Alfavita Newsroom του Θοδωρή Καψάλη1
Ας ξεκινήσουμε πρώτα αναγνωρίζοντας κάποια στατιστικά δεδομένα (Π.Ο.Υ. ΙΑΝ’15):
- Παγκοσμίως η παχυσαρκία έχει υπερδιπλασιαστεί από το 1980.
- Το 2014, πάνω από 1,9 δισεκατομμύρια ενήλικες, 18 ετών και άνω, ήταν υπέρβαροι. Από αυτούς πάνω από 600 εκατομμύρια ήταν παχύσαρκοι.
- 39% των ενηλίκων ηλικίας 18 ετών και άνω ήταν υπέρβαροι το 2014, και το 13% ήταν παχύσαρκοι.
- Μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε χώρες όπου το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους από ότι η λιποσαρκία.
- 42 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών ήταν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι το 2013.
Η παχυσαρκία όμως μπορεί να προληφθεί από το πρόγραμμα ΕΥΖΗΝ; Τι είναι αυτό το πρόγραμμα και πόσο έχει ωφελήσει την ελληνική οικογένεια στα χρόνια που αυτό χρηματοδοτείται; Θα προσπαθήσω όσο πιο νηφάλια μπορώ να αναμετρηθώ μαζί του χωρίς να κάνω στείρα αντιπαράθεση ή να αναιρέσω όλα όσα δικαίως και αδίκως του έχουν καταλογιστεί.
Αν ανατρέξει κανείς στους πίνακες αποτελεσμάτων που το ίδιο έχει αναρτήσει στην ιστοσελίδα του τότε εύκολα μπορεί να κάνει μια απλή διαπίστωση:
Στα 3 τελευταία χρόνια εφαρμογής ουδεμία αλλαγή ως προς το θετικότερο έχει επέλθει.
Διάγραμμα 1. Επιπολασμός του υπέρβαρου, της παχυσαρκίας και του συνδυασμού τους στον μαθητικό πληθυσμό της Ελλάδας κατά τα έτη 2012-2015.
Πράγματι το πρόγραμμα μας ενημερώνει ότι υπάρχει πρόβλημα. Όμως πουθενά δεν επιβεβαιώνει την προσδοκία της έγκαιρης πρόληψης όπως χαρακτηριστικά επικαλείται:
«Ο χαρακτήρας του προγράμματος θα επιτρέψει την έγκαιρη πρόληψη υγείας για τα παιδιά και τους εφήβους, ακόμα και σε περιπτώσεις όπου αυτή δεν θα ήταν εφικτή λόγω γεωγραφικών, οικονομικών ή άλλων περιορισμών.»
Περιμένει τουλάχιστον κάποιος να έχει προσφέρει κάτι το θετικότερο σε περιοχές που γεωγραφικά παρουσιάζουν εγγενείς δυσκολίες αντιμετώπισης αυτού του τεράστιου προβλήματος. Αντιθέτως και σύμφωνα πάντα με την ιστοσελίδα:
«οι περιφέρειες της χώρας με τα υψηλότερα ποσοστά υπέρβαρων παιδιών ήταν αυτές του Νότιου Αιγαίου, του Βόρειου Αιγαίου, των Ιονίων Νήσων και της Κρήτης, τονίζοντας την ανάγκη για παρεμβάσεις πρόληψης και αντιμετώπισης της παχυσαρκίας στον νησιωτικό πληθυσμό της χώρας».
Για να χρησιμοποιήσω, αν μου επιτρέπεται και μια γηπεδική έκφραση: «Πετά τη μπάλα στην εξέδρα!»
Συνεχίζοντας, «Το πρόγραμμα Ε.Υ.ΖΗ.Ν. στοχεύει στη διασφάλιση της υγιούς ανάπτυξης των παιδιών και των εφήβων, μέσα από την υιοθέτηση ισορροπημένων συνηθειών διατροφής και σωματικής δραστηριότητας» μας διευκρινίζει, και συνηγορεί το Υπουργείο Παιδείας! Για να δούμε τι λέει και το ΕΥΖΗΝ:
Διατροφικές Συνήθειες
«Ιδιαιτέρως ανησυχητικά είναι τα αποτελέσματα σχετικά με τις διατροφικές συνήθειες του μαθητικού πληθυσμού της Ελλάδας, καθώς μόλις το 25% των παιδιών και των εφήβων παρουσίασαν μια ικανοποιητική προσκόλληση στη Μεσογειακή δίαιτα κατά το σχολικό έτος 2014-15, όπως αυτή αξιολογήθηκε μέσω του KIDMED σκορ. Μάλιστα, το ποσοστό των μαθητών με ικανοποιητικές διατροφικές συνήθειες για το συγκεκριμένο έτος είναι πολύ χαμηλότερο σε σχέση με τα αντίστοιχα ποσοστά για τα έτη 2012-13 (40%) και 2013-14 (35%), γεγονός που υπογραμμίζει μια διαχρονική υποβάθμιση της διατροφής των παιδιών στην Ελλάδα (Διάγραμμα 2).»
Καμία λοιπόν συμβολή στην αλλαγή των διατροφικών συνηθειών των μαθητών των ελληνικών σχολείων. Καμία έγκαιρη πρόληψη υγείας των παιδιών και εφήβων. Ουσιαστικά το πρόγραμμα καθίσταται ανεπαρκές ως προς το χαρακτήρα του αλλά και αναποτελεσματικό ως προς την διασφάλιση της υγιούς ανάπτυξης των νέων. Συνεπώς και στο κομμάτι της απλής διαχρονικής καταγραφής δεν έχει να προσφέρει ουσία. Ποιος λοιπόν είναι ο λόγος για τη συνέχιση ενός προγράμματος που αν μη τι άλλο δεν απέδωσε;
Αναρωτιέμαι δε, η χρονική περίοδος (η δευτεροβάθμια αποκλείεται, οι καιρικές συνθήκες είναι αποτρεπτικές ιδίως για μικρά παιδιά) ανταποκρίνεται στο επιστημονικό της κομμάτι; Λαμβάνεται υπ’ όψιν η μη συναίνεση του συνόλου της εκπαιδευτικής κοινότητας για την επιπλέον επιφόρτιση, καθώς τρέχουν σε όλα τα σχολεία προγραμματισμένες εκπαιδευτικές δράσεις (εκδρομές, εκπαιδευτικά προγράμματα στην τελική τους φάση, διαγωνισμοί, σχολικοί αγώνες, προετοιμασία σχολικών εορτών κ.α.) καθώς και οι διαδικασίες για την έκδοση τελικής βαθμολογίας;
Αν πραγματικά η πολιτεία (και το υπουργείο παιδείας) ενδιαφέρεται να αντιμετωπίσει αυτήν την τεράστια μάστιγα του σύγχρονου ανθρώπου θα πρέπει να σκεφτεί λύσεις άμεσες και με σοβαρότητα να κάνει παρεμβάσεις τόσο στο σχολικό όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό-οικονομικό περιβάλλον.
Είναι γνωστό στην επιστημονική κοινότητα και το γνωρίζει και ο υπεύθυνος του προγράμματος ΕΥΖΗΝ στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, ότι το φαινόμενο της παχυσαρκίας γίνεται όλο και πιο απειλητικό και αποτελεί συνάρτηση πολλών παραγόντων. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η κληρονομικότητα, η επίδραση του περιβάλλοντος και ιδιαίτερα ο σύγχρονος τρόπος ζωής, ο οποίος χαρακτηρίζεται από υπέρμετρη και αλόγιστη λήψη θερμίδων με χαμηλή συνήθως θρεπτική αξία. Σημαντικό επίσης ρόλο παίζει και η απουσία φυσικής δραστηριότητας. (Τοκμακίδης, Μπογδάνης, Συντώσης, Μούγιος, Mamen, 2002).
ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ
Η παχυσαρκία ξεκινά από την παιδική ηλικία. Όταν αυτό συμβεί, η πιθανότητα ανάπτυξης παχυσαρκίας κατά την ενήλικη ζωή αυξάνει κατά 3 φορές περίπου σε σύγκριση με τη διατήρηση, κατά την παιδική ηλικία, φυσιολογικού σωματικού βάρους. Τα υπάρχοντα δεδομένα αποδεικνύουν ότι, όταν το σωματικό βάρος "μεταβιβάζεται" διαμέσου γενεών, παχύσαρκοι γονείς έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αποκτήσουν υπέρβαρα παιδιά, τα οποία θα γίνουν παχύσαρκα άτομα όταν ενηλικιωθούν και με τη σειρά τους θα αποκτήσουν παχύσαρκους απογόνους (McCradle, Ketch F, Ketch V).
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ-ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΣΤΑΣΗ
Είναι γνωστό ότι τα παιδιά σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος είναι πιο ευάλωτα και εκτεθειμένα σε προϊόντα μεγάλης περιεκτικότητας σε λιπαρά, ζάχαρη, αλάτι, υψηλής ενεργειακής πυκνότητας, φτωχών σε αξία, τα οποία τείνουν να είναι χαμηλότερα σε κόστος, αλλά επίσης χαμηλότερα σε θρεπτική ποιότητα. Αυτές οι διατροφικές συνήθειες σε συνδυασμό με τα χαμηλότερα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας, οδηγούν σε απότομη αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας, ενώ τα θέματα υποσιτισμού παραμένουν άλυτα. (WHO, Fact sheet N°311)
Όσο κι αν ηχεί παράξενα στα αυτιά κάποιων, η βιομηχανία τροφίμων μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της υγιεινής διατροφής αρκεί η πολιτεία ν΄ απαιτήσει από αυτές προς όφελος των πολιτών καλύτερα προϊόντα, μειώνοντας το λίπος, τη ζάχαρη και την περιεκτικότητα σε αλάτι των επεξεργασμένων τροφίμων, εξασφαλίζοντας ότι υγιεινές και θρεπτικές επιλογές θα είναι διαθέσιμες και προσιτές σε όλους τους καταναλωτές, με την άσκηση υπεύθυνου μάρκετινγκ ειδικά εκείνου που απευθύνεται στα παιδιά και τους εφήβους.
ΑΣΚΗΣΗ
Υπάρχουν αποδείξεις, πέρα από τη γενική παραδοχή για τη σπουδαιότητά της, ότι η σωματική δραστηριότητα στα παχύσαρκα παιδιά προλαμβάνει τις μεταβολικές και καρδιαγγειακές επιπλοκές. Επίσης τα προγράμματα των ινστιτούτων και κέντρων αδυνατίσματος δεν πρέπει να εφαρμόζονται σε παιδιά, διότι δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα για την ασφάλειά τους. (Ελληνική Ιατρική Εταιρία Παχυσαρκίας)
Η ατομική ευθύνη μπορεί να έχει την πλήρη ισχύ της, μόνο όπου οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Εκεί όπου η φτώχεια και η οικονομική κρίση παραβιάζουν τη συνθήκη αυτή, τότε πρέπει η πολιτεία μέσω μιας σταθερής πολιτικής να επιδιώξει με κάθε τρόπο τη μέγιστη σωματική δραστηριότητα αλλά και τις υγιεινότερες διατροφικές επιλογές που είναι διαθέσιμες, οικονομικά προσιτές και εύκολα προσβάσιμες σε όλους - ιδίως των φτωχότερων ατόμων.
Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία σε μεγάλο βαθμό μπορούν να προληφθούν. Όχι με ευχολόγια ή αμφιλεγόμενα προγράμματα καταγραφής πληροφοριών. Ούτε βέβαια με την υποβάθμιση του μαθήματος Φυσικής Αγωγής στα σχολεία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η άσκηση 60 λεπτών την ημέρα θα μπορούσε να συμβάλει αποφασιστικά στην αντιμετώπιση του προβλήματος στα παιδιά. Παράλληλα η ένταξη στο σχολικό πρόγραμμα του μαθήματος της υγιεινής διατροφής θα επέφερε σημαντική ανατροφοδότηση και μαζί με την σωστή οργάνωση των σχολικών κυλικείων (βιολογικά προϊόντα, φυσικούς χυμούς κ.α.) θα καλλιεργούσε στα παιδιά σωστή διατροφική στάση.
Εν κατακλείδι,
Η Πολιτική Διακήρυξη της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών για την Πρόληψη και τον Έλεγχο των μη μεταδοτικών ασθενειών - Σεπτεμβρίου του 2011, αναγνωρίζει την καθοριστική σημασία της ανθυγιεινής διατροφής όσο και της έλλειψης σωματικής άσκησης. Η πολιτική δήλωση δεσμεύεται να προωθήσει στρατηγικές δράσεις, που στοχεύουν στην προώθηση της υγιεινής διατροφής και την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας στο σύνολο του πληθυσμού.
Στην Ελλάδα; 15 μέρες και βγάλαμε την υποχρέωση; Ο καθένας τα συμπεράσματά του.
Ευχαριστώ
1Θ.Καψάλης │ Καθηγητής Φυσικής Αγωγής - ΠΕ11
Γραμματέας ΣΕΠΕ Λακεδαίμονος
Μέλος Ανεξάρτητης Κίνησης Εκπαιδευτικών Λακωνίας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Σχολεία: Αλλάζουν οι ώρες αποχώρησης των μαθητών
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 24 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 24/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
