Alfavita Newsroom εννοιολογικές επισημάνσεις και μεθοδολογικές επιλογές
1. Εισαγωγικά
Εφέτος, το 2018, η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία έκλεισε τα 100 χρόνια της και αρχίζει ένα νέο 100ετή κύκλο.
Η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία (ΕΜΕ), δικαιωματικά γράφει την ιστορία της ιδιαίτερα τα πρόσφατα 30 χρόνια που σημάδεψαν η ευφορία της μεταπολίτευσης από τη μια και η πρόσφατη μνημονιακή πρακτική που επιτίθεται στα δικαιώματά μας ως μαθηματικοί, εκπαιδευτικοί, εργαζόμενοι και άνθρωποι.
Στην τριμελή ομάδα μας[1] ανατέθηκε, με απόφαση του ΔΣ (12/5/2017 και 26/1/2018) της ΕΜΕ, η συγγραφή της ιστορίας της και μεθοδολογική επιλογή μας είναι να αναδείξουμε την επίσημη ιστορία της ΕΜΕ, τα επιτεύγματα και τις επιπτώσεις τους, όπως αυτά αναδεικνύονται από τα θεσμικά έγγραφα και την ανάλυσή μας.
Για να είναι η επιστημονική κοινότητα συμμέτοχη στο εγχείρημά μας αυτό και ειδικότερα η μαθηματική κοινότητα και των συναφών επιστημονικών πεδίων, στην εισήγησή μας[2] (εδώ σε συνοπτική απόδοση) εκθέτουμε αφενός τις θεωρητικές και μεθοδολογικές επιλογές μας (από την επιστημονική υπεύθυνη κα Αγγελική Χ. Χρονοπούλου και μέλος της ΕΜΕ) και ακολουθεί μια σύντομη περιγραφή του ερευνητικού υλικού μας από τα αρχεία της ΕΜΕ, που για πρώτη φορά έρχονται στο φως, με αυτή την ευκαιρία, με τη συνδρομή των καθ΄ ύλην αρμόδιων και μελών της 3μελούς συγγραφικής ομάδας (κ. Θανάση Μαλαφέκα (μέλος της ΕΜΕ) και κας Μαρία Γεωργούδη που απασχολείται στη Γραμματεία της ΕΜΕ). Κλείνουμε με παραδειγματική αναφορά στο καταστατικό της ΕΜΕ διαχρονικά, από 1918 έως σήμερα (πρόσφατες τροποποιήσεις του 2014).
2. Θεωρητικές - εννοιολογικές επισημάνσεις
Στόχος μας είναι μια «ιστορία από τα κάτω» που επικεντρώνεται στο πώς υποκείμενα -μέλη της ίδιας επιστημονικής ομάδας βιώνουν το επιστημονικό και το κοινωνικό γίγνεσθαι και συμμετέχουν με τη δράση τους στην ομάδα.
Οπότε και θα εντάξουμε στην ιστορική αφήγηση τη φωνή των αφανών πρωταγωνιστών και θα μελετήσουμε τις επιπτώσεις που είχαν οι επιστημονικές – εκπαιδευτικές – κοινωνικές εξελίξεις στα μέλη της ΕΜΕ, στην επιστημονική και στη μαθηματική κοινότητα και στην κοινωνία. Μάλιστα παρά τις διαφορετικές ερμηνείες και οπτικές με τις οποίες προσεγγίζουν τα δρώντα υποκείμενα την ιστορία και ειδικότερα την ιστορία της ΕΜΕ (1988-2018) μπορούμε να βρούμε έναν κοινό τόπο, αξιοποιώντας τον πολυφωνικό και πολυτροπικό χαρακτήρα του ερευνητικού υλικού μας[3].
Ως εκ τούτου δεν θα περιοριστούμε στον γεγονοτολογικό χαρακτήρα που εξ ορισμού έχει η ιστορία αλλά θα συμπληρώσουμε το π ώ ς αυτή βιώθηκε μέσα από τα επιστημονικά, εκπαιδευτικά και κοινωνικά αποτελέσματα που προκάλεσε στην επιστημονική – εκπαιδευτική μαθηματική κοινότητα και την κοινωνία.[4]
Η βιογραφική, αφηγηματική μεθοδολογική προσέγγιση θεωρείται ως προνομιακός τρόπος ερευνητικής προσέγγισης που στοχεύει να αναδείξει αφενός τους πολυσχιδείς τρόπους με τους οποίους οι κοινωνικά και επιστημονικά δρώντες νοηματοδοτούν τον κόσμο τους και τη θέση τους σε αυτόν και αφετέρου τους τρόπους με τους οποίους βιώνονται και θεματοποιούνται ευρύτερες κοινωνικές, επιστημονικές και εκπαιδευτικές μεταβολές και ανακατατάξεις από τα δρώντα και εμπλεκόμενα υποκείμενα.
Ενυπάρχουν πολυάριθμες μορφές βιογραφικής έρευνας αλλά δεν μπορεί να συσταθεί οριστική λίστα βιογραφικών τύπων αφού νέες μορφές - περιεχομένου προσανατολισμένες προς τις διαδικασίες συνεχώς σχεδιάζονται και διερευνώνται. Το «επιστημονικό χρονικό» είναι θεμελιώδης (και κοινός) τύπος βιογραφικής έρευνας με έμφαση στην ιστορική απεικόνιση ενός μοναδικού υποκειμένου[5] ενώ τα γεγονότα αναγνωρίζονται και ορισμένες ερμηνείες γίνονται αποδεκτές ως πιο σημαντικές από άλλες.
Αντιμετωπίσαμε, λοιπόν, την Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία (ΕΜΕ), ως σωματείο που «σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, είναι ένα νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου. Ως σωματείο ορίζεται ένωση τουλάχιστον είκοσι προσώπων που επιδιώκει σκοπό μη κερδοσκοπικό και απέκτησε νομική προσωπικότητα, αφού εγγράφηκε σε ειδικό δημόσιο βιβλίο που τηρείται στο πρωτοδικείο της έδρας του»[6] με σκοπούς σύμφωνα με το καταστατικό της (άρθρο 2):
«Σκοπός της Ε.Μ.Ε. είναι η προαγωγή και η διάδοση των διαφόρων κλάδων και εφαρμογών της Μαθηματικής Επιστήμης καθώς και η υποστήριξη και συμπαράσταση προς τους Έλληνες πτυχιούχους μαθηματικούς, μέλη της, με τη λήψη γενικά κάθε νόμιμου μέτρου, που αποσκοπεί στην αναγνώριση και την προστασία των ίδιων, αλλά και του έργου τους.
Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο και μέσα στο πλαίσιο του Συντάγματος και των νόμων, η Ε.Μ.Ε. ενδιαφέρεται οπωσδήποτε για την καθολική πρόοδο της Ελληνικής Παιδείας, ιδιαίτερα όμως της Μαθηματικής, και συνεπώς για την εξασφάλιση των προϋποθέσεων Ελληνικής Παιδείας στην υπηρεσία του Λαού, προϋποθέσεων που είναι η Εθνική Ακεραιότητα, η Εθνική Ανεξαρτησία και η Δημοκρατία».
Οπότε η βιογραφική αφηγηματική μεθοδολογική προσέγγιση κρίναμε πως είναι η ενδεδειγμένη για να αποδώσει τη δράση της ιστορικά και στο συλλογικό επίπεδο την περίοδο 1988-2018 που οριοθετείται από την αρχή και το τέλος της μεταπολίτευσης, μετά την 7ετία της χούντας των συνταγματαρχών 1967-1974.
Και το 2010 περάσαμε, με την ανακοίνωση, από το Καστελόριζο, της προσφυγής στον μηχανισμό στήριξης στις 23/4/2010 από τον πρωθυπουργό Γεώργιο Α. Παπανδρέου στην “εποχή των μνημονίων” (με το πρώτο μνημόνιο να υπογράφεται στις 3/5/2010 και να ψηφίζεται από τη Βουλή στις 6/5/2010) “εποχή” την οποία και διάγουμε πλέον της 7ετίας...
3. Μεθοδολογικές επιλογές
Η ελευθερία μεθοδολογικών επιλογών που αφήνεται στους ερευνητές στο πλαίσιο της βιογραφικής έρευνας μας επιτρέπει να επιλέξουμε ως μέθοδο ανάλυσης του ερευνητικού υλικού την ανάλυση περιεχομένου κυρίως σε συγκεκριμένα ζητήματα, όπως αυτά που αναδεικνύουν την επιστημονική δράση, την εκπαιδευτική δράση και την κοινωνική δράση της ΕΜΕ. Στόχος δεν είναι η λεπτομερής περιγραφή προσώπων αλλά η ανάδειξη της συλλογικής δράσης και τα αποτελέσματά της που αλληλένδετα αντανακλώνται στο προφίλ της ΕΜΕ[7].
Το ερευνητικό υλικό μας συνίσταται από ευρεία συλλογή ντοκουμέντων (έγγραφα, δημοσιεύσεις κλπ).
3.1. Ιστορία της ΕΜΕ: τα ντοκουμέντα ως πηγές
Τα ντοκουμέντα είναι τα ίχνη μας από το διάβα μας στην καθημερινή ζωή και διακρίνονται σε δημόσια και ιδιωτικά αρχεία[8].
Τα αρχεία συμβάλλουν στο να κατανοήσουμε τις σύγχρονες κοινωνίες αναλύοντας κείμενα από το παρελθόν στο παρόν από προσωπικά αρχεία, online ντοκουμέντα και βιβλία, reports, επίσημα έγγραφα και έντυπα (εφημερίδες, περιοδικά) κλπ[9].
Για να κατανοήσουμε τα αρχεία πρέπει να διαβάσουμε ανάμεσα στις γραμμές του υλικού μας κόσμου για να κατανοήσουμε τις λέξεις αυτές καθαυτές και να ακολουθήσουμε την αφήγηση. Τελικά για να διαβάσουμε ανάμεσα στις γραμμές χρειάζεται να αναλύσουμε το μήνυμα και σε βάθος τις προθέσεις για να εξελίξουμε τη μελέτη μας με βάση τις πηγές –ντοκουμέντα.[10]
Τα ντοκουμέντα υπό το φως της επιστήμης αναδεικνύουν την παραγωγή τους και το περιεχόμενο και ιδίως τις προσωπικές, κοινωνικές, πολιτικές και ιστορικές σχέσεις.[11]
Με το κάλεσμα που απευθύναμε[12] ως συγγραφική ομάδα επιδιώξαμε να εντοπίσουμε ιδιωτικά αλλά και δημόσια αρχεία. Δεν σταθήκαμε όμως τυχεροί και έτσι παραμένει ως έλλειψη, για παράδειγμα, το καταστατικό σύστασης της ΕΜΕ[13] (στο πρωτότυπο).
Κατορθώσαμε όμως μέσα από επίπονη έρευνα να εντοπίσουμε τη διαδρομή των καταστατικών που επιβεβαιώθηκε και από το έγγραφο που μας χορηγήθηκε από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ).
Υπογραμμίζουμε την ανάγκη να κατανοήσουμε τα ντοκουμέντα σε σχέση με το περιβάλλον τους ή με άλλα λόγια να συνδέσουμε το κείμενο με το πλαίσιό του. Είναι απαραίτητο να αναλύσουμε τα ντοκουμέντα βασιζόμενοι σε εσωτερικές ενδείξεις που προέρχονται από το ίδιο το κείμενο, εστιάζοντας στο πώς και γιατί παρήχθησαν και προσλήφθηκαν.
Τα ντοκουμέντα είναι κοινωνικά και ιστορικά κατασκευάσματα και πρέπει να τα κατανοήσουμε σε σχέση με τους συγγραφείς τους και σε συσχετισμό με αυτά που επιδιώκουν να επιτύχουν, εφόσον αυτό δηλώνεται.[14] Σύμφωνα με τον McCulloch Gary (2004: 7) όσον αφορά τα ντοκουμέντα αποδίδουμε σημασία ποιος και πότε τα χρησιμοποιεί και όχι πρώτιστα πώς τα χρησιμοποιεί;
4. Το παράδειγμα του καταστατικού της ΕΜΕ
(από τη σύσταση 1918 μέχρι και τις τροποποιήσεις του 2014).
Αρχικά επισημαίνουμε ότι και το Καταστατικό της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας (ΕΜΕ) όπως και οι μετέπειτα τροποποιήσεις έπρεπε να συνάδουν με τα εκάστοτε βασιλικά ή νομοθετικά διατάγματα, τα οποία και αντανακλούσαν και τις πολιτικοκοινωνικές συνθήκες της κάθε εποχής.
Αναλύοντας τα άρθρα του πρώτου Καταστατικού της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας του 1918 εντοπίζουμε σημαντικότατες αλλαγές σε σχέση με τις μεταγενέστερες τροποποιήσεις και κυρίως με αυτές που έγιναν μετά τη μεταπολίτευση.
Στον πίνακα που ακολουθεί, για τις ανάγκες αυτού του κειμένου, παρουσιάζουμε συγκριτικά τα κοινά στοιχεία και τις αλλαγές που προκλήθηκαν στα καταστατικά από ίδρυσης της ΕΜΕ.
Πίνακας 1: ΚΟΙΝΑ ΣΗΜΕΙΑ των καταστατικών της ΕΜΕ
| ΣΚΟΠΟΙ | ΜΕΛΗ | ΠΟΡΟΙ | ΕΞΕΛΕΓΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ |
1918 | Η προώθηση και εξέλιξη της επιστήμης των Μαθηματικών και η στήριξη του έργου του Μαθηματικού | Τακτικά - Αντεπιστέλλοντα- Πάρεδρα - Έκτακτα - Επίτιμα | Συνδρομές μελών- Πωλήσεις περιδικών και άλλων εντύπων - Δωρεές - Χορηγίες | 3 μελής |
1950 | ||||
1973 | ||||
1976 | ||||
2014 |
Πίνακας 2: ΔΙΑΦΟΡΕΣ στα καταστατικά της ΕΜΕ
| ΔΣ | ΘΗΤΕΙΑ ΔΣ | ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΙΣ | ΑΡΧΑΙΡΕΣΙΕΣ | ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ |
1918 | 12μελές αποτελούμενο μόνο από τακτικά μέλη (τα αντεπιστέλλοντα είχαν δικαίωμα μόνο να ψηφίζουν) | Ένας Χρόνος | Δυο φορές το χρόνο | Kατά τη διάρκεια ΓΣ από 3μελη εφορευτική επιτροπή για την αντικατάσταση των 4 μελών που εξέρχονταν από το ΔΣ |
|
1950 | τέσσερις φορές το χρόνο | ||||
1973 | μια φορά το χρόνο ( μπορούσε να αναβληθεί μέχρι 3 φορές για να επιτευχθεί απαρτία) | Σε ημερομηνία και ώρα που θα αποφάσιζε το ΔΣ για την αντικατάσταση των 4 μελών που εξέρχονταν από το ΔΣ | Σε πόλεις με τμήμα Μαθηματικών | ||
1976 | 15μελές από τακτικά και αντεπιστέλλοντα μέλη | Δυο χρόνια | μια φορά το χρόνο ( μπορούσε να αναβληθεί μια φορά για να επιτευχθεί απαρτία) | Και για τα 15 μέλη του ΔΣ από 5μελή εφορευτική επιτροπή | Σε κάθε νομό εφόσον το ζητήσουν 20 ταμειακά τακτοποιημένα μέλη |
2014 |
[1] Η Αγγελική Χ. Χρονοπούλου: μαθηματικός, διευθύνει το «Kέντρο Eκπαιδευτικής Tεκμηρίωσης της Σ.E.» (K.E.Tε.Σ.E.) – επιστημονικό περιοδικό «Σύγχρονη Εκπαίδευση (Σ.Ε.)», εκδότρια και υπεύθυνη ύλης του επιστημονικού περιοδικού «Σύγχρονη Εκπαίδευση»· είναι Δρ του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και έχει μάστερ στην Πολιτική Επικοινωνία και τις Νέες Τεχνολογίες από το Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ΕΜΜΕ) του ΕΚΠΑ. Εργάστηκε για 18 χρόνια ως Μαθηματικός στη Δημόσια Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ενώ δίδαξε στα Πανεπιστήμια Δυτικής Μακεδονίας και Πελοποννήσου.
Ο Αθανάσιος Μαλαφέκας: Μαθηματικός (1ο ΕΠΑ.Λ Ζωγράφου) Msc «Η πληροφορική στην Εκπαίδευση» υποψήφιος Διδάκτωρ στο ΕΚΠΑ, και εργάζεται στη Δημόσια Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 20 χρόνια. Υπεύθυνος σεμιναρίων Πληροφορικής της ΕΜΕ.
Η Μαρία Γεωργούδη: Φιλόλογος με ειδίκευση στη Γλωσσολογία, μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ΠΜΣ «Διαπολιτισμική Εκπαίδευση» και εργάζεται στη Γραμματεία της ΕΜΕ από το 1992.
[2] Η εισήγηση (με τίτλο: Η 100ετής ιστορία της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας (ΕΜΕ) και τι αποθησαύρισε τα 30 χρόνια 1988-2018: εννοιολογικές επισημάνσεις και μεθοδολογικές επιλογές») ανακοινώθηκε σε εκτενή μορφή στις 27/4/2018 στη «10η διεθνή μαθηματική εβδομάδα» και δημοσιεύθηκε στον τόμο των πρακτικών (σελ. 1192-1211) στο CD ενώ επίκειται η έκδοση του έντυπου τόμου (διοργάνωση Παράρτημα ΕΜΕ Κεντρικής Ελλάδας (ISBN 978-960-89672-9-8 Θεσσαλονίκη 2018))
[3] Τσιώλης Γ. (2012) Για την προφορική ιστορία και τη βιογραφική έρευνα στην Ελλάδα: με αφορμή ένα συνέδριο, Αυγή [Ενθέματα] 20/5/2012 https://enthemata.wordpress.com/2012/05/20/tsiolis/ (ημερ. ανάκτησης 23-2-18)
[4] [Συμεωνίδη Ελεάνα] (2012) Η αξία της προφορικής ιστορίας και των ιστορικών αρχείων στο: Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης (ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.), 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο, 5-7/10/2012 http://www.elliepek.gr/documents/6o_synedrio_eisigiseis/24_Symeonidi.pdf (ημερ. ανάκτησης 23-2-18)
[5] An Introduction to Biographical Research (χ.χ.) (http://www.aera.net/SIG013/Research-Connections/Introduction-to-Biographical-Research ημερ. ανάκτησης 23-2-2018)
[6] Επίσης «Τα σωματεία διέπονται από τις γενικές διατάξεις του Αστικού Κώδικα (άρθρα 78-106), αλλά και για ορισμένες κατηγορίες σωματείων έχουν συμπληρωματική εφαρμογή ειδικές διατάξεις της νομοθεσίας, όπως για τα αλληλοβοηθητικά σωματεία (ν. 281/1914), για τα εργατοϋπαλληλικά σωματεία (ν. 1264/1982), για τα επαγγελματικά σωματεία (ν. 1712/1987), για τα αθλητικά σωματεία (ν. 2725/1999)» https://el.wikipedia.org/wiki/Σωματείο (ημερ. ανάκτησης 24/2/2018)
[7] Για την επιλογή της μεθόδου βλ. στο: Introduction to biographical research (working paper 2004) (χ.χ.) -ημερ. ανάκτησης 23-2-18 https://www.kent.ac.uk/scarr/papers/Introduction%20biographical%20research.%20WP%204.04doc.pdf
[8] Βλ. την ενότητα: «Εννοιολόγηση των όρων «αρχείο», «σειρά», «τεκμήριο»» στη διδακτορική διατριβή, Χρονοπούλου Αγγελική (2010) «Επιστημονικά εκπαιδευτικά περιοδικά στην Ελλάδα και εκπαιδευτική πολιτική (1977-2008). Μελέτη τεσσάρων περιπτώσεων». Διδακτορική διατριβή. Παν/μιο Δυτικής Μακεδονίας σελ. 43 κ.ε.
[9] McCulloch Gary (2004) Documentary Research in Education, History and the Social Science London: Routledge σελ. i
[10] ό.π. McCulloch Gary (2004: 1)
[11] ό.π. McCulloch Gary (2004: 4)
[12] Αυτή η (πρώτη) “Ανακοίνωση-Πρόσκληση για το Βιβλίο Ιστορίας της ΕΜΕ (1988-2018) για να συμβάλλουμε όλοι στη καταγραφή της πρόσφατης ιστορίας της ΕΜΕ” αναρτήθηκε στη διεύθυνση http://www.hms.gr/?q=node/1324
Επίσης στάλθηκε στις 28/11/2017 με e- mail στους αποδέκτες της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας.
[13] Έχει αναρτηθεί στην “Ψηφιακή Βιβλιοθήκη” της ΕΜΕ http://www.hms.gr/apothema/?s=sa&i=6985 στο: “Δελτίο της ΕΜΕ” τεύχος Β & Γ (1936: 185-193)
[14] ό.π. McCulloch Gary (2004: 6)
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Σχολεία: Αλλάζουν οι ώρες αποχώρησης των μαθητών
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 26 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 26/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
