Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τις προσλήψεις μονίμων εκπαιδευτικών, αλλά και γενικότερα προσωπικού στο δημόσιο τομέα. Έχοντας λάβει μέρος σε πανελλήνιους γραπτούς διαγωνισμούς ΑΣΕΠ, θα ήθελα να συνεισφέρω με τις απόψεις μου στον ανοικτό αυτό διάλογο.
Κατ’ αρχάς καλό είναι να ξεκαθαρίσουμε ότι, με δεδομένο τις πολλές χιλιάδες υποψηφίων εκπαιδευτικών, είναι επιβεβλημένο ηθικά να επανεξετασθούν οι μετατάξεις εκπαιδευτικού προσωπικού στη δευτεροβάθμια δημόσια εκπαίδευση, από άλλα ισότιμα δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα. Στο ίδιο πλαίσιο, ακόμη και πρόσφατα, διαπιστώνεται ότι ψηφίζονται τροπολογίες απόκτησης προσόντων a posteriori (άρθρ. 31, Ν.5029/2023 ΦΕΚ Α΄55, πρβλ. άρθρ. 3, παρ. 7 (ιε) του Ν. 3027/2002), ενώ δεν σπανίζουν και οι περιπτώσεις «προσωποπαγών θέσεων» (βλ. παραπάνω), terra incognita, φυσικά, για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στον αντίποδα, επίσης, οι υποψήφιοι των πανελλήνιων γραπτών διαγωνισμών ΑΣΕΠ κλήθηκαν να περάσουν … από χαραμάδα (μεσοσταθμικά οι πιθανότητες επιτυχίας κυμάνθηκαν σε λιγότερες από 1:25), ενώ και με το ισχύον σήμερα σύστημα διορισμών (άρθρ. 57 κ.ε. Ν.4589/2019 ΦΕΚ Α΄13, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει) οι υποψήφιοι εκπαιδευτικοί καλούνται να διαθέτουν, a priori, αυξημένα, σε σχέση με τα προαπαιτούμενα, για τη θέση τους προσόντα, πριν καν διαβούν το κατώφλι της πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (π.χ. προκήρυξη 1ΓΕ/2023). Επιπροσθέτως, οι διδακτορικές διατριβές, τουλάχιστον οι εν Ελλάδι εκπονηθείσες, καλό θα ήταν να είναι ανιχνεύσιμες και προσπελάσιμες για όλους, μέσα από τους ιστοτόπους αρμοδίων φορέων (scripta manent).
Ας επικεντρωθούμε, λοιπόν, στην ιστορία των πανελλήνιων γραπτών διαγωνισμών ΑΣΕΠ. Οι δύο πανελλήνιοι γραπτοί διαγωνισμοί ΑΣΕΠ (1995, 1998), για προσλήψεις στο δημόσιο, στους οποίους ο μέσος όρος πιθανότητας επιτυχίας κυμάνθηκε περίπου στο 4%, έδωσε την ευκαιρία στελέχωσης του δημόσιου τομέα με αξιόλογο προσωπικό. Επανερχόμενοι στους εκπαιδευτικούς, αλλά και τους άλλους δημοσίους λειτουργούς, θα πρέπει να γίνει αποδεκτό ότι, παρά τη δια βίου μάθηση και εκπαίδευση και τα αναντίρρητα οφέλη της, με την πρόσληψη ενός ατόμου αυτόματα τίθεται και το ανώτατο όριο, αρχικό τουλάχιστον, το οποίο αναμένεται να προσεγγίσει με την απόδοσή του. Συνεπώς, η αξιολόγηση κατά την πρόσληψη είναι η σημαντικότερη όλων. Καταδεικνύει την ύπαρξη των ελάχιστων προϋποθέσεων, τόσο για την ανταπόκριση του προσωπικού στα τρέχοντα καθήκοντά του όσο και για τη δυνατότητά του να εξελίσσεται και να μπορεί να παρακολουθήσει στοιχειωδώς τις εξελίξεις στον κλάδο του.
Τίθεται, βέβαια, από την αρχή και το γνωστό πρόβλημα, τι θα γίνει με όσους έχουν ήδη μια καλή θέση στους πίνακες αναπληρωτών ή αντιστοίχως προϋπηρεσία στον υπόλοιπο δημόσιο τομέα, ευρύτερο και μη. Εδώ χρειάζεται ένα προσεκτικά σχεδιασμένο χρονοδιάγραμμα μετάβασης από το ισχύον στο νέο σύστημα προσλήψεων. Και ο υπογράφων, όπως ασφαλώς και πολλοί άλλοι, περίμενε υπομονετικά στην επετηρίδα, αναζητώντας επαγγελματικές διεξόδους και ακούγοντας σιωπηλά τις σχετικές περί του διαγωνισμού αντεγκλήσεις, αρμοδίων και μη, πριν την καθιέρωση του γραπτού διαγωνισμού ΑΣΕΠ εκπαιδευτικών (1998). Γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρξει διακομματική, αλλά και συνταγματική, ίσως, δέσμευση σχετικά με τον τρόπο των προσλήψεων, χωρίς δυνατότητα εύκολης αλλαγής από υπουργό σε υπουργό και από κυβέρνηση σε κυβέρνηση. Όσο δεν υπάρχουν τέτοιες δεσμεύσεις πάντα θα υπάρχουν αδικημένοι στο εκάστοτε μεταβατικό στάδιο, από τη μια μορφή πρόσληψης στην άλλη, από τον ένα νόμο στον άλλο.
Αυτό το είδος των εξετάσεων θα μπορούσε να γενικευθεί και για άλλες θέσεις του ελληνικού δημοσίου, κατηγορίας ΠΕ και άνω, με τις αναγκαίες δικλείδες και προσαρμογές. Στο πλαίσιο αυτό θα είχε ενδιαφέρον η ύπαρξη συγκριτικής μελέτης, τόσο του τρόπου διορισμού των εκπαιδευτικών, με άλλες κατηγορίες υπαλλήλων - λειτουργών του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα όσο και του τρόπου αξιολόγησής τους. Σχετικά με την αξιολόγηση, εφόσον πρόκειται για διαφορετικά αντικείμενα, θα μπορούσε να ληφθεί ως βάση σύγκρισης ο απαιτούμενος χρόνος υλοποίησης όλων των προβλεπόμενων διαδικασιών, σε συνδυασμό ίσως και με άλλες παραμέτρους (συνολικός εργασιακός φόρτος αξιολογητών και αξιολογούμενων, γραμματειακή υποστήριξη, συνθήκες εργασίας κ.λπ.). Παρόμοιες μελέτες θα μπορούσαν να εκπονηθούν και σε διακρατικό επίπεδο, εντός της ΕΕ ή/και εκτός, π.χ. με το Ηνωμένο βασίλειο.
Η παραδοχή ότι ο πανελλήνιος γραπτός διαγωνισμός ΑΣΕΠ, τύπου πανελλαδικών εξετάσεων, είναι η μόνη εγγύηση για το αδιάβλητο, τουλάχιστον, των προσλήψεων δημοσίων λειτουργών, δεν αποκλείει τον εμπλουτισμό του, πριν και κατά την πρόσληψη, με άλλα στοιχεία. Είναι στις υποχρεώσεις της δημοκρατικής και ευνομούμενης πολιτείας να ενδυναμώσει τόσο το αδιάβλητο όσο και το αξιοκρατικό του θεσμού. Είναι ευνόητο ότι ο εν λόγω διαγωνισμός οφείλει να είναι και να παραμείνει υπό την αποκλειστική αρμοδιότητα του ΑΣΕΠ.
Η προσμέτρηση άλλων κριτηρίων, όπως μεταπτυχιακά, ξένες γλώσσες, κοινωνικά κ.λπ., θα πρέπει να γίνεται με φειδώ (ή, ως ένα βαθμό, να αποτελεί προϋπόθεση συμμετοχής), ώστε να μην αλλοιώνει το βασικό χαρακτήρα του διαγωνισμού. Ωστόσο, βασικό στοιχείο είναι και τα ψυχομετρικά τεστ, τα οποία καλό είναι να διενεργούνται τόσο στην αρχή όσο και κατά τη διάρκεια της θητείας του δημοσίου λειτουργού, όχι για να τιμωρηθεί, αλλά για να βοηθηθεί στην προσπάθεια διατήρησης μιας υγιούς προσωπικότητας, ώστε να λειτουργεί επωφελώς και για το κοινωνικό σύνολο. Αν και το ισχύον σύστημα διορισμών εκπαιδευτικών έχει αρκετά πλεονεκτήματα, σε σύγκριση ενδεχομένως με άλλων δημοσίων λειτουργών, πόρρω απέχει από το να θεωρηθεί βέλτιστο, υπό τις παρούσες τουλάχιστον συνθήκες.
Επιπροσθέτως, και ενώ οι εκπαιδευτικοί αναβαθμίζουν διαρκώς το γνωστικό τους οπλοστάσιο και ενώ έχει αναλωθεί για το θέμα αυτό αρκετό μελάνι, ένας άλλος βασικός παράγοντας της εκπαιδευτικής διαδικασίας θεωρείται a priori τουλάχιστον επαρκής και πάντα έτοιμος να αναλάβει το βαρύ φορτίο που του αναλογεί, να αξιολογεί τους εκπαιδευτικούς, ενώ ταυτόχρονα ο ίδιος παραμένει στο απυρόβλητο της σχετικής, τουλάχιστον, με το ρόλο του επιμόρφωσης: οι γονείς των μαθητών/-τριών μας. Για ποιο λόγο άραγε; Ίσως γιατί είναι μια εξαιρετικά ανομοιογενής αλλά και πολυπληθής ομάδα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, από επιστημονικής ή/και πολιτικής απόψεως, ίσως διότι δεν έχουν ακόμη ασχοληθεί αρκετά οι «ξένοι», ώστε να έρθουν τα σχετικά πορίσματα και στην ημεδαπή. Ωστόσο, και οι μελέτες περί «εργασιακής και ψυχικής εξουθένωσης των εκπαιδευτικών», που αφορούν, πιθανότατα, την πλειονότητά τους, παρά το γεγονός ότι έφθασαν από το εξωτερικό εδώ και αρκετά χρόνια, δεν φαίνεται να συγκινούν ιδιαίτερα. Επανερχόμενοι στους γονείς, ίσως θα έπρεπε να δοθεί έμφαση στις σχολές γονέων, καθώς, ενώ οι παλαιότεροι εκπαιδευτικοί ήταν επιφορτισμένοι με τη διαπαιδαγώγηση των μαθητών/-τριών, οι σύγχρονοι πρέπει de facto να μορφώσουν, σε πολλές περιπτώσεις, πρώτα τους νέους γονείς, για να μπορέσουν στη συνέχεια να βοηθήσουν και τα παιδιά τους… Αλλά με το ανωτέρω θέμα θα ασχοληθούμε σε άλλο άρθρο.
Επιγραμματικά, λοιπόν, και εφόσον όλα είναι θέμα παιδείας, καλό είναι να δούμε από την αρχή τους διαύλους παιδείας στη χώρα μας, το ρόλο και τη λειτουργικότητα ενός εκάστου εξ αυτών. Ένα τέτοιο παιδευτικό ρόλο για την κοινωνία μας, στο βαθμό που τους αναλογεί, οφείλουν να αναλάβουν και οι πανελλήνιοι γραπτοί διαγωνισμοί ΑΣΕΠ. Χωρίς αυτούς οι διακηρύξεις περί επιστροφής Ελλήνων επιστημόνων (brain gain) που διαπρέπουν στην αλλοδαπή, μόνο θυμηδία και πικρία μπορούν να προκαλέσουν, υπενθυμίζοντάς μας και επιβεβαιώνοντας ότι, πράγματι, τελικά, όλα είναι θέμα παιδείας… Διαφορετικά, ελλοχεύει ο κίνδυνος να υποστούμε, ενδεχομένως, συνέπειες παρόμοιες με τις γνωστές, όπως αποτυπώθηκαν στη σύγχρονη και μη ιστορία, στη σύγχρονη και μη επικαιρότητα (miserabile visu…).
*Συγγραφέας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 15/5
ΑΣΕΠ: Σε 2 ημέρες ΕΥΚΟΛΟ Online Proficiency χωρίς προφορικά, χωρίς έκθεση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
