο τελευταίο του σημείωμα, έθεσε αναπάντεχα τέλος στη ζωή του. Ίσως να θέλησε με τον τρόπο αυτό να παίξει έως εσχάτων τον ρόλο του τραγικού ήρωα, που οι θεοί ζήλεψαν επειδή κατάφερε να αγγίξει τον πλατωνικό ουρανό.

Έμεινε στην ιστορία για την παράτολμη εικασία που διατύπωσε μαζί με τον συνάδελφό του στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο Goro Shimura (1930-2019). Η εικασία αυτή (και πλέον θεώρημα), γνωστή ως «Εικασία Taniyama-Shimura», συνδέει δύο κλάδους των Μαθηματικών –την Τοπολογία με τη Θεωρία Αριθμών– και παίζει καθοριστικό ρόλο στην απόδειξη του Τελευταίου Θεωρήματος του Fermat.

Το ποίημα που ακολουθεί, εμπνευσμένο από τη μελέτη της ζωής και του έργου του μεγάλου Ιάπωνα μαθηματικού, αφιερώνεται στους φοιτητές και τις φοιτήτριές μου, με τους οποίους και τις οποίες έχει διαρραγεί, ελπίζω προσωρινά, η μυσταγωγική άμεση σχέση διδάσκοντα-διδασκομένου, εξαιτίας της απουσίας μας από τον φυσικό μας χώρο, το αμφιθέατρο.

Έφυγες νωρίς με το πρωινό τραίνο,

από τον άδειο σταθμό του Τόκιο.

Και το βαγόνι σου έτεινε στο άπειρο,

διαγράφοντας ελλειπτικές καμπύλες στο επίπεδο.

Απ’ τα σημεία που πέρασες άνθισαν ρητά χρυσάνθεμα

που ’φτιαξαν όμορφες ομάδες,

παίρνοντας modular μορφές.

Συμμετρίες απίστευτα υπερβολικές.

Δυο χώροι ξένοι,

παράξενοι για τους κοινούς θνητούς,

ενώθηκαν με μια αναπάντεχη εικασία.

Χάρη σε μια λιτή Ιδέα σου.