Κοινωνία 01.10.2017 - 11:37

Μεγάλες αφηγήσεις της Βιολογίας

Επιστημονικές θεωρίες που ανατάραξαν προκαταλήψεις και δόγματα και επέφεραν βαθιά ρήγματα στο σκοταδισμό και στον ανορθολογισμό.

Πρόκειται για οικουμενικές επιστημονικές θεωρίες που άνοιξαν νέους ορίζοντες στη σύγχρονη κοινωνία και θέτουν στην ευθύνη του ανθρώπου ένα πιο δημιουργικό και πιο υπεύθυνο μέλλον. Είναι επιστημονικές θεωρίες που ανατάραξαν προκαταλήψεις και δόγματα και επέφεραν βαθιά ρήγματα στο σκοταδισμό και στον ανορθολογισμό.

Βέβαια το πεδίο που γνώρισε θεμελιακές αναταράξεις είναι το θρησκευτικό φαινόμενο και ιδιαίτερα η διοίκηση της Καθολικής εκκλησίας, αφού οι εν λόγω θεωρίες ανέτρεψαν δοξασίες που είχαν επιβληθεί στη σκέψη του ανθρώπου υπό την επήρεια της εκκλησιαστικής εξουσίας και μόνο. Δεν επέδρασαν οι θεωρίες αυτές εξίσου στην εκάστοτε καθεστηκυία τάξη, αλλά ετεροβαρώς ανάλογα με την ανανέωση της ματιάς των διάφορων κοσμοθεωρήσεων του ανθρώπινου πνεύματος. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά της ιστορικής εμφάνισης των μεγάλων αφηγήσεων της Βιολογίας.

Πρώτη χρονολογικά (περί τα μέσα του 19^ου μ.Χ. αιώνα) βασική θεωρία της Βιολογίας υπήρξε η Κυτταρική Θεωρία. Εδώ ανακαλύπτεται με τη βοήθεια του μικροσκοπίου η δομή του κυττάρου και διατυπώνονται οι βασικές αρχές της εν λόγω θεωρίας. α) Το κύτταρο συνιστά τη βασική δομή της ζωής. β) Ό,τι είναι κύτταρο είναι έκφραση ζωής και αντιστρόφως. γ) Κάθε κύτταρο προέρχεται από άλλο προϋπάρχον κύτταρο. δ) Κάθε πολυκύτταρος οργανισμός αποτελείται από κύτταρα οργανωμένα σε διάφορα δομές της ύλης (ιστούς, όργανα κλπ). Και τέλος όσον αφορά το σχηματισμό των πρώτων κυττάρων σήμερα γνωρίζουμε ότι προήλθαν αβιογενετικά στις αρχέγονες συνθήκες της Γης, συνθήκες που δεν υπάρχουν πλέον.

Η Κυτταρική Θεωρία εισήγαγε τη Βιολογία με τρόπο απόλυτο και πανηγυρικό στο πεδίο των θετικών επιστημών, αφού εγκατέλειψε το εν πολλοίς περιγραφικό στάδιό της και εισήλθε στο πειραματικό πεδίο και στην εργαστηριακή προσέγγιση. Παράλληλα επέφερε κραδασμούς στην Καθολική εκκλησία, γιατί η ανακάλυψη των μικροοργανισμών – με τη βοήθεια του μικροσκοπίου – έφερε στην επιφάνεια τον απέραντο και άγνωστο κόσμο τους, ο οποίος «δεν θα έπρεπε να υπάρχει αφού δεν τον περιέγραφε η Αγία Γραφή»! Και γι’ αυτό οι πρώτοι επιστήμονες που αποφαίνονταν ότι έβλεπαν οργανισμούς με ζωή συνάντησαν διώξεις από την εκκλησία.

Η δεύτερη μεγάλη αφήγηση – αυτή είναι κυριολεκτικά αφήγηση αλλά και η μεγαλύτερη και σπουδαιότερη αφήγηση του ανθρώπου! – είναι η Θεωρία της Εξέλιξης (περί το 1858 μ.Χ.). Έμβλημα και σύμβολο αυτής της θεωρίας είναι ο Κάρολος Δαρβίνος και είναι ο επιστήμονας που έχει γνωρίσει εν ζωή και μετά θάνατον τις μεγαλύτερες διώξεις και στρεβλώσεις από τη θρησκεία και από κάθε λογής αντιδραστικό και σκοταδιστικό θεσμό. Η εν λόγω θεωρία έχει αποδείξει με πολλαπλούς και αναμφισβήτητους τρόπους τη θεώρηση ότι όλοι οι έμβιοι οργανισμοί που υπήρξαν και υπάρχουν πάνω στον πλανήτη μας έχουν κοινή καταγωγή, από κάποιες πρωτοκυτταρικές μορφές που κατέκτησαν με τη δράση του RNA και του DNA τη δυνατότητα αναπαραγωγής.

Είναι προφανές ότι η Εξελικτική Θεωρία ανέτρεψε τη βάση των θρησκειών περί της προέλευσης της ζωής, του Κόσμου, του ανθρώπου. Αποτελεί τη μεγάλη διαχωριστική γραμμή μεταξύ ορθολογισμού και ανορθολογισμού! Και είναι μια μεγάλη πρόκληση, γιατί αποκαθήλωσε τον άνθρωπο από μια ξεχωριστή θέση – της ξεχωριστής του δημιουργίας -, θέση στην οποία τον είχε βάλει προφανώς αυθαίρετα το θρησκευτικό φαινόμενο. Η ταπεινή καταγωγή του ανθρώπου δεν τον υποτιμά, αντίθετα αναδεικνύοντας την ενότητα της Ζωής σε όλες τις εκφράσεις της του θέτει μεγαλύτερες ευθύνες για το μέλλον των δικών του κοινωνιών, του δωρίζει απλόχερα το πεδίο της ελευθερίας και της ηθικής στάσης απέναντι στην ιερότητα της ζωής.

Το 1953 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Science» ένα άρθρο υπογεγραμμένο από τους J. Watson και Fr. Crick, που αφορούσε τη δομή της διπλής έλικας του DNA. Από εκείνη την ημέρα ξεκίνησε μια νέα εποχή για την ανθρωπότητα. Στη συνέχεια διατυπώνεται το Κεντρικό Δόγμα της Βιολογίας (Fr. Crick, 1958) – κατ’ επίφαση δόγμα λόγω καθολικής εγκυρότητάς του -, το οποίο συνοπτικά αποφαίνεται ότι τα νουκλεϊκά οξέα μπορούν να διπλασιάζονται και ότι η γενετική πληροφορία έχει κατεύθυνση από τα νουκλεϊκά οξέα προς τις πρωτεΐνες. Είναι η τρίτη μεγάλη θεωρία της Βιολογίας.

Με τη γνώση της διπλής έλικας του DNA και της συνολικής της λειτουργίας τέθηκαν οι βάσεις της Μηχανικής Γενετικής και της Βιοτεχνολογίας, και μια σειρά πεδίων της επιστήμης και της κοινωνίας γύρισαν σελίδα. Η ιατρική, η βιομηχανία, η παραγωγή τροφίμων, φαρμάκων, καλλυντικών αλλά και ενέργειας αρχίζουν να μετασχηματίζονται σε όλο τους το φάσμα. Οι ελπίδες του ανθρώπου για ένα πιο αισιόδοξο και πιο φωτεινό μέλλον γνωρίζουν έξαρση. Οι προσδοκίες έχουν ανεβάσει τις επιστημονικές και ερευνητικές δραστηριότητες σε πρωτόγνωρα επίπεδα. Βεβαίως η διαφαινόμενη αλλαγή «επιστημονικού παραδείγματος» θέτει στον άνθρωπο μεγάλες ευθύνες στα ζητήματα της Βιοηθικής, των κοινωνικών ανισοτήτων και του περιεχομένου της προόδου. Και το όλο σκηνικό αποκτά τεράστιες πολιτικές και πολιτισμικές διαστάσεις. Είναι ως εκ τούτου φανερό ότι το μέλλον μας θα έχει εκρηκτικές αλλαγές και εξελίξεις…