Alfavita Newsroom Η σχολική χρονιά 2017/2018 με την α’ δημοτικού σήμανε ένα καινούριο κουδούνι. Από την στ’ δημοτικού της προηγούμενης χρονιάς και την έκδοση του εντύπου «Παιδική Ελευθερία» (2017), το πέρασμα σε μια τάξη, με χαρακτηριστικά τη μετάβαση από την προφορικότητα στη γραφή, σήμαινε ένα νέο κύκλο συνύπαρξης, γνωστικών κατακτήσεων και ακτιβισμού που δίνει προτεραιότητα στην πράξη (με αφή, κίνηση και χειρονομία) και στην είσοδο της ζωής στο σχολείο.
Με τα παιδιά η γνωριμία έγινε από την προηγούμενη χρονιά καθώς τα τότε παιδιά της στ΄ τάξης «υιοθέτησαν» τα παιδιά του νηπιαγωγείου, την μελλοντική α’ δημοτικού. Είκοσι πέντε (25) παιδιά, όλα μαζί θα προσπαθούσαν να είναι μαζί, να συνυπάρξουν (co – exist) και να ξεκινήσουν το ταξίδι της χειραφέτησης (να βιώσουν δικαιώματα, να μάθουν να διαβάζουν βιβλία, να γράφουν σε εφημερίδα, να αλληλογραφούν, να κάνουν συνελεύσεις, να αγορεύουν, να συναισθάνονται, να κάνουν φίλους, να έχουν επαγγέλματα, να επιτελέσουν το φύλο τους). Η παρουσία τους στην αυλή ξεκίνησε από το λίγο παιχνίδι που πρόλαβαν και το άκουσμα του κουδουνιού. Η αυλή για ένα μεγάλο διάστημα του α’ τριμήνου παρέμεινε ο ενεργής χώρος μάθησης. Κάνοντας κύκλο, παιχνίδια αυλής, τραγουδώντας «αν όλα τα παιδιά της γης», ποτίζοντας τα λουλούδια, κάνοντας διδασκαλία με πόστερ κάτω από το κυπαρίσσι, μαζεύοντας λέξεις από την αυλή να τις γράψουμε στην τάξη, παρουσιάζοντας τα νέα μας (η τεχνική «Τι Νέα;») αυθόρμητα, ζώντας την αγάπη την ώρα που όλο το σχολείο ξεκινούσε με τη επίκληση του Θεού στη ζωή μας, κάνοντας ομάδες και ιστορίες, περιμένοντας τα παιδιά που αργούσαν και δημιουργώντας όρους συμπερίληψης, λέγοντας «τι έχουμε να κάνουμε σήμερα;» (τα συλλογικά πλάνα εργασίας στον Freinet), δημιουργούσαμε την ιδέα της υπαίθριας διδασκαλίας που εξελίχθηκε στα ραντεβού της κοινότητας (ομάδες έξω από το σχολείο εκτός διδακτικού χρόνου).
Συγχρόνως γινόταν η ανίχνευση του πολιτισμικού κεφαλαίου των παιδιών, η διάγνωση των ανισοτήτων, ο προσανατολισμός στην διαφοροποιημένη παιδαγωγική (τα ατομικά πλάνα εργασίας και η τάξη υποδοχής και τάξη ένταξης) και η καταγραφή του τρόπου που τα παιδιά αναπαρήγαγαν ιδέες του ηγεμονικού πολιτισμού (αξίες του καπιταλισμού, βία, ατομικότητα, ρατσισμό, άρνηση της ιδέας της φτώχιας, έμφυλες διακρίσεις, περιορισμένος αριθμός φίλων, εθνικές εγκλίσεις, αποδοκιμασία των προσφύγων, επιδοκιμασία του πολέμου, διατροφή με έτοιμες συσκευασίες, ψηφιακοί ιθαγενείς). Η παιδική ηλικία αλλάζει (έως να σημαίνεται και τα τέλος της). Η παιδαγωγική Freinet κινείται ενάντια στις θεωρίες της αναπαραγωγής. Το σχολείο δύναται να κάνει μετασχηματισμούς και να εξελιχθεί σ’ ένα σχολείο της κοινότητας. Αυτή ήταν η καθοδηγητική αρχή μας και το τρίπτυχο τάξη – αυλή – κοινότητα. Το σχολείο εισάγει «βρώμικες» γνώσεις, τις αλέθει και τις επεξεργάζεται και τις επιστρέφει στην κοινότητα. Η έκδοση του εντύπου στο τέλος της χρονιάς «Τ’ αετόπουλα» (2018) σε δυο εκδοχές, οι διαδρομές στην πόλη, η σχέση δημόσιων χώρων και ιδιωτικών (με το πρόγραμμα το φετινό «να βρούμε ένα σπίτι») και η άρνηση του πόλεμου (ως ιδέα της ιστορίας που κάναμε με τα παιδιά), αφορούσαν το κλείσιμο κι αυτής της χρονιάς.
Καθοδηγητική επίσης για την διάταξη των τριμήνων ήταν η αρχή της παρεμβαίνουσας μη – κατευθυντικότητας (τρόπος παιδαγωγικής του Lobrot, επιγόνου του Freinet): πολύ κοντά στα παιδιά, λιγότερα κοντά, ανάδυση των ίδιων των παιδιών στο τελευταίο τρίμηνο. Η σχολική τάξη μας έχει τα χαρακτηριστικά μιας τάξης Freinet: αρχιτεκτονικές αλλαγές της διάταξης των θρανίων, βιβλιοθήκη, τυπογραφείο, χάρτες, μπερντές για Καραγκιόζη, τροχήλατα υλικά για την υπαίθρια τάξη, ντουλάπια για τα παιδιά, μπουκάλια νερού να ποτίζουμε, σχοινιά για παιχνίδια, χαλί φιλαναγνωσίας, καρότσι για τις εξόδους στην κοινότητα, κλασέρ για την επόμενη τάξη, φάκελοι, τετράδια και μολύβια από την αλληλεγγύη, κλπ). Ο υλισμός του Freinet σ’ όλο του το μεγαλείο! Οι στόχοι αφορούσαν του πολλούς (κριτικούς) γραμματισμούς (ανάγνωση, γραφή, ποίηση, τραγούδι, θέατρο, χάρακες, αλληλογραφία, συναισθήματα, τεχνολογία), την αγάπη για την (συν)εργασία, την μετάβαση από την κριτική στην θεσμική παιδαγωγική, την μείωση της βίας (με συμβούλιο τάξης, παιδικό δικαστήριο, παραστάσεις Καραγκιόζη και ομάδες διαμεσολάβησης στην αυλή), δημιουργία υπαίθριας βιβλιοθήκης (με παλέτες στον πλάτανο και ποδήλατα) και σχολικού κήπου (στο Πάρκο Ναυαρίνου αλλά και στην υπαίθρια τάξη) και τέλος, την έξοδο στην κοινότητα (τυπογραφείο, αλληλογραφία διαδρομές, αφισοκολλήσεις, μέρα ποίησης, το νομαδικό υποκείμενο «τα παιδιά - πουλιά», κλπ). Τα ραντεβού μας στην κοινότητα εκτός σχολείου έδειξαν τη δυναμική τους. Το ¼ των παιδιών χωρίς τα προσφυγάκια μπορούσε να ακολουθήσει (στο μάζεμα ελιάς, στα ποδήματα στο Πεδίο του Άρεως κλπ). Τα παιδιά χωρίς νηπιαγωγείο (η μισή τάξη), τα φτωχά παιδιά, τα χωρίς γνώμη και φωνή παιδιά ήταν αυτά που δημιουργούσαν διαρκώς τους όρους συμπερίληψης.
Το εβδομαδιαίο μας πρόγραμμα επαναλαμβανόταν. Τις Δευτέρες είχαμε παρουσιάσεις, την Τρίτη ομάδες (ελεύθερο κείμενο), τις Τετάρτες Καραγκιόζη (κι εξόδους στην κοινότητα), τις Πέμπτες φαγητό και την Παρασκευή βιβλιοθήκη και Συμβούλιο τάξης. Σάββατο και Κυριακή ραντεβού στην κοινότητα! Το φαγητό αφορούσε όλες τις μέρες της εβδομάδας από τα φρούτα και τους ξηρούς καρπούς μέχρι την καταπολέμηση της φτώχειας και την πυραμίδα διατροφής. Επίσης οι συνεργασίες είναι πολλές για ένα σχολείο της κοινότητας (Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, γαλλική αλληλεγγύη, Μπλε πολυκατοικία, Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων, Εθνικό Τυπογραφείο, εκδόσεις «Χάρη Πάτση», Συνήγορος του Παιδιού, Πεδίο του Άρεως, Πολυτεχνείο – Αρχιτεκτονική, λογοτέχνες, Πάρκο Ναυαρίνου, αρχιτεκτονικό «Εγχείρημα Πουλιά»). Όλη η χρονιά είναι μια διαρκής πάλη με αντισταθμιστικές υλικές πρακτικές στις κοινωνικές ανισότητες, και δημιουργία ευφυούς περιβάλλοντος για τα παιδιά. Το καρότσι με τα βιβλία της γειτονιάς που βγήκαμε στο δρόμο ήταν η συμβολή μας στο έτος βιβλίου (2018/2019) που γιορτάζει η Αθήνα. Και τα τραγούδια στην πολυκατοικία της Αρλέτας μια ύστατη αφιέρωση για ένα άνθρωπο που έζησε στη γειτονιά μας. Οι συναντήσεις με τους γονείς έχουν πάντα ένα επιμορφωτικό περιεχόμενο. Κι αφορούσαν ταινίες που έβλεπαν (όπως «Ο δάσκαλος που άφηνε τα παιδιά να ονειρεύονται» (2006) ή «Η μάθησης είναι ιερή» (2014), ταινίες της ομάδας μας «Το Σκασιαρχείο») ή βιβλία, όπως του Korczak, «Το δικαίωμα του παιδιού στο σεβασμό» (2017), κλείνοντας στο τέλος με μια μεγάλη συνέλευση παιδιών, γονιών και δασκάλου.
Το κλείσιμο της χρονιάς από τη μια βρήκε τους γονείς χαρούμενους για όλα αυτά που πετύχαμε και από την άλλη τους εκπαιδευτικούς στην οριακή πλειοψηφία τους αντίθετους. Είχε προηγηθεί το «όχι» της πλειοψηφίας του Συλλόγου διδασκόντων στο «Δίκτυο Βιβλιοθηκών» και το «όχι» στην διατροφή των παιδιών από το Δημοτικό Βρεφοκομείο (ποιος θα πλένει την κατσαρόλα;). Το «όχι» υποστηρίχθηκε από τις δυνάμεις της αντιπολιτευτικής αριστεράς (ΑΝΤΑΡΣΥΑ), ενώ η δουλειά μου θεωρήθηκε πολιτικά συμπολιτευτική αριστερά (ΣΥΡΙΖΑ). Η κύρια αιτίαση ήταν να μην πάρω εκ νέου την τάξη για δεύτερη χρονιά. Η κριτική αφορούσε στη θετική επιστολή των γονιών να επαναλάβω την τάξη, τις κρεμασμένες στον πίνακα εφημερίδες, τα πολλά αντικείμενα στην τάξη, την ανυπαρξία κάποιου πιλοτικού προγράμματος που δουλεύω και την προσωπικότητα των παιδιών (δεν αναγνωρίζουν την ιεραρχία, αυθαδιάζουν, αρνούνται τις εντολές, δεν επιβάλλονται τιμωρίες, κινούνται πολύ στο χώρο, είναι συνεχώς ευτυχισμένα και ανυπάκουα, κάνουν μάθημα στο ύπαιθρο, κάνουν διαμεσολάβηση, οι ομάδες είναι φασισμός, διαφωνούμε μαζί σου πολιτικά, όχι παιδαγωγικά, κλπ). Η παιδαγωγική Freinet στο σχολείο, μετά την περίοδο της ακμής (2008/2014), με δεδομένα την απουσία της παιδαγωγικής ομάδας αυτής της περιόδου (έφυγαν γιατί δεν άντεξαν τις εντάσεις), την μετατροπή του σχολείου σε “στρατόπεδο συγκέντρωσης” (τιμωρίες, ποινές, απαρτχάιντ στην τάξη, σχόλια σε βάρος των παιδιών, βία, εντολές/ υπακοή, κουλτούρα οινοπνεύματος) και την ένταση της σχέσης διοίκησης/ παιδαγωγικής, μαζί με την τελεσφόρα σε στόχους στ΄ δημοτικού της προηγούμενης χρονιάς (2017), μετρά δύο χρόνια μιας νέας προσπάθειας να πείσει όχι τους γονείς, αλλά τους εκπαιδευτικούς αυτή τη φορά, πως πρόκειται για μια χειραφετική παιδαγωγική, με ομάδες χωρίς αρχηγούς, συνελεύσεις των παιδιών και με χαρακτηριστικά στροφής στην κοινότητα. Αντί η επιστολή των γονιών να εκληφθεί ως αποκατάσταση ενός κλίματος «κυνηγιού μαγισσών» στο πρόσωπο του εκπαιδευτικού (το 2013 δεν του επιτρέπεται να συνεχίσει την τάξη, το 2014 το ίδιο, λογοκρισία του αναγνωστικού με ανθρώπους της γειτονιάς και τον πρώτο δάσκαλο του σχολείου Παναγή Δημητράτο, «Οι φιλίες των παιδιών» (2014), συνεχίζοντας δύο χρόνια μετά χωρίς τάξη και απαγόρευση της διδασκαλίας του μαθήματος «Αγωγή του Πολίτη» μετά το 2013 γιατί «ο δάσκαλος κάνει αντιφασιστική προπαγάνδα»), εκλαμβάνεται από τις πολιτικές δυνάμεις της αντιπολιτευτικής αριστεράς (ΑΝΤΑΡΣΥΑ) στο σχολείο ως «αξιολόγηση των γονιών του εκπαιδευτικού έργου». Τα προηγούμενα χρόνια η διοίκηση επικαλούνταν τους γονείς για να απολυθεί ο δάσκαλος. Τώρα η ρήξη μεταφέρεται στο σώμα των διδασκόντων. Η κυριαρχία αυτού του σώματος δεν διαφέρει από την “κατάσταση εξαίρεσης” και δείχνει το όριο των συνδικάτων, αλλά και τη διαφορά τους από τις παιδαγωγικές ομάδες.
Η δεύτερη χρονιά θα είναι μια συνέχιση όλων αυτών των ιδεών του κινήματος Freinet, αποβλέποντας στην αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων στους εκπαιδευτικούς, προς όφελος αυτών που μας κάνουν να αγωνιζόμαστε για μια λαϊκή δασκάλα της γειτονιάς (για ένα λαϊκό δάσκαλο της γειτονιάς) που συνεργάζονται με πολλούς ενήλικες για την επίτευξη του έργου τους και την υπέρβαση της αυθεντίας τους. Αυτό είναι το σχολείο της κοινότητας. Και η τρίτη χρονιά, εφόσον κριθεί αιτιολογημένα ότι μπορούμε να είμαστε με τα παιδιά, μπορεί να γίνει η μεγαλύτερη δυνατή ολοκλήρωση αυτού του έργου.
Ο Χαράλαμπος Μπαλτάς είναι δάσκαλος στο 35ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών – «Ναπολέων Λαπαθιώτης» και υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. babisbaltas1@gmail.com
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Εσείς γνωρίζετε τι σημαίνει «νείρομαι»;
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 24 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 24/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
