Ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα

Όχι δεν απεφάσισα να πάρω τα βουνά. Μήτε ανεβήκαμε ως εδώ επάνου για να φιλολογήσουμε. Ο προορισμός μας είναι αυτή η τεράστια τέντα. Που αντιστέκεται με κόπο στους ανέμους. Και που κρύβει μέσα της ένα από τα μεγαλύτερα μυστικά ετούτης της χώρας. Ένα ναό που λίγοι έχουν ακούσει και ακόμα λιγότεροι έχουν δει με τα μάτια τους. Κι όσοι τον είδαν, σε όλη τους τη ζωή θα ενθυμούνται.


Αναγνώστα, καλωσήρθες σε ένα από τα πιο αγαπημένα μου μέρη: στο ναό του Επικούριου Απόλλωνα. Στις Βάσσες της Αρκαδίας.


Αν μπεις ανίδεος κάτου από την προστατευτική τέντα, η έκπληξή σου θα'ναι μεγάλη και θα απομείνεις ωσάν το χάνο να κοιτάζεις την υπερπαραγωγή. Διότι ετούτος ο ναός είναι αφενός τεράστιος και αφετέρου διατηρεί σχεδόν όλους τους κίονές του στη θέση τους. Ένας Παρθενώνας σκαρφαλωμένος στα βουνά.


Και ορθά τον εσυγκρίνεις με τον Παρθενώνα, διότι σχεδιάστηκε από τον ίδιο άνθρωπο. Ο Ικτίνος ήταν ο αρχιτέκτονας και των δύο, αλλά παρότι ο μεν Παρθενώνας είναι ιντερνάσιοναλ σελέμπριτι και απολαμβάνει ευρείας αναγνώρισης και θαυμασμού, ετούτος ο ναός έμεινε μάλλον στην αφάνεια. Εντούτοις διαθέτει μεγέθη, μπρίο, τσαχπινιά και ομορφάδα που θα του άξιζε στα σίγουρα καλύτερη τύχη.



Μία σημαντική του ιδιαιτερότητα είναι ο προσανατολισμός του. Ενώ οι αρχαιοελληνικοί ναοί κοιτούσαν από Ανατολή προς Δύση, αυτός κοιτά από Βορρά προς Νότο -που τον ελές και τζαναμπέτη! Ή ναό-φενγκ σούι.


Η δεύτερη ιδιαιτερότητα όμως είναι ακόμα πιο ιμπρέσιβ: ο ναός είναι ο μόνος που συνδυάζει στοιχεία των τριών αρχιτεκτονικών ρυθμών της αρχαιότητας. Εξωτερικά είναι δωρικός και πιο μακρόστενος από το σύνηθες: ο κανόνας είναι ότι οι κολόνες στις μακρές πλευρές είναι διπλάσιες από τις κολόνες στις στενές πλευρές συν μία (δηλαδής αν έχεις 6 στη στενή πλευρά, στην μακρά οφείλεις να βάλεις (6x2)+1=13, αλλά εδώ έχουμε αναλογία 6:15 -που σημαίνει πως είτε ο Ικτίνος έκαμε μαγκιές, είτε ήταν πιωμένος μη-χειρότερα! Στο εσωτερικό από την άλλη, έχουμε ημικίονες ιωνικούς περικαλώ. Κι ανάμεσά τους έναν και μόνον σε κορινθιακό ρυθμό, που είναι -και πρόσεξέ το αυτό- το αρχαιότερο γνωστό κορινθιακό κιονόκρανο (θραύσματά του, φυλάσσονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο). Δηλαδής παίζει να είναι και το πρώτο σε αυτόν τον ρυθμό -πόσο γουάου;




Κουίζ. Μάντεψε πού βρίσκεται η ιωνική ζωφόρος του ναού: (α) στη θέση της, (β) σε υπέροχο και καλοστημένο παρακείμενο μουσειάκι με ευγενικούς υπαλλήλους και ωραία μεμοραμπίλια ή (γ) στο Βρετανικό Μουσείο. Εντάξει το (α) δεν είναι, διότι χελόου, αν ήταν η ζωφόρος στη θέση της θα σου την είχα βγάλει φωτό. Μήτε το (β) είναι, διότι χελόου, εδώ είναι Ελλάδα: δεν υπάρχει καρδιά-μου "καλοστημένο παρακείμενο μουσειάκι με ευγενικούς υπαλλήλους και ωραία μεμοραμπίλια". Από που είπαμε ότι σε φέραμε;


Ε λοιπόν ναι, βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο! Αλλά κάτσε να σου το πάρω από την αρχή. Η ζωφόρος που είχε μήκος καμιά 30αριά μέτρα και εικονίζει την Κενταυρομαχία και την Αμαζονομαχία αποκαλύφθηκε κατά την πρώτη συστηματική ανασκαφή του ναού το 1812 από ομάδα αρχαιόφιλων αρχαιολόγων του εξωτερικού που ό,τι έβρισκαν το σουφρώνανε! Επειδής είχαμε και Οθωμανική Αυτοκρατορία τότες, οι αρχαιόφιλοι αρχαιολόγοι (που στο σημείο αυτό, τους λες και λωποδύτες) ζήτησαν και πήραν τη συγκατάθεση του Βελή Πασά (καμία σχέση με το Λεωνίδα Βελή) κατόπιν σχετικού λαδώματος και μετέφεραν τα ευρήματα στη Ζάκυνθο. Εκεί με συνοπτικές διαδικασίες, ηγοράσθησαν από τον άγγλο αντιβασιλιά πρίγκηπα Γεώργιο και το 1815, τα είχαμε στο Λονδίνο και τα χαζεύαμε πίνοντας τσάι και σιχτηρίζοντας τον ίνγκλις γουέδερ. Αλλά βλέπεις αυτά, κανείς μας ουδέποτε τα διεκδίκησε! Άντε μη συγχυστώ πάλι!


Όχι, θα συγχυστώ! Διότι δυστυχώς ο ναός ετούτος μοιάζει ξεχασμένος. Ελάχιστοι κάμουν αυτήν την κάπως δύσκολη -αλλά μαγευτική- διαδρομή για να φθάσουν εδώ απάνου, κοντά στα σύννεφα. Και είναι κρίμα. Γιατί εγώ θα τον ετοποθετούσα στα σημαντικότερα αξιοθέατα της χώρας, στα πιο εντυπωσιακά μνημεία της αρχαιοελληνικής τέχνης και της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Και μπορεί οι περισσότεροι εξ ημών να μην την κάμουμε αυτήν την διαδρομή, αλλά το 1964 την έκαμε ο γάλλος σκηνοθέτης Ζαν-Ντανιέλ Πολέ. Συγκινημένος και εκστασιασμένος, κατέγραψε για πρώτη φορά στην κάμερα, ετούτους τους κίονες. Και κέντησε μία εικόνα σχεδόν λατρευτική. Και βαθιά ποιητική.

Δεν ξεύρω για σένα, αλλά εγώ εδώ νιώθω ότι συνομιλώ. Όχι με τους θεούς, μήτε με τον Απόλλωνα. Αλλά με τα μέσα μου και την ψυχή μου.